Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

Γράφει ὁ Γιῶργος Νικολακάκος
Εάν ἐξετάσωμε τήν πολιτική δραστηριότητα τῶν ἑλλήνων μετά τήν Ἐπανάστασιν ὀδηγούμεθα ἀβίαστα στήν διαπίστωσι ὅτι ἡ πολιτική τους σκέψις εἴχε ἕναν ἔντονον φιλελέυθερον καί προοδευτικόν προσανατολισμό. Ὅλες οἱ πράξεις καί οἱ ἐνέργειες τῶν πολιτικῶν ἠγετῶν τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, ἀπέβλεπαν στήν πραγματοποίησιν ὑψηλῶν πολιτικῶν καί πολιτιστικῶν ἀξιῶν. Ο συντηρητισμός, μέ τήν ἔννοια τῆς προσηλώσεως στό παρελθόν, τῆς ἐμμονῆς στά παραδεδομένα καί τήν δυσπιστία πρός τήν καινοτομία, περιορίζετο στά στοιχεῖα τοῦ λαϊκοῦ πολιτισμοῦ καί τοῦ τρόπου διαβιώσεως τῶν λαϊκῶν στρωμάτων. Ο συντηρητισμός, ἐάν ποτέ λειτούργησε σάν πολιτική σκάψις, δέν λειτούργησε σάν τροχοπέδη τῆς προόδου καί τῆς ἐξελίξεως. Ἡ ἀριστερά ἔχει πάντα προβάλλει τήν μή ἀριστερά σάν τήν προσήλωσιν σέ παγιωμένες συνήθειες, καί τήν δική της σάν προοδευτική. Ταυτόχρονα ἔχει προσπαθήσει νά προβάλλη τήν δημοτική παράδοσι σάν ἀνταποκρινόμενη εἰς τά δεδομένα τοῦ τόπου καί χρόνου πού ἔχει περιεχόμενο γνήσιο, αληθινό καί ζωντανό. Στήν πραγματικότρητα, ὄμως, ἡ δημοτική παράδοσις ἀποτελοῦσε πάντα τήν πνευματική κληρονομιά τῆς ἀμόρφωτου μάζης τοῦ Ελληνικοῦ λαοῦ.
Ἠ ταύτησις τοῦ συντηρητισμοῦ μέ τήν προσήλωσιν σέ παρωχημένα πρότυπα ὑπῆρξε μιά σκόπιμη προσπάθεια ἐκ μέρους τῆς ἀριστερᾶς νά ἀποπροσανατολίση τόν λαό καί νά τόν ἀποκόψη ἀπό τίς ἐθνικές του πηγές.Ετσι, δίχως νά ἔχωμε κάνει καμία προσπάθεια νά ἐντρυφήσωμε στήν φιλοσοφική καί ἰδεολογική φυσιογνωμία τοῦ συντηρητισμοῦ, καταλήξαμε σέ ἕνα de facto τρόπο νά πιστεύωμε ὄτι ὁ συντηρητισμός καί ἡ παράδοσις νά ἀποτελοῦν τόν ἀντίποδα τῆς πνευματικῆς καί πολιτιστικῆς ζωῆς καί νά θεωροῦμε τόν σοσιαλισμόν σάν τήν ἔκφρασι τῆς προοδευτικῆς σκέωεως καί τοῦ προοδευτικοῦ πνεὐματος. Ἔτσι δέν μπορέσαμε νά ἰδοῦμε ὄτι δίχως τήν παράδοσιν δέν μποροῦμε νά καταστοῦμε κοινωνοί τοῦ κλασσικοῦ πνεὐματος καί νά οικειοποιηθοῦμε τίς μεγάλες πολιτιστικές ἀξίες καί ἀρετές ποῦ ἀνέδειξε ἡ ἰστορία.
Οἰ κρίσεις τῶν ἀτόμων καθῶς καί οἱ ἐκτιμήσεις των ἀπορρέουν ἀπό τήν συνείδησιν καί τά συναισθήματα. Ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος εἶναι φορέας τῶν ἠθικῶν κρίσεων καί ὁ δημιουργός τῶν ἔργων τῆς κοινωνίας. Ὄταν ὁ ἄνθρωπος δέν ἔξουσιάζει τό περιβάλλον του καί δέν ἔχει τήν ἐλευθερία νά ρυθμίζη τήν συμπεριφορά του, τίς ἐπιθυμίες του, τότε καταργεῖται ἡ αὐθυπαρξία του. Ἡ κοινωνική ζωή εἶναι μιά ἀέναος δημιουργία ποῦ ἐκπηγάζει ἀπό τόν ψυχικόν καί συναισθηματικόν κόσμο τοῦ ἀτόμου. Μέσα σέ αὐτό τό φιλοσοφικό πλαίσιο ἔδρασε καί ἐδημιούργησε ὁ Ελληνικός λαός, μέσα στά πλαίσια τῶν συντηρητικῶν καί φιλελευθέρων ἰδεῶν. Τό νά μήν ἀναγνωρίζεται αὐτή ἡ αὐταπόδεικτη ἀλήθεια ἀπό τούς ἐκφραστές τοῦ σοσιαλισμοῦ καί τοῦ μαρξισμοῦ ἀποτελεῖ τραγικό λάθος γιά τό Ελληνικό ἔθνος.
