Τι είναι τα χρώματα;

Τα χρώματα είναι μία κωδικοποίηση του ανθρώπινου νευρικού συστήματος για να διακρίνει τα μήκη κύματος (ή τις συχνότητες) του φωτός που προσπίπτουν στο αισθητήριο όργανο της όρασης. Τα μήκη κύματος του φωτός που διεγείρουν τον ανθρώπινο οφθαλμό κυμαίνονται από περίπου 4.000 Å (400 nm) μέχρι 7.000 Å (700 nm). Στον πίνακα φαίνεται σε γενικές γραμμές η χρωματική κωδικοποίηση του ανθρώπινου οφθαλμού. Σε κάθε μήκος κύματος (ή συχνότητα) η όραση του ανθρώπου αντιστοιχίζει και ένα χρώμα.
Όταν στο μάτι του ανθρώπου προσπέσουν δύο ακτινοβολίες με διαφορετικά μήκη κύματος η ανθρώπινη όραση συνθέτει τα χρώματα δημιουργώντας καινούργια. Έτσι για παράδειγμα αν μία φωτεινή πηγή μάς φαίνεται ότι εκπέμπει κίτρινο χρώμα μπορεί αυτή να έχει μήκη κύματος στην περιοχή από 560 nm έως 590 nm ή να εκπέμπει ταυτόχρονα κόκκινες και πράσινες ακτινοβολίες που όταν συντίθενται μας δίνουν κίτρινο χρώμα. Για τη δημιουργία των χρωμάτων δεν μας είναι απαραίτητα όλα τα μήκη κύματος του ορατού φωτός αλλά μόνο ορισμένα από αυτά. Με άλλα λόγια στηριζόμενοι σε κάποια χρώματα τα οποία ονομάζουμε βασικά ή πρωτογενή μπορούμε να συνθέσουμε τα υπόλοιπα.
Τα βασικά χρώματα που χρησιμοποιούμε για τη σύνθεση των χρωμάτων δεν είναι ίδια σε όλες τις εφαρμογές. Οι διαφορές σχετίζονται με τον τρόπο που παράγεται το φως που φτάνει στο μάτι αλλά και με το επιθυμητό οπτικό αποτέλεσμα. Το φως που βλέπουμε μπορεί να προέρχεται από απευθείας εκπομπή (π.χ. οθόνη), από απορρόφηση που οφείλεται σε ανάκλαση ή από απορρόφηση καθώς αυτό διέρχεται μέσα από ημιδιαφανή χρωματιστά υλικά.
Κατά την εκπομπή του φωτός τα μήκη κύματος «αθροίζονται» για τη δημιουργία του χρωματικού αποτελέσματος ενώ κατά την απορρόφηση του φωτός από τα υλικά τα μήκη κύματος «αφαιρούνται» και δημιουργούν το χρωματικό αποτέλεσμα. Παράλληλα η αντίληψη του φωτός από τον άνθρωπο περιλαμβάνει επιπλέον χαρακτηριστικά όπως η λαμπρότητα (brightness) και η χρωματική καθαρότητα (saturation). Με άλλα λόγια η αίσθηση του χρώματος είναι μία πολύπλοκη ανθρώπινη διαδικασία.
Για την διευκόλυνση της περιγραφής και της αναπαραγωγής των χρωμάτων δημιουργήθηκαν τα λεγόμενα χρωματικά μοντέλα. Καθένα από αυτά βασίζεται σε συγκεκριμένα βασικά (πρωτογενή) χρώματα. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι σπάνια δύο εφαρμογές φτάνουν στο ίδιο χρωματικό αποτέλεσμα ακόμη και στην περίπτωση που χρησιμοποιούν το ίδιο χρωματικό μοντέλο. Μία εικόνα φαίνεται διαφορετική σε οθόνες από διαφορετικό κατασκευαστή και δύο κόκκινες μπογιές από διαφορετικό κατασκευαστή δίνουν διαφορετικό κόκκινο χρώμα.
Βασικά χρώματα και όραση
Αν προσέξουμε τα χρώματα του φάσματος που υπάρχουν σε ένα ουράνιο τόξο ή που δίνει η ανάλυση του λευκού φωτός από ένα πρίσμα θα παρατηρήσουμε ότι μέσα σ’ αυτά δεν υπάρχουν πολλά από τα χρώματα που βλέπουμε (όπως το καφέ). Η πολυπλοκότητα, η ύπαρξη πολλών χρωματικών μοντέλων, οι δυσκολίες και τα προβλήματα που παρατηρούνται στη δημιουργία των χρωμάτων γίνονται κατανοητά αν λάβουμε υπόψη τη σύνθεση του φωτός που λαμβάνει το ανθρώπινο μάτι και τη φυσιολογία του ανθρώπινου νευρικού συστήματος που δημιουργεί την αίσθηση των χρωμάτων.
Στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ανθρώπινου ματιού υπάρχουν τα κύτταρα που ονομάζονται φωτοϋποδοχείς ή φωτοαισθητήρες. Οι φωτοϋποδοχείς περιλαμβάνουν δύο τύπους κυττάρων τα κωνία και τα ραβδία. Τα ραβδία είναι υπεύθυνα για την αντίληψη του αμυδρού φωτός ενώ τα κωνία (ή κωνικά κύτταρα) για την αντίληψη των χρωμάτων. Υπάρχουν τρία είδη κωνικών κυττάρων:
S-κωνία: είναι ευαίσθητα σε φωτόνια μικρού μήκους κύματος και παρουσιάζουν μέγιστη ευαισθησία σε μήκος κύματος περίπου 4.200 Å (420 nm). Είναι ευαίσθητα στο μπλε φως.
Μ-κωνία: είναι ευαίσθητα σε φωτόνια μεσαίου μήκους κύματος και παρουσιάζουν μέγιστη ευαισθησία σε μήκος κύματος περίπου 5.300 Å (530 nm). Είναι ευαίσθητα στο πράσινο φως.
L-κωνία: είναι ευαίσθητα σε φωτόνια μεγάλου μήκους κύματος και παρουσιάζουν μέγιστη ευαισθησία σε μήκος κύματος περίπου 5.600 Å (560 nm). Είναι ευαίσθητα στο κόκκινο φως.
Η ευαισθησία των κωνίων σε διαφορετικά μήκη κύματος οφείλεται σε φωτοευαίσθητες χρωστικές ουσίες τις φωτοψίνες οι οποίες περιέχουν κάποιες πρωτεΐνες που ονομάζονται οψίνες. Κάθε είδος κωνίου περιέχει διαφορετικές φωτοψίνες. Το φως, καθώς προσπίπτει στα κωνικά κύτταρα, τα διεγείρει ανάλογα με τα μήκη κύματος που περιλαμβάνει. Τα κωνικά κύτταρα στέλνουν σήματα που φιλτράρονται μέσα από το οπτικό νεύρο και οδηγούνται στον εγκέφαλο. Η όλη διαδικασία δημιουργεί την τελική αντίληψη των χρωμάτων από τον άνθρωπο. Κάθε χρώμα που αντιλαμβανόμαστε οφείλεται στους συνδυασμούς των σημάτων που δίνουν οι φωτοϋποδοχείς. Ετσι, τα βασικά στοιχεία τα οποία αντιλαμβάνεται το ανθρώπινο μάτι, είναι εντάσεις των Κόκκινο Πράσινο και
Μπλε, σε μία πολύπλοκη διαδικασία σύνθεσης.
Η δημιουργία των φωτουποδοχέων στο μάτι καθορίζεται από ένα χρωμόσωμα που βρίσκεται στο γονίδιο Χ, που είναι φυλοκαθοριστικό. Οι γυναίκες έχουν δύο τέτοια γονίδια, ενώ οι άντρες ένα. Έτσι είναι πιο πιθανό οι άντρες να παρουσιάσουν χρωματικές ανωμαλίες από τις γυναίκες. Το χρωμόσωμα αυτό βρέθηκε να έχει τις περισσότερες διαφορές από άνθρωπο σε άνθρωπο (πάνω από 80 ποικιλίες), με αποτέλεσμα διαφορές στην αντίληψη των χρωμάτων, ειδικά ανάμεσα στο κόκκινο και το πράσινο.
Ένα 10% των γυναικών διαθέτουν τέταρτο είδος κωνίων, διαθέτοντας έτσι πραγματική τετραχρωματική όραση. Το τέταρτο αυτό είδος είναι ευαίσθητο στο κάτω μέρος των συχνοτήτων, δηλαδή προς το υπέρυθρο. Επίσης, οι άνδρες έχουν λιγότερα κωνία κατά μέσο όρο, έως 30% και αντίστοιχα περισσότερα ραβδία, βλέποντας έτσι μικρότερη ποικιλία χρωμάτων αλλά πιο καθαρά στο σκοτάδι.
Βασικά χρώματα και εφαρμογές.
Για την περιγραφή και χρήση των χρωμάτων έχουν αναπτυχθεί διάφορες προσεγγίσεις περιγραφής τους, τα Χρωματικά μοντέλα. Χρησιμοποιούν μέθοδο παρόμοια με το μάτι. Αναλύουν/συνθέτουν την εικόνα σε αρκετά μικρά ομοιόμορφα στοιχεία, τα εικονοστοιχεία (pixels), με βάση κάποιες μεθόδους. Τα επιμέρους αυτά στοιχεία θεωρούνται ομοιόμορφα. Συνήθως αποτελούνται από ένα χρώμα η τον συνδυασμό κάποιων λίγων, των βασικών του κάθε μοντέλου. Έτσι προσεγγίζουν αρκετά την εικόνα που βλέπουμε, με διαφορετική ακρίβεια το καθένα. Τα χρώματα αυτά και οι μέθοδοι διαφέρουν από μοντέλο σε μοντέλο.
