Η 10 Μαΐου 1956 καταγράφεται σαν μια ημέρα ορόσημο – ιστορικής μνήμης στους μακραίωνους αγώνες του κυπριακού ελληνισμού για την ανεξαρτησία του, από τα δεσμά της βρετανικής αποικιοκρατίας.
Είναι η μέρα που απαγχονίζονται οι πρωτοστάτες του κυπριακού απελευθερωτικού αγώνα Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου, κραταιώνοντας με το ηρωικό αίμα τους, τους ατέλειωτους αγώνες των κυπρίων σκλάβων για την ελευθερία τους. Δυο νέα παιδιά που δεν σκύβουν το κεφάλι στην ξενική δουλεία των βρετανών και διατρανώνουν το πάθος του κυπριακού λαού για την ανεξαρτησία του. Οι δυο νεαροί κύπριοι αγωνιστές θα ενώσουν την τραγική μοίρα τους προ της αγχόνης και έκτοτε με την μαρτυρική θυσία τους θα αποτελέσουν αχώριστο ηθικό
σύμβολο της κυπριακής ανεξαρτησίας. Τα χαράματα της 10-ης Μαΐου 1956 λοιπόν οι Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου, περνούσαν στην ιστορία. Η μακάβρια αγχόνη τους, είχε στηθεί στον προαύλιο χώρο των φυλακών της Λευκωσίας. Οι Βρετανοί πρώτα κρέμασαν τον Καραολή και λίγο αργότερα οδήγησαν στον ικρίωμα του θανάτου και τον Ανδρέα Δημητρίου. Μετά τον απαγχονισμό των παλικαριών, επιδεικνύοντας ασύγγνωστο κυνισμό οι Άγγλοι, δεν επέδωσαν τα σώματά τους στους γονείς τους για να τα θάψουν. Με απίστευτη ηθική αγριότητα τα έθαψαν σε ειδικό χώρο στις φυλακές, όπου αργότερα απέθεσαν και άλλους εκτελεσθέντες. Ο χώρος αυτός με την ανεξαρτητοποίηση της Κύπρου, θα γίνει ιερό προσκύνημα και θα μείνει γνωστός σαν τα «φυλακισμένα μνήματα».
Ποιό είναι όμως το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λαμβάνει χώρα η δραματική εκτέλεση των δύο αγωνιστών; Η Κύπρος στενάζει κάτω από την μπότα της βρετανικής αποικιοκρατίας. Η Βρετανία η πάλαι ποτέ πανίσχυρη αυτοκρατορία πνέει τα λοίσθια και χάνει διαρκώς έδαφος, από τις άλλοτε κτήσεις της. Σε αυτό το πλαίσιο η Κύπρος αποτελεί το τελευταίο της εδαφικό προπύργιο. Έχει ήδη λάβει χώρα η ανεξαρτησία της Ινδίας, γίνονται επαναστατικές διεργασίες στην Ινδοκίνα και λίγα χρόνια αργότερα θα ακολουθήσει το κίνημα της αφρικανικής ηπείρου. Στην Κύπρο που η επίζηλη γεωπολιτική της θέση την καθιστά μήλο της έριδος στην Ανατολική Μεσόγειο, το βάρος του αγώνα της ανεξαρτησίας το επωμίζεται η Εθναρχούσα Εκκλησία όπου οργανώνει τη γνωστή σε όλους μας ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών). Ηγετικές φυσιογνωμίες της οποίας είναι ο Μητροπολίτης Κιτίου Μακάριος, μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Γ’ και ο απόστρατος αξιωματικός του ελληνικού στρατού Γεώργιος Γρίβας, περισσότερο γνωστός με το ψευδώνυμο Διγενής. Ο Διγενής με τις έξοχες στρατιωτικές του αρετές, θα οργανώσει άψογα τον αντιαποικιοκρατικό αγώνα και θα δώσει όραμα και πνοή στην προσπάθεια των κυπρίων αγωνιστών. Στο προσκλητήριο της ΕΟΚΑ, θα απαντήσουν θετικά πλήθος από νέα παιδιά της Κύπρου, που εξαντλημένα από την ηθική καταπίεση των Βρετανών και την φτώχεια, αισθάνονται αφόρητο το ζυγό τους. Σύντομα πυκνώνουν τις τάξεις της ΕΟΚΑ και δυναμώνουν τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις. Ανατινάξεις, σαμποτάζ, καταστροφή στρατιωτικών υποδομών των Άγγλων, αλλά και εκτελέσεις προδοτών που συνεργάζονται με τον βρετανό δυνάστη, είναι μερικές από τις επιχειρήσεις της ΕΟΚΑ, στην προσπάθειά της να εκδιώξει τους Βρετανούς απο την μεγαλόνησο.
