Από την Ένωση στη διχοτόμηση
ΤΗΣ ΦΑΝΟΥΛΑΣ ΑΡΓΥΡΟΥ
Οι συνεχείς υποχωρήσεις της ελληνικής πλευράς και οι μεθοδεύσεις των Άγγλων
Το Κυπριακό βρέθηκε στο τέλμα από το 1955, λίγο μετά την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ, και από εκεί προδιαγράφηκαν τα όσα ακολούθησαν, με αποτέλεσμα τη μετέπειτα «κυπριακή ανεξαρτησία» και όχι μόνον
Αναφέρομαι στο άρθρο του Επιστημονικού Συνεργάτη του Μουσείου Αγώνος, Διδάσκoντος Στρατιωτική Ιστορία (UCLAN Cyprus) Ανδρέα Κάρυου, στη «Σημερινή», 1 Απριλίου 2016, με τίτλο «Κατοπτεύσεις στην ιστορία του Αγώνα» και θα ήθελα να συμπληρώσω με τα ακόλουθα ιστορικά γεγονότα που δεν πρέπει να μας διαφεύγουν ούτε στιγμή, γιατί αποτελούν τα θεμέλια των μετέπειτα γεγονότων.
Κατ’ αρχήν πρέπει να λέγεται και να επαναλαμβάνεται ως ιστορικό γεγονός ότι ο αγώνας της ΕΟΚΑ 1955-59 ξεκίνησε και ορκίζονταν τα παιδιά της ΕΟΚΑ στο Ευαγγέλιο, για ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ και όχι την ψευτο-ανεξαρτησία της 16ης Αυγούστου 1960, που μας έδωσαν με δήλωση του Βρετανικού Κοινοβουλίου.
Το Κυπριακό δυστυχώς δεν βρέθηκε στο τέλμα το 1956 αλλά το 1955, λίγο μετά την έναρξη του αγώνος της ΕΟΚΑ και από εκεί προδιαγράφηκαν τα όσα ακολούθησαν, με αποτέλεσμα τη μετέπειτα «κυπριακή ανεξαρτησία» και όχι μόνον.
Εξορία Αρχιεπισκόπου Μακαρίου
Ο εκτοπισμός του Μακαρίου στις Σεϋχέλλες (Μάρτιος 1956) δεν αποφασίστηκε από τους αποικιοκράτες από τις αδιέξοδες συνομιλίες του Αρχιεπισκόπου με τον Στρατάρχη Sir John Harding -το αποτέλεσμα των οποίων ήταν αναμενόμενο-, αλλά η διαδικασία της εξορίας του στις Σεϋχέλλες ξεκίνησε από το τέλος Αυγούστου 1955 με αρχές Σεπτεμβρίου 1955, καθώς το Λονδίνο βρισκόταν σε επαφή με τον κυβερνήτη των Σεϋχελλών από τότε, προετοιμάζοντας το έδαφος με τις διαδικασίες που συνεπαγόταν μια τέτοια ενέργεια… (Γι’ αυτό και είχα θέσει το ερώτημα, στο αγγλικό μου βιβλίο «Conspiracy or Blunder?» που εκδόθηκε με την «Αδούλωτη Κερύνεια» το 2000, κατά πόσον ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος γνώριζε εκ των προτέρων για την ετοιμαζόμενη εξορία του και αν αυτή δούλεψε ως ένα άλλοθι για τις μετέπειτα υποχωρήσεις του. Νεότερα βρετανικά έγγραφα από όσα είχα δει μέχρι τη συγγραφή τού εν λόγω βιβλίου -τα «Migrated Archives»- επιβεβαίωσαν εκείνες τις βρετανικές προετοιμασίες).
Απειλή διχοτόμησης: Λόρδος Ράντκλιφ – Νιχάτ Ερίμ
Ο συγγραφέας δεν συνδέει την εμφάνιση του Δρος Νιχάτ Ερίμ πριν από τη βρετανική δήλωση της 19ης Δεκεμβρίου 1956, αλλά την τοποθετεί στις «μετέπειτα ενέργειες της Τουρκίας». Η σειρά των γεγονότων ήταν αλλιώς. Κατ’ αρχήν η βρετανική δήλωση του Υπουργού Αποικιών της 19ης Δεκεμβρίου 1956 γράφτηκε και συμφωνήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 16 Δεκεμβρίου 1956, καθ’ υπόδειξιν του Τούρκου Πρωθυπουργού Ατνάν Μεντερές, που απαίτησε δήλωση για ξεχωριστή αυτοδιάθεση του 18% των Τουρκοκυπρίων, ο καθοδηγητής του οποίου ήταν ο Δρ Νιχάτ Ερίμ. Ο οποίος είχε επαφές με τους Άγγλους από νωρίτερα και η πρώτη του έκθεση παραδόθηκε στον Τούρκο Πρωθυπουργό τον Νοέμβριο του 1956. (Βλέπε βιβλίο Κώστα Χατζηκωστή «Έξι Προεδρικά Πορτραίτα» 2015).