Χρωματικό μοντέλο RGB
Με τα βασικά αυτά χρώματα έχει δημιουργηθεί το χρωματικό μοντέλο RGB με το οποίο μπορεί να γίνει η κωδικοποίηση όλων των χρωμάτων που εμφανίζονται σε μία οθόνη. Στην 8bit έκδοση του χρωματικού αυτού μοντέλου κάθε χρώμα μπορεί να παρασταθεί με μία τριάδα αριθμών από 0 έως 255. Το μοντέλο βασίζεται στο γεγονός ότι όταν μία οθόνη δεν εκπέμπει φως εμφανίζεται μαύρη. Τα υπόλοιπα χρώματα δημιουργούνται με υπέρθεση των τριών βασικών με συγκεκριμένη αναλογία. Τα βασικά, τα δευτερογενή χρώματα και μερικά παραδείγματα δίνονται παρακάτω στην 8bit αυτή έκδοση του μοντέλου:
Μαύρο: (0,0,0)
Λευκό: (255,255,255)
Κόκκινο: (255,0,0)
Πράσινο: (0,255,0)
Μπλε: (0,0,255)
Κίτρινο: (255,255,0)
Γαλάζιο: (0,255,255)
Μοβ (Magenta): (255,0,255)
Πορτοκαλί: (255,102,0)
Το μοντέλο αυτό μπορεί να παρασταθεί με έναν κύβο χρωμάτων σε ένα καρτεσιανό σύστημα συντεταγμένων. Στην αρχή των αξόνων είναι η κορυφή του κύβου που αντιστοιχεί στο μαύρο χρώμα, ενώ στις κορυφές του κύβου που βρίσκονται πάνω στους άξονες βρίσκονται τα βασικά χρώματα (Κόκκινο, Πράσινο, Μπλε). Τα δευτερογενή χρώματα βρίσκονται στις τρεις κορυφές του κύβου που βρίσκονται απέναντι από τα αντίστοιχα βασικά χρώματα και στην κορυφή απέναντι από το μαύρο βρίσκεται το λευκό. Κάθε χρώμα στο σύστημα αυτό προσδιορίζεται από ένα σημείο στον κύβο με τρεις συντεταγμένες. Στη διαγώνιο μεταξύ μαύρου και λευκού βρίσκονται όλες οι αποχρώσεις του γκρι.
Το Κόκκινο ή ερυθρό είναι μαζί με το κίτρινο και το μπλε ένα από τα τρία βασικά χρώματα του ορατού φωτός και αντιστοιχεί σε μήκος κύματος 625-760 nm. Βασικό χρώμα, χαρακτηρίζεται εκείνο που δεν προκύπτει από ανάμειξη άλλων. Η ακτινοβολία που αντιστοιχεί σε χαμηλότερη συχνότητα δεν είναι ορατή και ονομάζεται υπέρυθρη. Το κόκκινο είναι επίσης ένα από τα τρία βασικά χρώματα του συστήματος απεικόνισης RGB (Red – Green – Blue) που χρησιμοποιείται στις έγχρωμες οθόνες υπολογιστών.

Αγαπάτε το κόκκινο;
Είναι αδιαμφισβήτητα ένα χρώμα πολύ δυνατό και είναι συνώνυμο με την ευτυχία, την αγάπη, την λαμπρότητα. Αυτά ακριβώς θέλετε να μεταδώσετε στους άλλους για σας όταν το επιλέγετε. Επειδή ακριβώς είναι χρώμα που τραβάει και μαγνητίζει το βλέμμα, δεν χρησιμοποιείται εύκολα από ανθρώπους εσωστρεφείς και συνεσταλμένους. Ίσως σας αρέσει να προκαλείτε, είτε απλώς τονίζοντας με μια κόκκινη πινελιά την εκρηκτική πλευρά της προσωπικότητας σας, είτε σοκάροντας με μια πανδαισία κόκκινου χρώματος.
Σίγουρα δεν σας αρέσει να μένετε στην αφάνεια, αν σκεφτεί κανείς ότι το κόκκινο είναι το πιο «εμπορικό», ίσως και το πιο «προκλητικό» χρώμα. Οι Κινέζοι το συνδέουν με το στοιχείο της φωτιάς και είναι το χρώμα της ζωτικής ενέργειας του «κι» και όποιος αγαπάει το κόκκινο έχει μέσα του πολύ απ’ αυτά τα δύο.
