Προϊστορικά «πορτρέτα» στα βράχια

Βραχογραφίες στην Αστυπάλαια.

Μια πανάρχαια τέχνη, για την οποία τίποτα δεν γνωρίζαμε μέχρι πρόσφατα, φαίνεται πως εξαπλωνόταν στο προϊστορικό Αιγαίο.

Οι αρχαιολόγοι την εντόπισαν πρώτη φορά στον νεολιθικό οικισμό του Στρόφιλα στην Ανδρο. Κατόπιν ανάλογα ευρήματα είχαμε στο Βαθύ Αστυπάλαιας. Τώρα το καλό τριτώνει, με βραχογραφίες και στη Χαλανδριανή της Σύρου. Αλλά δεν είχε μόνον αυτά να ανακοινώσει χθες ο ακαδημαϊκός και γενικός γραμματέας της Αρχαιολογικής Εταιρείας Βασίλειος Πετράκος κατά την παρουσίαση του έργου που επιτελέσθηκε το 2014. Επιπροσθέτως μάθαμε ότι στον Στρόφιλα έχουμε και βραχογραφίες με ανθρώπους! Κάτι που πρώτη φορά συναντάμε στον ελλαδικό χώρο κατά τη Νεολιθική Περίοδο.

Τις ανασκαφές στον Στρόφιλα Ανδρου διευθύνει η Χριστίνα Τελεβάντου. Σε νέες έρευνες που έγιναν πέρυσι κοντά στην πύλη του νεολιθικού οικισμού, «προ της πύλης και σε μικρή απόσταση από αυτήν καθαρίστηκε από τα χώματα το βραχώδες έδαφος και αποκαλύφθηκαν νέες βραχογραφίες που εικονίζουν, για πρώτη φορά, ανθρώπους», είπε ο κ. Πετράκος. «Πέντε μορφές κυνηγούν άγρια ζώα, ίσως τσακάλια. Ενα ζώο εμφανίζεται με δύο ύβους (σ.σ.: καμπούρες), παράσταση που επιδέχεται περισσότερες εξηγήσεις. Κυνηγός φαίνεται να έχει σκοτώσει ταύρο ή αγελάδα, άλλες παραστάσεις εικονίζουν χορευτές, δακτυλιόσχημα θέματα και πλοία ως και τα γνωστά κυκλικά βαθουλώματα» (τα προηγούμενα χρόνια είχαν εντοπιστεί βραχογραφίες με πλοία, σπείρες κ.ά.)

Η ανασκαφέας διαπίστωσε και την ύπαρξη παλαιότερων βραχογραφιών που έσβησαν με τον χρόνο, πράγμα που, κατά τον κ. Πετράκο και την ίδια, «δείχνει μακρά παράδοση χρήσης του χώρου για τη χάραξη παραστάσεων που εκφράζουν την άποψη των αρχαιοτάτων κατοίκων του Στρόφυλα για θέματα θρησκευτικά – λατρευτικά».Και, επίσης, εικονίζουν ασχολίες της καθημερινής ζωής, «όπως το κυνήγι, το εμπόριο και τη ναυτιλία».

Ανθρώπινες φιγούρες στον νεολιθικό οικισμό του Στρόφιλα στην Ανδρο

Αλλά και σε κοντινό της Ανδρου νησί, στη Σύρο, όπου η Μαρίζα Μαρθάρη συνέχισε την έρευνα της αρχαίας προϊστορικής ακρόπολης, βρέθηκαν από την ανασκαφέα ενδιαφέρουσες βραχογραφίες στη βορειοδυτική πλευρά της οχύρωσης. Σύμφωνα με όσα είπε ο γγ της Αρχαιολογικής Εταιρείας, «μία εικονίζει ψάρι ή δελφίνι. Το σχέδιο δεν έχει περίγραμμα. Φυσικά κάποιο πολύ αχνό θα είχε σχεδιαστεί με οξύ εργαλείο και γεμίστηκε με πυκνά και άνισου μεγέθους κοιλώματα στον βράχο. Του θαλάσσιου ζώου διακρίνονται τα κύρια χαρακτηριστικά, η ουρά, τα πτερύγια και το ρύγχος. Αλλες βραχογραφίες εικονίζουν μακρύ πλοίο με κουπιά ή πυκνές ανάλογες γλυφές σε ομάδες, ή κύκλο γεμάτο με πυκνά μικρά κοιλώματα από τα οποία επίσης περιβάλλεται.

Νέες βραχογραφίες εντοπίστηκαν από τον Ανδρέα Βλαχόπουλο και στο Βαθύ Αστυπάλαιας, όπου πέρυσι είχε βρει παραστάσεις ερωτικού περιεχομένου, αλλά των Ιστορικών Χρόνων, δηλαδή του 6ου-5ου αιώνα π.Χ. Ωστόσο,τα προηγούμενα έτη η έρευνα του κ. Βλαχόπουλου είχε αποκαλύψει μεγάλο αριθμό προϊστορικών βραχογραφιών στις επιφάνειες των δολομιτικών ασβεστολίθων του ακρωτηρίου. Σε τρεις διαμορφωμένες ατραπούς, που κατέληγαν σε πυλίδες εισόδου προς την πρωτοκυκλαδική ακρόπολη, υπήρχαν μεγάλης κλίμακας βραχογραφίες πλοίων, μήκους έως 70 εκατοστών, κατακόρυφων εγχειριδίων και σπειρών. Υπήρχαν και σε άλλα σημεία του ακρωτηρίου με τυπολογία πρωτοκυκλαδική (3η χιλιετία π.Χ.). Τα πλοία αυτά έτσι όπως είναι κωπήλατα είναι αντίστοιχα με εκείνα που απεικονίζονται στα τηγανόσχημα σκεύη της Χαλανδριανής και σε βραχογραφίες στη Νάξο.

Πέρυσι στην Αστυπάλαια εντοπίστηκαν νέες βραχογραφίες που εικονίζουν πλοίο, σπείρες, δόρατα, βέλη, εγχειρίδια. Ανάμεσα σε άλλα σημαντικά ευρήματα του Ανδρέα Βλαχόπουλου είναι και ένα πρωτοκυκλαδικό ειδώλιο του οποίου το άνω μέρος οξύνεται βαθμηδόν. Το ειδώλιο εντοπίστηκε ακέραιο στη βόρεια ακτή, στο Βαθύ, όπου κατά τα προηγούμενα έτη είχαν έρθει στο φως ταφές βρεφών σε πρωτοκυκλαδικά αγγεία.

[ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