Οι Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου είναι δυο από τα ανυπότακτα νέα παιδιά της Κύπρου, γενημένα στην έντιμη φτωχολογιά, που στρατεύονται στον αγώνα των κυπρίων αγωνιστών.
Ο Μιχαλάλης Καραολής είδε το φως της ζωής το 1933 στο Παλαιοχώρι Ορεινής. Διακρίθηκε από μικρός για την ευμάθεια και την ευφυΐα του και είχε άριστες επιδόσεις στα σχολικά του μαθήματα. Παράλληλα υπήρξε λαμπρός αθλητής στίβου με αρκετές διακρίσεις στα 800 μ. αγωνιζόμενος με τα χρώματα του ΑΠΟΕΛ. Την περίοδο που ξεκινούσε ο αγώνας της ΕΟΚΑ εργάζονταν ως δημόσιος υπάλληλος. Στα πρώτα του εγχειρήματα κατά των Βρετανών ήταν η ανατίναξη με ωρολογιακή βόμβα τον Ιούνιο του 1955 του χώρου στον οποίον εργαζόταν. Το γεγονός αυτό τον εξανάγκασε να βγει στην παρανομία και έκτοτε υπό την σκέπη του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη, θα επιληφθεί πολλών ανατρεπτικών ενεργειών κατά των Βρετανών. Στις επόμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις ο Μιχαλάκης Καραολής θα αναλάβει με την ομάδα του την εκτέλεση ενός έλληνα αξιωματικού, που συνεργάζονταν με τους Άγγλους. Γύρω στα τέλη του Αυγούστου του 1955 το σχέδιο της εκτέλεσης προέβλεπε να χτυπήσουν αστραπιαία το στόχο με τα πιστόλια και να διαφύγουν γρήγορα με τα ποδήλατά τους. Κατά αρνητική συγκυρία όμως η ομάδα μπλέχτηκε με ένα πλήθος συγκεντρωμένων, που συμμετείχαν παραπλεύρως σε διαδήλωση. Αναγκάστηκαν έτσι να βγάλουν περίστροφα για να μπορέσουν να αποδεσμευτούν απο το πλήθος. Ο Καραολής ωστόσο δεν κατόρθωσε να πάρει το ποδήλατό του και το εγκατέλειψε εκεί.