Ένα τόσο δυνατό χρώμα δεν θα μπορούσε παρά να προκαλεί αντιφατικά συναισθήματα: είναι το χρώμα που «ανοίγει πόρτες», που ελκύει, προσκαλεί, γι’ αυτό πολλές πόρτες εισόδου στην Κίνα βάφονται παραδοσιακά κόκκινες, κι απ’ την άλλη είναι το χρώμα που λέει «στοπ» απαγορεύει, προειδοποιεί, όπως ο φωτεινός σηματοδότης που μας επιβάλλει να μην κάνουμε βήμα παρακάτω. Με ένα κόκκινο πουκάμισο στο κατάλληλο τόνο κάθε συνέντευξη για εργασία ή συνεργασία ευοδώνεται με τον πλέον άριστο τρόπο. Σε ένα κλασικό ντύσιμο με γήινα ή του πάγου χρώματα απαραίτητα τα κόκκινα νύχια ή κόκκινο μαντήλι, στον ανάλογο χρωματικό τόνο.
Σε πολεμικές επιχειρήσεις, τα κόκκινα μεταξωτά εσώρουχα [που αγγίζουν το δέρμα] είναι «όπλο» για αντρες και γυναίκες κυνηγούς. Το κόκκινο είναι χρώμα ΝΙΚΗΣ, που δεν δέχεται συμβιβασμούς κι όταν περιβάλλεστε με την Δύναμη του, αυτήν την Δύναμη αποπνέετε. Ή είναι κόκκινο ή δεν είναι, γι’ αυτό και όταν αναμειχθεί με περισσότερο μαύρο ή άσπρο, παύει απλούστατα να λέγεται κόκκινο, λέγεται αντίστοιχα μπορντώ ή ροζ και η επίδραση του πάνω μας είναι εντελώς διαφορετική.
Το κόκκινο, σαν το χρώμα του αίματος, ασκούσε και ασκεί άμεση και πολύ έντονη επιρροή πάνω στους ανθρώπους μέσα στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. Του απέδωσαν πολλές ιδιότητες, ιδιαίτερα θεραπευτικές. Κατά το μεσαίωνα φορούσαν ένα κόκκινο ρούχο για να προστατευτούν από αρρώστιες όπως η οστρακιά και η ιλαρά, οι Γαλάτες χρησιμοποιούσαν ένα κόκκινο φανελένιο πανί για να πέσει ο πυρετός και οι Άγγλοι, ακόμη και σήμερα φοράνε στα μωρά ένα κόκκινο μεταξωτό κατά του πόνου των δοντιών που βγαίνουν.
Το χρώμα αυτό είναι συνδεδεμένο με ποικίλους συμβολισμούς. Από την αρχαιότητα κόκκινες ήταν οι χλαμύδες των στρατιωτών της αρχαίας Σπάρτης και των Μακεδόνων, από αυτούς το πήραν οι Ρωμαίοι αλλά και οι Βυζαντινοί (το πορφυρό χρώμα στα ενδύματα και τα πέδιλα ήταν προνόμιο του αυτοκράτορα). Σήμερα στη λογοτεχνία αλλά και στην καθημερινή γλώσσα συνδέεται με τη φωτιά, τον έρωτα και τις διάφορες εκφάνσεις του (π.χ. «κόκκινα τριαντάφυλλα» αλλά και «κόκκινα φανάρια»), το θυμό και τον κίνδυνο («κόκκινο πανί»).
Στα σήματα κυκλοφορίας το κόκκινο χρώμα συμβολίζει την απαγόρευση ή τον κίνδυνο, τα κόκκινα φώτα στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου προειδοποιούν, η κόκκινη σημαία στις παραλίες απαγορεύει την κολύμβηση λόγω καιρικών συνθηκών, ενώ αποτελεί διεθνές σήμα κινδύνου για τα πλοία όταν κάνουν πετρέλευση. Η χρήση επίσης των κόκκινων φωτοβολίδων σημαίνει κίνδυνος. Τα οχήματα της πυροσβεστικής, οι σειρήνες των οχημάτων και τα ροτορ-αλάρμ φώτα της έχουν το χρώμα της φωτιάς, ενώ ο Ερυθρός Σταυρός και η Ερυθρά Ημισέληνος χρησιμοποιούν το χρώμα αυτό στα σύμβολά τους εντός λευκού πάντα φόντου, γενικότερα ως σύμβολο του «απυρόβλητου» και της προσφοράς βοήθειας.
Το κόκκινο είναι το αγαπημένο χρώμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, χρησιμοποιήθηκε από τα σοσιαλιστικά και εργατικά κόμματα και μετά το 1917 ταυτίστηκε πολιτικά με τη Ρωσική Επανάσταση, τη Σοβιετική Ένωση και τα κομμουνιστικά κόμματα.