Τὀ γιατί οἱ ἰδέες καί οἱ ἀξίες τῶν Ἐλλήνων δέν βρῆκαν πολιτική ἔκφρασι στήν ἑλλάδα ἐξηγεῖται ἀπό τήν ἀνώμαλη ἐλέλιξιν τῆς πολιτικῆς ζωῆς στήν Ἐλλάδα καί ἀπό ἄλλες δυνάμεις, ὄπως ἡ Μοναρχία καί οἱ ξένες ἐπεμβάσεις, πού άλλοίωναν τόν ἰδεολογικόν χαρακτῆρα τῆς Ἐλληνικῆς σκέψεως. Οἰ φορεῖς καί οϊ ἐκφραστές τῶν ἰδεολογιῶν ποῦ ἐμφανίστηκαν στόν 18ον αἰῶνα δέν μπόρεσαν νά διαμορφώσουν στήν Ελληνική σκέψι έκεῖνες τίς τάσεις πού θά ἦταν δεκτικές τῶν ἀντιλήψεων ποῦ ἐξέφραζαν α’ύτές οἱ ἰδεολογίες. Παρα πολλές άπό τίς νομοθετικές ρυθμίσεις τῆς ἐποχῆς πού άποσκοποῦσαν στήνοίκοδόμησι μιᾶς δημοκρατικῆς καί ἀξιοκρατικῆς κοινωνίας δέν λειτούργησαν σύμφωνα μέ τό πνεῦμα ποῦ έξέφραζαν λόγω τῆς ἀδυναμίας τοῦ Ὁθωνος νά ἀπαλλάγῆ ἀπό τήν ἀπολυταρχική νοοτροπίατου, ἠ ὀποῖα ὑπῆρξε αίτία πολλῶν διαδηλώσεων, αἰματηρῶν έξεγέρσεων καί ἐπαναστάσεως ποῦ ὀδηγησε στήν ἔξωσιν τοῦ Ὁθωνος καί στήν ξένη ἐπέμβασι. Τό μοναρχικό πολίτευμα, ποῦ ἐπεβλήθη ἀπό τίς «προστάτιδες» δυνάμεις δέν ἐπέτρεψε νά ἐκφραστῆ στήν πράξη ἐλεὐθερα ἡ δημοκρατική βούλησις τοῦ λαοῦ. Αλλες ἐπεμβάσεις ἔφεραν στήν χῶρα ἰδέες ἀντίθετες μέ τό πνεῦμα τοῦ λαοῦ καί τίς δημοκρατικές του ἀντιλήψεις. Χαρακτηρηστική περίπτωσις εἶναι ἡ ἐπέμβασις τοῦ Μάουρερ ὁ ὀποῖος εἰσήγαγε στήν χῶρα τό δίκαιον τῶν Πανδεκτῶν, ἡ τοῦ Ρωμαϊκοῦ Δικαίου, ὄπως εἶχε διαμορφωθῆ στήν Γερμανία. Ο Maurer ἤθελε νά φετιχοποήση τήν παράδοσι κατά τρόπον τέτοιον ποῦ νά εξουδετερώνη τήν δυνατότητα τοῦ δικαίου νά ἐπιρεάση τήν κοινωνικήν ἐξέλιξιν.Τό δίκαιον τῶν Πανδεκτῶν δέν ὑπῆρξε ἐκδήλωσις τῆς Ελληνικῆς κοινωνικῆς πραγματικότητος καί δέν ἐξέφρασε τίς ἰδιομορφίες τῆς ἐλληνικῆς κοινότητος. Ὅμως τό ἑλληνικό δίκαιον ἐδέχθη βαθειά τήν ἐπιδρασιν τοῦ Γερμανικοῦ Θετικισμοῦ, ποῦ λειτούργησε σάν τροχοπέδη στήν ἐξέλιξιν τοῦ Ελληνικοῦ Δικαίου καί ἐπηρέασε βαθύτατα τήν ἐξελιξιν τῆς νομικῆς καί ἀναπόφεκτα τῆς πολιτικής σκέψεως τῶν Ελλήνων. Ὁ νομικός θετικισμός, λόγω τοῦ ἐξουσιαστικοῦ του χαρακτῆρα ἐξυπηρετοῦσε καλύτερα τά συμφέροντα τῆς Μοναρχίας, τῶν ξένων δυνάμεων καί κάποιων τάξεων ποῦ εἶχαν ταὐτίσει τά συμφέροντα τους μέ τήν μοναρχία, καί ἐπεβλήθη γιά τήν ἐξυπηρέτησιν αὐτῶν τῶν σκοπῶν.Δέν ἐξυπεροῦτε ὄμως τήν συλλογική δράσι ὐπέρ τῶν λαϊκῶν τάξεων τῆς νομικῆς σκέψεως τῶν Ελλήνων.