Τραγικό λάθος που θα αποβεί μοιραίο για την ζωή του. Οι Άγγλοι διατηρούσαν λεπτομερές αρχείο με τις άδειες κυκλοφορίας των ποδηλάτων στο Τμήμα Μεταφορών. Έτσι πολύ εύκολα θα μπορέσουν να ενοχοποιήσουν τον τραγικό μαχητή της ΕΟΚΑ. Σύντομα φθάνουν στα ίχνη του και τον καταζητούν. Η ΕΟΚΑ θα προσπαθήσει να τον φυγαδεύσει, δυστυχώς επί ματαίω. Τον βάζουν σε ένα αυτοκίνητο για να διαφύγει, αλλά μοίρα τραγική πέφτουν σε μπλόκο των Άγγλων. Ο Καραολής συλλαμβάνεται και παραπέμπεται σε δίκη. Οι Άγγλοι για να πάνε τα πράγματα εκεί που θέλουν, επιστρατεύουν και ψευδομάρτυρες και τον καταδικάζουν σε μια δίκη παρωδία στο έκτακτο κακουργιοδικείο Λευκωσίας, σε θάνατο. Όμως από την στιγμή που ο Καραολής είχε αφήσει το ποδήλατο, η τύχη του ήταν προδιαγεγραμμένη. Μέχρι να διενεργηθεί η δίκη η ΕΟΚΑ κάνει αλλεπάλληλες προσπάθειες να τον απελευθερώσει, αλλά είναι όλες αλυσιτελείς. Παράλληλα στο νομικό πεδίο ασκούνται και ένδικα μέσα για την απελευθέρωση, αλλά είναι και αυτά αναποτελεσματικά.
Το τραγικό μέλλον του νεομάρτυρα του κυπριακού αγώνα Μιχαλάκη Καραολή, είναι αναπότρεπτο. Υπομένει έτσι καρτερικά και με την στωικότητα που επιδεικνύει η αδούλωτη ελληνική ψυχή στο θάνατο, την εκτέλεσή του.
Ας δούμε όμως και τον δίδυμο στο μαρτυρικό θάνατο του Καραολή, Ανδρέα Δημητρίου. Ο νεαρός κύπριος αγωνιστής είδε το φως της ζωής το 1934 στον Άγιο Μάμα της επαρχίας Λεμεσού. Το βασικό του κατηγορητήριο για να τον εκτελέσουν, ήταν η δολοφονία ενός Άγγλου στην Αμμόχωστο στις 28 Νοεμβρίου του 1955. Παράλληλα ως δυναμικό στέλεχος της ΕΟΚΑ, ο Ανδρέας Δημητρίου είχε αναπτύξει πολυσχιδή δράση διακρινόμενος για την ευτολμία και το θάρρος του. Από τις κορυφαίες στιγμές της δράσης του εναντίον των Άγγλων, είναι η αφαίρεση μεγάλου τμήματος οπλισμού από τις στρατιωτικές αποθήκες Αμμοχώστου, στις οποίες εργάζονταν. Αδιαφιλονίκητα με την πολύπλοκη παρουσία του στις ανατρεπτικές επιχειρήσεις της θρυλικής ΕΟΚΑ, είχε συμβάλει στην εδραίωση του αγώνα της κυπριακής ανεξαρτησίας.
Με βασική κατηγορία λοιπόν την εκτέλεση του βρετανού στην Αμμόχωστο, ο Ανδρέας Δημητρίου καταδικάζεται σε απαγχονισμό. Θα υποβάλλει αιτήματα για έφεση της δίκης και απονομή παράλληλα χάριτος. Αιτήματα που αποκρούονται σθεναρά από τον κυνικό αποικιοκράτη κυβερνήτη της Κύπρου Χάρντινγκ. Έτσι ο Ανδρέας Δημητρίου οδηγείται στις κεντρικές φυλακές της Λευκωσίας, ακολουθώντας την τραγική μοίρα του Μιχαλάκη Καραολή, που καρτερεί με λεβεντιά και ευψυχία την εκτέλεσή του. Έχει φθάσει όμως η μαρτυρική μέρα της 10-ης Μαΐου του 1956. Η κατάσταση στις φυλακές της Λευκωσίας είναι έκρυθμη, όπου όλοι οι έγκλειστοι επαναστατούν στο άκουσμα της εκτέλεσης των μαρτυρικών Κυπρίων αγωνιστών. Οι Άγγλοι πρώτα παίρνουν τον μαρτυρικό Μιχαλάκη Καραολή. Πριν οδηγηθεί στο ικρίωμα της αγχόνης, εξομολογείται στον ιερέα της φυλακής, ηθικά άκαμπτος και περήφανος για την θυσία του, στην υπόθεση της Κυπριακής ανεξαρτησίας. Θα πει στον ιερέα «Εμένα δεν πρέπει να με λυπάστε, αφού εγώ δεν βρίσκω λόγο για να με κλαίω, ούτε οι συγγενείς μου δεν πρέπει να με κλαίνε». Σε μερικά λεπτά ο τραγικός ήρωας του κυπριακού ελληνισμού οδηγείται σε εκτέλεση. Οι φυλακισμένοι για να τον εμψυχώσουν ψάλλουν τον εθνικό ύμνο και φωνάζουν δυνατά συνθήματα κατά των Άγγλων δυναστών. Λίγα λεπτά αργότερα από τον απαγχονισμό του Μιχαλάκη Καραολή, ακολουθεί ο άλλος εθνομάρτυρας Ανδρέας Δημητρίου. Και πάλι οι φυλακές δονούνται από συνθήματα κατά των Άγγλων δυναστών.