Στο χώρο του αθλητισμού το κόκκινο χρώμα, μόνο του ή σε συνδυασμό με κάποιο άλλο, ταυτίζεται με την υποστήριξη σε συγκεκριμένους συλλόγους (ερυθρόλευκοι, κυανέρυθροι, κλπ) ή εθνικές ομάδες. Η ποδοσφαιρική ομάδα “Ολυμπιακός” έχει τους περισσότερους αριθμητικά οπαδούς, γιατί χρησιμοποιεί το κόκκινο χρώμα. Είναι επίσης το αγαπημένο χρώμα των κατασκευαστών ταχύτατων αυτοκινήτων πολυτελείας. Σημειώνεται επίσης ότι Ι.Χ. οχήματα με κόκκινο χρώμα πολλές φορές επισύρουν μεγαλύτερα ασφάλιστρα. Στα αυτοκίνητα ιδανικό είναι το κίτρινο χρώμα, αν κάποιος επιλέξει χρώμα.
Κόκκινο χρώμα στο σπίτι: Το κόκκινο χρώμα τραβάει περισσότερο την προσοχή, μας «τσιτώνει» μας κάνει πιο ετοιμοπόλεμους και αυξάνει τους καρδιακούς παλμούς! Γι’ αυτό και δεν θα πρέπει να το χρησιμοποιούμε τουλάχιστον σαν βασικό χρώμα στους τοίχους του σπιτιού μας, ιδιαίτερα στην κρεβατοκάμαρα. Ομως μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις λεπτομέρειες και στα αντικείμενα για να δώσει ζωντάνια και “Ζωτική Ενέργεια”
Κόκκινο χρώμα και marketing.
Στο marketing το κόκκινο χρώμα ξυπνά τις αισθήσεις. Το κόκκινο χρώμα έχει σχέση με την πείνα, την όρεξη και όχι μόνο! Έχει να κάνει με το πως επηρεάζει τον εγκέφαλό μας: όταν κοιτάμε κόκκινο χρώμα, εκκρίνονται ενδορφίνες στον οργανισμό μας, με αποτέλεσμα να διεγείρεται το αίσθημα της πείνας και της όρεξης! Στο αίσθημα της πείνας στοχεύουν εστιατόρια και καταστήματα γρήγορου φαγητού βάφοντας τους τοίχους τους κόκκινους. εταιρείες που έχουν επιλέξει το κόκκινο χρώμα είναι: Coca-Cola, McDonald’s, Goody’s, Kellogg’s, ΙΟΝ.
Η Coca-Cola είναι κόκκινη ενώ ο τηλεφωνικός κολοσσός AT&T είναι μπλέ και αυτό δεν αποτελεί φυσικά σύμπτωση. Η κατάλληλη επιλογή του χρώματος είναι σημαντική για τη δημιουργία μιας θετικής εικόνας στους χρήστες. Επιπλέον, το χρώμα παίζει μεγάλο ρόλο στο επίπεδο της “αναγνώρισης” του προϊόντος. Διεγείρει τις αισθήσεις, μεταδίδοντας ακαριαία το μήνυμα με τρόπο που κανένα άλλο μέσο δεν μπορεί να πετύχει.
Το κόκκινο, σε συνδιασμό με το λευκό είναι το χρώμα των Χασασίνων. Ο όρος ασασίνοι (αγγλ. assassins) προήλθε από παραφθορά της λέξης χασασίν ή χασισίν δηλαδή “αυτός που τρώει χασίς” από τους Σταυροφόρους. Οι δολοφόνοι εκτελούσαν τις πράξεις τους υπό την επήρεια χασίς, το οποίο τους δινόταν ως μια πρόγευση για τις απολαύσεις που θα γεύονταν στους ουράνιους κήπους που περιγράφει το Κοράνιο, μετά την εκτέλεση της αποστολής τους. Στις λατινογενείς γλώσσες και στα αγγλικά, από την παραφθορά του όρου προήλθαν οι λέξεις για τον “δολοφόνο” Ιδρυτής του τάγματος ήταν ο Χασάν-ι-Σαμπάχ, άνθρωπος με εντυπωσιακή καλλιέργεια και ανελέητο χαρακτήρα. Είναι αυτοί που ξεκίνησαν τις πολιτικές δολοφονίες.
Τα μέλη του τάγματος, που ανέλαβαν να εκτελούν πολιτικές δολοφονίες, ονομάστηκαν “αυτοθυσιαζόμενοι” Το τάγμα των Ασασίνων εμφανίζεται στο βιβλίο του Ουμπέρτο Έκο, Το Εκκρεμές του Φουκώ. Στο βιβλίο του Νταν Μπράουν, Πεφωτισμένοι, ο δολοφόνος των υποψηφίων Παπών είναι Ασασίνος. Όμως και οι δυό τους ακολούθησαν -αντέγραψαν- την κλασική τριλογία των Ρόμπερτ Άντον Γουίλσον και Ρόμπερτ Σία “Illuminatus” που θεωρείται από τα κορυφαία μυθιστορήματα της αμερικανικής underground λογοτεχνίας. Illuminatus: Το μάτι της πυραμίδας, Illuminatus: Το χρυσό μήλο, Illuminatus: Λεβιάθαν, όλα εκδόσεις Αίολος, τα προτείνω φυσικά ανεπυφύλακτα σε όποιους δεν τα έχουν διαβάσει. [εικ.2. 7.]