Οἰ σοσιαλιστικές καί μαρξιστικές ἰδέες ὄμως ποῦ εἰσέβαλαν στόν ἐλληνικόν πνευματικόν χῶρο προκάλεσαν μεγάλη ἀλλοιωσιν τῶν γηγενῶν ἰδεῶν καί ἐκφύλισαν τόν πολιτικόν λόγο καί ταὐτὀχρονα τήν πολιτική σκέψι.Αὐτές οἱ ἀλλότριες ἰδεολογίες παραγνώρισαν μέ τόν πιό βάναυσο τρόπο τήν σωρεῖα τῶν δυνατοτήτων καί τῶν ἀπαιτήσεων ποῦ ἔχει ἡ ἀνθρωπίνη ὕπαρξις. Μέ τήν δράσιν καί τά ἔργα του ὁ ἑλληνικός λαός εἶχε ἀποδείξει ὄτι μόνον τά ἄτομα ἔχουν τίς πρόσφορες ἰδιότητες γιά δημιουργικό ἔργο καί μόνα τους τά ἄτομα μποροῦν νά ἐπιδωθοῦν στήν δημιουργία τῆς σωστῆς κοινωνίας. Κάθε ἔξωθεν πιθαναγκασμός θά ἀποβῆ ἀτελέσφορος, καί αὐτό ἀπεδείχθη πολλές φορές στήν ἑλληνική ἰστορία.
Γιά τούς μαρξιστές καί τούς σοσιαλιστές ὀ πατριωτισμός, ἠ παράδοσις, ὀ ἐθνικισμός ἔγιναν πηγή κινδύνων και πρόξενοι δεινών για τα αγαθά και τις ἀξίες τοῦ ἀνθρωπου. Αὐτοί εἶναι ἠθικά καί πολιτικά κακοί καί ἐπικίνδυνοι. Ἠ ἀριστερά, σέ ὄλες τίς ἐκδοχές της, ἀποτέλεσε μιά πολιτισμική κατηγορία ποῦ προσιδιάζει σέ ό,τι συνιστᾶ περιθώριο κατ’ αντιδιαστολή πρός τήν μεγάλη ἀφήγηση τῆς ἐθνικοφροσύνης,τῆς ἐθνικῆς παραδόσεως, τῶν ἐθνικῶν άξιῶν, τῆς ἐθνικόφρονος ίδεολογίας καί τοῦ «ἐθνικόφρονα πολίτη». Ὁ Μαρξισμός καί ὁ σοσιαλισμός προκάλεσαν την μεγαλύτερη ἀλλοιωσι τοῦ πολιτισμου μας. Πολιτισμός δέν εἶναι τό ἀπόθεμα τῶν κοινοτοποιών, τῶν προκαταλήψεων, τά ὑπολείματα τῶν ἰδεῶν. Ο πολιτισμένος ἄνθρωπος ἔχει «πίστεις, παραδόσεις, εμπειρίες διανοητικές ἔξεις», πρέπει νά κατέχη θεωρητικές γνῶμες ὠς τό πῶς πρέπει νά εἶναι τά πράγματα στήν κοινωνία, τήν πολιτική, τήν λογοτεχνία, τήν τέχνη.(Ορτεγκα, ἡ ἐξεγέρσις τῶν μαζῶν). Ὁ λαός δέν μπορεῖ Ὁ λαός δέν μπορεῖ νά ἀντιπαραθέτη τίς δικές του ἰδέες, τίς ἰδέες τοῦ πολιτικοῦ, τοῦ λογοτέχνη τοῦ κοινωνιολόγου, τοῦ ἐπιστήμονος γενικά. Η κατοχή ὡρισμένων γνώσεων καί ἰδεῶν πού νομίζει ὄτι κατέχει ἡ μάζα δέν ἀποτελοῦν παιδεῖα. «Ἰδέα σημαίνει νά θέτης τήν ἀλήθεια ὑπό ἔλεγχο. Δέν ὀφελεῖ νά μιλᾶμε γιά ἰδἐες ὄταν δέν ὑπάρχει παραδοχή μιᾶς ὑψηλότερης