Οι εθνομάρτυρες Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου έχουν περάσει στο πάνθεον της ελληνικής ιστορίας, ποτίζοντας με το αίμα τους το δένδρο της ελευθερίας. Όμως και η ΕΟΚΑ δίνοντας και πάλι το μήνυμα για αγώνα και θέλοντας να σφυρηλατήσει την ενότητά της, προβαίνει σε αντίποινα κατά των Άγγλων αποικιοκρατών. Προχωρά έτσι στην εκτέλεση δυο άγγλων στρατιωτικών, των Γκόρντον Χίλ και Ρόναλντ Σίλτον, που εν τω μεταξύ είχαν απαχθεί και κρατούνταν όμηροι. Ενώ είχε προγραμματιστεί και επίθεση στον Αστυνομικό Σταθμό Παλαιχωρίου, που τελικά ματαίωσε για να αποτραπούν και νέα αντίποινα των Άγγλων. Αλλά και η Ελλάδα θα συμμετέχει ενεργά στην προσπάθεια αποτροπής της εκτέλεσης, των τραγικών κυπρίων αγωνιστών. Οργανώνεται στην Αθήνα παλλαϊκό συλλαλητήριο με απίστευτη ηθική ένταση και παλμό. Κεντρικό σύνθημα και αίτημα η απονομή χάριτος στους νέους κύπριους μάρτυρες. Θα σημειωθούν σοβαρά επεισόδια και θα ξεφύγει ο έλεγχος από την αστυνομία. Τραγικός απολογισμός 4 νεκροί και 200 τραυματίες στην μεγαλειώδη συγκέντρωση.
Οι Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου με τον μαρτυρικό τους θάνατο, θα κραταιώσουν το φρόνημα του κυπριακού λαού και θα σπείρουν με την ηρωική θυσία τους, τον σπόρο της ελευθερίας. Την σκυτάλη του αγώνα τους θα παραλάβουν άλλοι αγωνιστές της κυπριακής ανεξαρτησίας και λίγα χρόνια αργότερα θα επιτευχθεί ο μεγάλος στόχος της πολιτικής ανεξαρτησίας της μεγαλονήσου. Οι Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου, με την θυσιαστική τους παρουσία στη μακρά πορεία για την ανεξαρτησία της μαρτυρικής μας Κύπρου και το ευγενές και ιδεοφόρο παράδειγμά τους για την ανθρώπινη ελευθερία, θα μείνουν για πάντα στις καρδιές όλων των Ελλήνων, πανανθρώπινα σύμβολα αυτοθυσίας και ηρωισμού. Ενώ σαν φάροι φωτεινοί, θα φωτοδοτού ανά τους αιώνες όλους τους καταπιεσμένους ανθρώπους, για την ανάκτηση της κοινωνικής και πολιτικής τους ελευθερίας.
Ντίνος Ορφανός Τριμίκλινη
Τηλ: 99510551