Η λέξη κόκκινος προέρχεται από τον κόκκο -μικρό καρπού- βελανιδιού.
Ο σκηνοθέτης Γιώργος Τσιρογιάννης αναφέρει σχετικά με το κόκκινο στον κινηματογράφο: Λέγεται ότι το κόκκινο ήταν το χρώμα των βασιλιάδων, γιατί περιείχε όλες τις ποιότητες που θα έπρεπε να χαρακτηρίζουν έναν ηγέτη: δύναμη, πάθος, αποφασιστικότητα, επιβλητικότητα. Το κόκκινο είναι ένα χρώμα στενά συνδεδεμένο τόσο με τη ζωή, λόγω του αίματος, όσο και με τον κίνδυνο, ίσως πάλι λόγω του αίματος – το αίμα, άλλωστε, εμφανίζεται όπου υπάρχει γέννηση (ναι, προφανώς με κάποιο τρόπο συγκαταλέγεται σε αυτό και η γυναικεία περίοδος) και όπου υπάρχει θάνατος. Λόγω αυτών των χαρακτηριστικών του, το κόκκινο είναι το πιο έντονο χρώμα. Είναι επιθετικό, προκλητικό, απαγορευτικό και ζωντανό. Στις πιο σκούρες του αποχρώσεις, γίνεται ώριμο, πολύ πιο ήπιο, αλλά ταυτόχρονα παραμένει ιδιαιτέρως αισθητό.
Η ταινία Rebel Without a Cause (1955), γνωστή ως Επαναστάτης Χωρίς Αιτία στην Ελλάδα, είναι ίσως το πιο προφανές παράδειγμα για τις επιθετικές ιδιότητες του κόκκινου. Ο James Dean έχει μείνει στην ιστορία του κινηματογράφου σε συνδυασμό με το κόκκινο μπουφάν που φορούσε ο χαρακτήρας που ενσάρκωσε: ένας οργισμένος έφηβος, το μαύρο πρόβατο της οικογένειας και του στενού του περιβάλλοντος. Ειδικά δεδομένου της εποχής στην οποία κυκλοφόρησε η ταινία – μιας εποχής πολύ πιο «συγκρατημένης» ηθικά – το κόκκινο μπουφάν ήταν μια σκανδαλώδης επιλογή, που πετύχαινε άριστα το σκοπό της, να φτάσει, δηλαδή, την εφηβική οργή του χαρακτήρα στα άκρα, με το οπτικό κομμάτι να βοηθά και να υποστηρίζει το υποκριτικό. Όπως λέει η Patti Bellantoni στο βιβλίο της If It’s Purple, Someone’s Gonna Die, «ένα ιστορικά ακριβές μαύρο μπουφάν θα είχε κάνει τον James Dean κλισέ – μία απλή αντιγραφή του Marlon Brando». Αντίθετα, η επιλογή του κόκκινου δημιούργησε οπτικά έναν πρωτότυπο αντιήρωα, που εν τέλει άσκησε μεγάλη επιρροή σε συγκεκριμένο κοινό της εποχής και άφησε ένα σημάδι στην ιστορία του σινεμά. [εικ. 3. 4.]
Στην ταινία 2001: A Space Odyssey (1968), ο Stanley Kubrick επέλεξε να χρησιμοποιήσει το κόκκινο χρώμα για τον υπολογιστή HAL [εικ. 5] που ξεκινά ως συνεργάτης της διαστημικής αποστολής που ακολουθεί η ταινία και καταλήγει αντίπαλος. Εδώ το κόκκινο έχει και τους δύο βασικούς του ρόλους. Αρχικά, ο HAL εμφανίζεται ως ο πιο έξυπνος υπολογιστής που υπήρξε ποτέ, με δυνατότητες ίδιες με αυτές του ανθρώπινου εγκεφάλου – γνωρίζουμε τον HAL σαν τον πρώτο υπολογιστή που μπορεί να έχει συναισθήματα.
Το κόκκινο μάτι του [εικ. 1.] συμβολίζει, θα λέγαμε, την σχεδόν ανθρώπινη υπόσταση που έχει ο υπολογιστής, σαν μέσα στα καλώδιά του να έτρεχε αίμα. Στη συνέχεια, το σφάλμα του HAL οδηγεί σε μία επικίνδυνη (και τελικώς θανατηφόρο) κατάσταση για τους ανθρώπους της αποστολής. Χαρακτηριστική είναι η σκηνή όπου ο τελευταίος αστροναύτης που έχει μείνει ζωντανός καταφέρνει να μπει στο διαστημόπλοιο (όταν ο HAL έχει προσπαθήσει να τον εμποδίσει να μπει): ο θάλαμος φωτίζεται με έντονο κόκκινο φως, και έτσι δημιουργείται ακόμη πιο έντονα η αίσθηση του κινδύνου.