ἀρχῆς ποῦ νά τίς ρυθμίζει, μιᾶς σειρᾶς ἀπό κανόνες τούς ὀποίους μποροῦν νά ἐπικαλεσθῆς σέ συζήτηση Αὐτοί οἱ κανόνες εἶναι οἱ ἀρχές ὄπου ἐπάνω τους στηρίζεται ἡ παιδεῖα (κουλτούρα)». Τά μέλη τῆς κοινωνίας θά πρέπη νά ἔχουν προσχωρήση σέ ἕνα κοινό σύστημα άξιῶν καί ἠθικῶν προτύπω, ἕνα σύστημα ποῦ, παρά τίς ὄποιες διαφορές ποῦ ὑπάρχουν μεταξύ τῶν μελῶν τῆς κοινωνίας, δέν μπορεῖ νά προωθῆ τήν συμμετοχή τῶν ἀτόμων σέ μιά κοινή ἰδεολογία, δίχως ὄμως νά ἔχη ἰσοπεδωτικές ἰδιότητες.
Συνεπῶς πολιτισμός θά πρέπη νά νοηθῆ σάν ἡ πνευματική καλλιέργεια. Εἶναι ἡ προσπάθεια τοῦ ἄνθρώπου νά φθάση στήν αἰσθητική, ἠθική καί κνωσιολογική τελειοποιήσις του. Εἶναι ἡ ὀλὀπλευρη καλλιέργεια ἑνός λαοῦΑὐτό βέβαια προρεῖ νά ἐπιτευχθῆ μελετῶντας τήν ἱστορία μας τήν ἰστορία μας, τά καλλιτεχνικά, ἐπιστημονικά, πολιτιστικά καί ἄλλα ἔργα τῶν προγόνων μας. Ποῖα προσπάθεια,ὄμως, ἔχει κάνει ἡ ἀριστερά, ἡ ὀποῖα ἀποτελεῖ ἕνα μεγάλο κομμάτι τῆς κοινωνίας μας, νά ἐπνευστῆ ἀπό τά πνευματικά ἔργα τῶν προγόνων μας; Oἱ ἀριστερά ὑπῆρξε πάντα ὁ φορεας καί εκφραστῆς του τοῦ αντεθνισμοῦ καί ὁ ἐχθρός τῆς παραδόσεως καί τῶν ἐθνικῶν ἀξιῶν καί προκάλεσαν μεγάλη πολιτιστική ἀλλοίωσι.Αὐτή ἡ ἀριστερά δέν ἔκανε καμμία προσπάθεια νά διδαχθῆ ἀπό τίς ἐμπειρίες τῆς ἰστορίας μας καί δέν ἔκανε καμμία προσπάθεια νά ἐνσωματώση στόν πολιτισμό μας στοιχεῖα τῆς ἰστορικῆς μας ἐμπειρίας. Ἠ ἀριστερά πάντα παραγνώριζε τά δεδομένα τῆς ἰστορίας, τήν ἀντιφατικότητα καί πολλαπλότητα τῶν ἰστορικῶν, κοινωνικῶν καί πολιτιστικῶν φαινομένων καί τίς θεμελιώδεις διαλεκτικές των στόν ἀρχαῖον καί σύγχρονον πολιτισμόν μας, καί αύτό διότι θεωρεῖ μιά τέτοια μελέτη συντηρητική τάσι καί στάσι, Καί ἔτσι τορπιλίζει κάθε προσπάθεια γιά τήν δημιουργία παραγόντων δοιαμορφώσεως, ἐκφράσεως καί διατηρήσεως μιᾶς ἐθνικῆς συνειδήσεως πού μέ τήν σειράν της θά στηρίζη ἕνα ἐθνικό σύστημα ἀξιῶν καί γνώσεων. Ο Μαρξισμός εῖναι αὐτός πού ἐξέθρεψε τόν μαζάνθρωπο πού έχει ἐνσκύψει σήμερα στήν ελληνική κοινωνία.