Το «Αριστούργημα» Ερίμ
Στη συνέχεια, ο Δρ Νιχάτ Ερίμ είχε επανειλημμένες και λεπτομερείς συζητήσεις με τον Λόρδο Ράντκλιφ στο Λονδίνο, εις προετοιμασία των Προτάσεων του τελευταίου, στον οποίο επέβαλε τις τουρκικές ομοσπονδιακές απαιτήσεις και οι οποίες εισακούστηκαν. Για να τις χαρακτηρίσει (ο Ερίμ) μετά την τελειοποίησή των ως «Αριστούργημα» (Masterpiece). Το ίδιο έγινε και με το Σχέδιο Φουτ/Μακμίλαν, με την κάθοδο στο Λονδίνο του Δρος Νιχάτ Ερίμ με αριθμό βοηθών και αξιωματούχων της τουρκικής κυβέρνησης τον Ιανουάριο του 1958, για να το επεξεργαστούν και να επιβάλουν ακόμα περισσότερες αξιώσεις. Όταν και οι Βρετανοί τούς καθοδήγησαν στο να δεχθούν και να ικανοποιηθούν με όσα έπαιρναν και να εξασφαλίσουν… τα υπόλοιπα με σταδιακές συνταγματικές ρυθμίσεις!! Ο Ερίμ ήταν έξυπνος άνθρωπος και δέχθηκε τη δυσκολία της βρετανικής θέσης, ότι η διχοτόμηση δεν μπορούσε να γίνει δεκτή τότε (οι Αμερικανοί την είχαν απορρίψει ασυζητητί) και ότι θα έπρεπε να είναι υπομονετικοί… (Βιβλία γράφουσας «Conspiracy or Blunder?, «Διζωνική εκτέλεση της Κυπριακής Δημοκρατίας 1955-2011» – ο λόρδος Cyril John Radcliffe απεβίωσε στις 2 Απριλίου 1977, Βρετανός δικηγόρος που έμεινε γνωστός για τη διχοτόμηση των Ινδιών).
Προετοιμασία διχοτόμησης
Εξ ου και η ιστορική πρόβλεψη του Βρετανού Πρέσβη στην Αθήνα Sir Roger Allen ημερ. 4 Οκτωβρίου 1958: «Το ότι δεν μπορούμε να πούμε πως δεν έχουμε πρόθεση το σχέδιό μας από μόνο του να οδηγήσει στη διχοτόμηση, είναι λογικό να υποθέσει ένας ότι αυτό είναι επειδή πιστεύουμε ότι εκ της φύσεώς του (το σχέδιο) θα δημιουργήσει τις συνθήκες που θα οδηγήσουν στη διχοτόμηση. Αυτό, βέβαια, πιστεύουν και οι Έλληνες…». (Βιβλίο γράφουσας «Από την ΄Ενωση στην Κατοχή» 1995).
Οι γραμμές «Μέισον-Ντίξον» και «Πράσινη Γραμμή» εντάσσονται στις τουρκικές αξιώσεις για διχοτομική λύση -οι οποίες (αξιώσεις) μετεπήδησαν, να σημειωθεί, από τη διχοτόμηση, αφού εξασφάλισαν τη βρετανική δέσμευση για ξεχωριστή αυτοδιάθεση στις 19 Δεκεμβρίου 1956, στην ομοσπονδιακή λύση των δύο ζωνών τον Ιούνιο του 1957- δηλαδή της δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Και που βγήκε στα φανερά από το πρώτο τουρκικό πραξικόπημα διάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας και δημιουργίας δύο ομόσπονδων κρατών το 1963-64 (βλέπε προαναφερθέντα βιβλία της γράφουσας).