Το κορίτσι με το κόκκινο παλτό: Το κόκκινο, ως το μόνο χρώμα μέσα σε ένα ασπρόμαυρο τοπίο, ξεχωρίζει στην ταινία Schindler’s List (1993). Το κοριτσάκι με το κόκκινο παλτό εμφανίζεται στην ταινία και ως σύμβολο της ζωής μέσα στο χάος του πολέμου, αλλά και ως σύμβολο θανάτου αργότερα, μάλλον με τη μορφή της τραγικής ειρωνείας. O Steven Spielberg είχε εξηγήσει πως το κόκκινο χρώμα, από τη δική του οπτική, συμβόλιζε καθαρά τη γενοκτονία των Εβραίων, για την οποία οι δυτικές δυνάμεις γνώριζαν, αλλά δεν έκαναν τίποτα για να σταματήσουν.
Ερχόμαστε τώρα σε μία πολύ μεταγενέστερη ταινία, το American Beauty (1999) του Sam Mendes και συγκεκριμένα στην πασίγνωστη σκηνή της ταινίας, με την γυμνή κοπέλα-πειρασμό να λούζεται από χιλιάδες κόκκινα πέταλα από τριαντάφυλλα, σε μία φαντασίωση του πρωταγωνιστή. Εδώ το κόκκινο συμβολίζει τον κίνδυνο που προκαλείται από ένα ανεξέλεγκτο πάθος (του πρωταγωνιστή για την κοπέλα). [ει. 6.]
Από το American Beauty: Σε μεγάλο μέρος της ταινίας, το κόκκινο εμφανίζεται επανειλημμένα σε συνδυασμό με το άσπρο και το μπλε, για να υποδηλώσει τον βασικό νοηματικό κορμό της ταινίας, την κλασική αμερικανική οικογένεια – η εξωτερική εικόνα τέλεια, αλλά το εσωτερικό κατεστραμμένο. Το σπίτι του πρωταγωνιστή έχει άσπρους τοίχους και μπλε παράθυρα (το μπλε και το άσπρο είναι χρώματα ήπια και ήρεμα), αλλά πίσω από την κόκκινη πόρτα του σπιτιού η οικογένεια βρίσκεται σε συναισθηματικό πόλεμο. [εικ. 8. και κάτω] Παρατήρησε την προσεκτική κι εύστοχη χρήση του κόκκινου και των υπόλοιπων χρωμάτων. Τα χρώματα στα χαρτιά της 11ης εικόνας είναι στα χρώματα της Αμερικής, τίποτε δεν είναι τυχαίο, ειδικά στο άκρως προπαγανδιστικό Χόλυγουντ.
Ακόμη αναρωτιέσαι τι είναι το χρώμα;
Το χρώμα είναι μια δύσκολη έννοια. Πώς προκύπτει η απεριόριστη σειρά αποχρώσεων ανάμεσα στο μαύρο και στο άσπρο; Για τον Αριστοτέλη αυτές εκπέμπονταν από τα αντικείμενα. Επτά «είδη» χρωμάτων έμπαιναν σε μια σειρά που ένωνε το μαύρο με το άσπρο και όλα τα άλλα φτιάχνονταν από τον συνδυασμό αυτών των ειδών με διαφορετικούς τρόπους. Σήμερα ξέρουμε ότι το χρώμα ενός αντικειμένου εξαρτάται από τις συχνότητες του φωτός που αυτό απορροφά και αντανακλά. Το χρώμα δεν καταλαμβάνει μια γραμμή αλλά έναν τρισδιάστατο χώρο – οι διαστάσεις είναι τρεις επειδή ο αμφιβληστροειδής μας έχει τρεις τύπους φωτοευαίσθητων κωνίων οι οποίοι είναι συντονισμένοι σε διαφορετικά φάσματα συχνοτήτων.
Αυτή η «τριχρωματική» θεώρηση των χρωμάτων επιτρέπει στους σχεδιαστές γραφικών, στις τηλεοράσεις και στις οθόνες των ηλεκτρονικών υπολογιστών να δημιουργούν εκατομμύρια χρώματα χρησιμοποιώντας μόνο τρεις συχνότητες φωτός – σε γενικές γραμμές, αυτές του κόκκινου, του πράσινου και του μπλε. Υπάρχουν και άλλοι τρόποι αναπαράστασης της πλήρους κλίμακας των χρωμάτων. Ορισμένοι δεν λειτουργούν αναμειγνύοντας συγκεκριμένα χρώματα: π.χ., ένας τρόπος είναι η μεταβολή της φωτεινότητας, του τόνου και του κορεσμού. Τρεις ανεξάρτητες μεταβλητές είναι όμως πάντα απαραίτητες για να παραχθεί η κλίμακα των χρωμάτων που βλέπουμε.