Ο Μαρξισμός εἶδε την ἐργατική τάξι σάν μάζα, σάν ὄχλο καί σάν τέτοιον τόν μεταχειρίστηκε. Ο Μαρξισμός ἔβαλε τόν ἐργάτη νά τρέχη σέ διάφορες πολιτικές ἐκδηλώσεις καί τόν παρέσυρε νά συμπεριφέρεται σάν ὄχλος. Αὐτός ὑπέθαλψε τήν ἄξεστη καί ἀνεβλαβή συμπεριφορά του καί τόν ἔκαναν νά πιστεύη ὄτι συμμετέχη στήν ἄσκησι τῆς ἐξουσίας καί ὄτι διαδραματίζη σοβαρό ρόλο στήν κοινωνική πρόοδο.Ὁ Μαρξισμός ἦταν μιά ίδεολογία ποῦ ἦταν ἐπνευσμένη ἀπό τίς πολιτικές φιλοσοφίες καί τά δόγματα τοῦ ἐξωτερικοῦ. Συνεπῶς ἡ Ελληνική σκέψις δέν ἀποτελοῦσε πρόσφορο ἔδαφος γιά τίς μαρξιστικές ἰδέες. Οὗτε μποροῦσε εὐκολα νά ἐμπλουτιστῆ μέ κάποια στοιχεία ποῦ θά τῆς προσέδιδαν ἐγχώριον χαρακτῆρα. Τά αἰτήματα τῆς ἐθνικῆς ἀνεξαρτσίας, τῆς άπαλλαγῆς ἀπό ξένες ἐξαρτήσεις, τήν οἰκονομική ἀνάπτυξυ, καί πολλά ἄλλα, ἐπροβάλλοντο άπό ὄλες τίς κοινωνικές τάξεις καί ἀπό ὄλες τίς πολιτικές ἠγεσίες. Οἰ ἀγῶνες τοῦ Ελληνισμοῦ εἶχαν ἀρχίσει πρωτοῦ κάνουν τήν ἐμφανισιν τους οἱ μαρξιστικές ἰδέες στόν Ελληνικόν χῶρο. Ἔτσι τό πεδίον δράσεως τῆς μαρξιστικῆς ἰδεολογίας ἦταν πολύ περιωρισμένο. Ἔπρεπε, λοιπόν, νά πληγῆ ἡ παράδοσις μέ τό νά προβληθῆ σάν τροχοπέδη τῶν κοινωνικῶν, ἐκπαιδευτικῶν καί πολιτικῶν μεταρρυθμίσεων καί σάν ἔκφρασις τοῦ συντηρητικοῦ πνεύματος. Ακόμα καί σήμερα ἠ ἀμφισβήτησις τῶν παραδόσεων άποτελεῖ τό ἰσχυρότερο ἰδεολογικό ὄπλο τῆς Αριστερᾶς. Αντί νά ἐντρυφήσωμε στήν φιλοσοφική καί ἰδεολογική φισιογνωμία τοῦ φιλελευθερισμοῦ καί τοῦ συντηρητισμοῦ, καταλήξαμε, μέ τήν προπαγάνδα τῶν σοσιαλιστῶν καί μαρξιστῶν, μέ ἕναν de facto τρόπον νά πιστεύωμε ὄτι ὁ συντηρητισμός καί ἡ παραδόσις ἀποτελοῦν τόν άντίποδα τῆς πνευματικῆς καί πολιτιστικῆς ζωῆς καί νά θεωροῦμε τόν σοσιαλισμό σάν τήν ἐνσάρκωσι τῆς προοδευτικῆς σκέψεως καί τοῦ προοδευτικοῦ πναὐματος. Γιαὐτό δέν μπορέσαμε νά γίνωμε κοινωνοί τοῦ κλασσικοῦ πνεύματος καί νά οἰκειοποιηθοῦμε τίς μεγάλες πολιτιστικές άξίες καί ἀρετές ποῦ ἀνέδειξε ἡ ἱστορία μας.
Πολλές φιλοσοφικές θεωρίες δέν ὑπῆρξαν τίποτα περισσότερο ἀπο ἰδεολογίες. Οἰ ίδεολογίες βασιζονται σε φιλοσοφικές πεποιθήσεις κι αρχές, όμως ο σκοπός τους διαφέρει. Ο σκοπός τῶν ίδεολογιών, δέν εἶναι ἡ ἀναζήτησις τῆς ἀλήθειας, άλλά ἡ εφαρμογή ἑνός άξιακοῦ συστήματος στήν κοινότητα. Αποτελούν δόγματα, ἀφού όλες έχουν ένα σκληρό πυρήνα ο οποίος δεν επιδέχεται αλλαγές, ενώ κάποιες άλλες παραμένουν εντελώς απαράλλακτες.