Από την ένωση στην «ανεξαρτησία»
Εκείνο που ιστορικά πλέον δεν αμφισβητείται, και που βοήθησε τα μέγιστα τη βρετανική πολιτική να προωθήσει τα φιλοτουρκικά της σχέδια, δυστυχώς, ήταν η αδυναμία της δικής μας πλευράς, η οποία έδωσε ενδείξεις στους αποικιοκράτες ότι μπορούσε να λυγίσει και να εγκαταλείψει τον στόχο της Ενώσεως ελάχιστους μήνες μετά την έναρξη του αγώνος. Αφήνοντας μόνο τον Στρατηγό Γρίβα Διγενή για να παραγνωριστεί, αφενός, και, αφετέρου, τους Αγωνιστές της ΕΟΚΑ να αγωνίζονται εναντίον των Βρετανών με την ψευδαίσθηση ότι πολεμούσαν για την Ένωση με την Ελλάδα. Η τελική μεταστροφή Αρχιεπισκόπου Μακαρίου από την Ένωση στην Ανεξαρτησία (μια λεγόμενη ανεξαρτησία που ετοίμασαν στα μέτρα τους οι Βρετανοί με τον Δρα Νιχάτ Ερίμ, ο οποίος συμμετείχε και στην Επιτροπή για το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας), επισημοποιήθηκε με τη δέσμευσή του, δίχως την έγκριση του λαού της Κύπρου, τον Σεπτέμβριο του 1958 προς τη Βρετανίδα του Εργατικού Κόμματος Μπάρμπαρα Κασλ, στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία.
Οι πρώτες ενδείξεις υποχώρησης
Οι πρώτες ενδείξεις πολιτικής υποχώρησης του αγώνος για Ένωση με την Ελλάδα καταγράφτηκαν ιστορικά στις 27 Ιουνίου 1955, με τις δηλώσεις του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου προς τον Αρχιδιάκονο Coldie, πριν από την αποχώρηση του τελευταίου από την Κύπρο, ο οποίος ενημέρωσε αμέσως τη βρετανική κυβέρνηση. Κατέχω και έχω μελετήσει τα σχετικά βρετανικά έγγραφα, αλλά αντιγράφω εδώ από το βιβλίο του Βρετανού Καθηγητή Ιστορίας, στο King’s College του Λονδίνου, Professor Robert Holland, «Britain and the Revolt in Cyprus 1954-1959».
Σε ελεύθερη μετάφραση από το αγγλικό: «Η πρώτη ένδειξη ότι η στάση του Μακαρίου δεν ήταν και τόσο αδιάλλακτη ήλθε όταν είδε τον Άγγλο Αρχιδιάκονο λίγες μέρες πριν από την επίσκεψη στην Κύπρο του Υπουργού Αποικιών Lennox-Boyd, που ακολούθησε στις 9 Ιουλίου 1955, και του είπε ότι συμφωνούσε πλήρως στο πόσο στείρο είχε καταντήσει το σύνθημα ‘Ένωσις και μόνον Ένωσις’», και ότι «ήταν σίγουρος πως η σωστή απάντηση σε όλες αυτές τις ερωτήσεις μπορούσε εύκολα να βρεθεί, αν η βρετανική κυβέρνηση μπορούσε να μετακινηθεί από τη θέση της ‘καμία αλλαγή’ και να αφήσει τόπο σε κάποια διαπραγμάτευση». Και πως «δεν μπορούσε ανοικτά να αποκηρύξει τη βία της ΕΟΚΑ δίχως να θέτει τη ζωή του σε κίνδυνο. Ο Αρχιεπίσκοπος ήδη έδιδε το σήμα, προκαταβολικά, της επίσκεψης του Υπουργού Αποικιών, ότι ήταν περισσότερο μετριοπαθής απ’ ό,τι μπορούσε να λεχθεί για τη ρητορική του».
Ακολούθησαν και άλλες ενδείξεις προς Βρετανούς βουλευτές από τον τότε Γραμματέα του Αρχιεπισκόπου κ. Π. Πασχαλίδη, τον Οκτώβριο του 1955…
Υπενθυμίζεται ότι το Λονδίνο ξεκίνησε τις προετοιμασίες για «εξορία» του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου επικοινωνώντας με τον Κυβερνήτη των Σεϋχελλών, λίγο μετά την επιστροφή από την Κύπρο του Υπουργού Αποικιών…
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια/συγγραφέας
Η ΔΗΛΩΣΗ της 19ης Δεκεμβρίου 1956, που συμφωνήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 16 Δεκεμβρίου 1956.
Για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα…
«Καρτερούμεν μέραν νύχταν να φυσήσ’ ένας αέρας Στουν τον τόπον πων καμένος τζι’ εθ θωρρεί ποττέ δροσιάν, Για να φέξη καρτερούμεν το φως τζιείνης της μέρας Πων να φέρη στον καθέναν τζιαι χαράν τζιαι ποσπασιάν Την Μανούλλαν μας για πάντα μιτσιοί μιάλοι καρτερούμεν Για να μας σφιχταγκαλιάση τζιαι να νεκραναστηθούμεν…»
(Χαρισμένον εις τον Πατριώτην Δήμαρχον της Λευκωσίας Γεώργιον Α. Μαρκίδην, Μάρτιος 1928, από τον Δημήτρη Λιπέρτη)