Γκρόστεστ. Η ουσία σε 400 λέξεις!
Όλα αυτά φαίνεται ότι ήταν απόλυτα σαφή για τον επίσκοπο Γκρόστεστ. Έχοντας γεννηθεί το 1174 στην κομητεία του Σάφολκ της Ανατολικής Αγγλίας και ενώ δίδασκε, στη δεκαετία του 1220, Θεολογία στην Οξφόρδη, ο Γκρόστεστ διατύπωσε τη θεωρία του για το χρώμα με 400 λέξεις στα λατινικά, χωρίς μαθηματικούς όρους ή διαγράμματα. «Το κείμενο είναι απίστευτα πυκνό» λέει ο ιστορικός Τζάιλς Γκάσπερ, επικεφαλής της ομάδας Ordered Universe.
Σηματοδοτεί επίσης μια σημαντική στροφή από την προηγούμενη γραμμή σκέψης. Κατ’ αρχάς, λέει ο Γκρόστεστ, τα χρώματα δεν υπάρχουν από μόνα τους αλλά αποτελούν μια ιδιότητα των αλληλεπιδράσεων του φωτός και της ύλης. «Το χρώμα είναι φως που ενσωματώνεται σε ένα διάφανο μέσο» γράφει. Δεύτερον, τα χρώματα σχηματίζονται γλιστρώντας σε τρεις κλίμακες: από τα «clara» στα «obscura», από τα «multa» στα «pauca» και από το «purum» στο «impurum». Η λευκότητα, προσθέτει, είναι μια ακραία έκφραση που παράγεται από τον συνδυασμό των clara, multa και purum. Η περιγραφή αυτή μοιάζει πολύ με τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε το χρώμα σήμερα. «Σε εννοιολογικό επίπεδο το κείμενο του Γκρόστεστ ταιριάζει πολύ με τις σύγχρονες απόψεις περί χρώματος» λέει η Χάνα Σμίθσον, ψυχολόγος της αντίληψης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και μέλος της ομάδας Ordered Universe.
Οι ιδέες του επισκόπου είναι δύσκολο να διευκρινιστούν περισσότερο καθώς δεν ορίζει με ακρίβεια τους όρους του. Ενα λεξικό λατινικών όρων θα έδινε ως μετάφραση τις λέξεις «ανοιχτά», «σκούρα», «πολλά», «λίγα», «καθαρό» και «νοθευμένο», ποια είναι όμως η σχέση με τους σύγχρονους τρόπους περιγραφής των χρωμάτων; «Κάναμε κάποιες υποθέσεις: αναρωτηθήκαμε αν οι διαστάσεις που περιγράφει αφορούν τη φωτεινότητα ή κάτι αντίστοιχο με τον κορεσμό ή τον τόνο, π.χ.» λέει η κυρία Σμίθσον. «Δεν είναι όμως εύκολο να βρούμε μια ικανοποιητική απάντηση».
Εν κατακλείδι τι είναι τα χρώματα; Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από φως και ενέργεια. Γι’ αυτό κάθε κύτταρο του σώματος μας είναι ευαίσθητο σ’ αυτά. Γι’ αυτό και μπορούμε να τα νιώσουμε, με τις αισθήσεις μας και όχι μόνο με τα μάτια. Οι τυφλοί μπορούν να «νιώσουν» τις δονήσεις των χρωμάτων και να ξεχωρίσουν τα χρώματα π. χ. πάνω σε μεταξωτά μαντήλια μόνο με το άγγιγμα: το μπλε τους ησυχάζει, το μωβ τους χαλαρώνει, το πορτοκαλί τους εμπνέει χαρά.
Με τις διαβαθμίσεις τους τα χρώματα και με τις εντάσεις τους που έχουν αμέτρητες εναλλαγές και παίζουν συνεχώς με το φως, μας παραπέμπουν σε συναισθήματα και αποκαλύπτουν κάτι από μας. Τα χρώματα επιδρούν πάνω στο σώμα και επηρεάζουν τις συμπεριφορές μας. Με τα χρώματα που επιλέγουμε, όσο κι αν δεν το φανταζόμαστε, μεταφέρουμε μηνύματα. Δεν αποκαλύπτουμε μόνο το γούστο στην εξωτερική μας εμφάνιση αλλά κάτι από τον εσωτερικό μας κόσμο. Δεν επιλέγουμε ποτέ ένα χρώμα τυχαία, ούτε άλλωστε κι αυτό μας επιλέγει τυχαία.
@ Polixeni Delli
http://terrapapers.com/?p=31123