Το 480 π.Χ., οι Πέρσες με επικεφαλής τον Βασιλιά Ξέρξη προετοιμάζονταν για την καθοριστική αναμέτρηση με τους Έλληνες. Ο ελληνικός στόλος περίμενε τους Πέρσες στη Σαλαμίνα. Η περιοχή δεν επιλέχθηκε τυχαία. Οι προηγούμενες μάχες με τους Πέρσες έδειξαν ότι ο μόνος τρόπος που οι Έλληνες μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τον τεράστιο αριθμό των Περσών ήταν σε στενά περάσματα, όπου οι Πέρσες αναγκάζονταν να επιτίθενται σε μικρές ομάδες. Οι Έλληνες ήλπιζαν ότι οι αντίπαλοι θα έπεφταν στην παγίδα και θα ναυμαχούσαν στο στενό θαλάσσιο χώρο της Σαλαμίνας.
Ο Ξέρξης συγκάλεσε συμβούλιο με όλους τους στρατηγούς του, όπου τους ανακοίνωσε την απόφασή του να συναντήσουν τους Έλληνες στη Σαλαμίνα. Κανείς δεν τόλμησε να φέρει αντίρρηση στον Βασιλιά, εκτός από τη μοναδική γυναίκα ναύαρχο. Ήταν η Αρτεμισία, η βασίλισσα της Αλικαρνασσού, που κυβερνούσε μετά τον θάνατο του συζύγου της. Το βασίλειο της Αλικαρνασσού ήταν υποτελές στους Πέρσες και την ιστορία της Αρτεμισίας κατέγραψε ο Ηρόδοτος. Ήταν επικεφαλής πέντε πλοίων του περσικού ναυτικού και είχε κερδίσει την εκτίμηση του Ξέρξη.
Συμβούλευσε τον Πέρση Βασιλιά να μην δώσει μάχη στη θάλασσα: «Οι άνδρες των Ελλήνων είναι ανώτεροι από τους δικούς μας στην θάλασσα, όπως οι άνδρες είναι ανώτεροι των γυναικών. Ποιο λόγο έχεις να αντιμετωπίσεις τους Έλληνες στη θάλασσα, όπου η νίκη σου δεν είναι σίγουρη; Δεν κατέλαβες την Αθήνα, η οποία ήταν στόχος της εκστρατείας; Δεν κατέλαβες την υπόλοιπη Ελλάδα; Κανένας δεν σε εμποδίζει»….
Έκλεισε την ομιλία της με τα εξής λόγια: «Οι καλοί άνδρες έχουν συνήθως κακούς δούλους, ενώ οι κακοί άνδρες έχουν καλούς δούλους. Εσύ, ως ο πιο άριστος άνδρας στον κόσμο έχεις κακούς δούλους. Κανένας από αυτούς που λένε ότι είναι σύμμαχοι, δεν θα μας ωφελήσει».
Ο Ξέρξης την άκουσε, αλλά επέλεξε τη ναυμαχία, στην οποία ο περσικός στόλος ηττήθηκε. Η Αρτεμισία ξεχώρισε στη μάχη και κατάφερε να επιβιώσει. Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της μάχης, βρέθηκε αντιμέτωπη με μια αθηναϊκή τριήρη και περικυκλωμένη από συμμαχικά περσικά πλοία. Για να βγει απ’ τη δύσκολη θέση, πήρε μία αδίστακτη απόφαση. Κινήθηκε εναντίον των Περσών και τορπίλισε ένα δικό τους πλοίο….
Οι Αθηναίοι την είδαν, θεώρησαν ότι η Αρτεμισία ήταν με το μέρος τους και σταμάτησαν να την κυνηγούν. Όμως την είδε και ο Ξέρξης, που παρακολουθούσε τη ναυμαχία από το όρος Αιγάλεω. Για καλή της τύχη, ο Βασιλιάς νόμιζε ότι η Αρτεμισία επιτέθηκε σε ελληνικό πλοίο. Εντυπωσιάστηκε με το θάρρος της και είπε: «Οι άνδρες μου έγιναν γυναίκες και οι γυναίκες, άνδρες».
Δεν επέζησε κανείς από το πλοίο που τορπίλισε και ο Βασιλιάς δεν έμαθε ποτέ τι έγινε πραγματικά. Μετά τη συντριπτική ήττα των Περσών, την οποία προέβλεψε η Αρτεμισία, ο Ξέρξης έμαθε το μάθημά του και δεν αγνόησε ξανά τη συμβουλή της. Όταν ο αρχιστράτηγος των Περσών, Μαρδόνιος, πρότεινε να συνεχιστεί η εκστρατεία με 300 χιλιάδες άντρες, ο Βασιλιάς ζήτησε αμέσως να μάθει την άποψη της Αρτεμισίας….
Η Βασίλισσα της Αλικαρνασσού τον προέτρεψε να επιστρέψει στην Περσία, αφήνοντας τον Μαρδόνιο να αποτελειώσει τη δουλειά: «Αν ο Μαρδόνιος πετύχει αυτό που λέει ότι μπορεί να κάνει, τότε η νίκη θα θεωρείται δική σου. Αν χάσει, οι Έλληνες δεν θα πετύχουν πραγματική νίκη, γιατί θα έχουν νικήσει το δούλο σου, ενώ εσύ θα επιστρέψεις έχοντας κάψει την Αθήνα, το αντικείμενο της εκστρατείας σου».
Ο Ξέρξης υπάκουσε και για να τιμήσει την πολύτιμη βοήθειά της, εμπιστεύτηκε τους γιους του στην φύλαξή της και τους έστειλε στην Έφεσο. Ο θάνατος της Αρτεμισίας εξιστορείται από τον Πατριάρχη Φώτιο Α’. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, η Βασίλισσα ερωτεύτηκε έναν νεαρό από την Άβυδο, που την περιφρονούσε και η Αρτεμισία από την απόγνωσή της, πήδηξε στη θάλασσα και πνίγηκε…
