«Γερμανία και Ε.Ε. θεωρούν λύση στην κρίση την αύξηση της κερδοφορίας»
Ο Σέικ μιλά απόψε στις 7 σε εκδήλωση που οργανώνει το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών, με θέμα «Καπιταλιστική εξέλιξη, μακρά κύματα και επανεμφάνιση των κρίσεων». «Πάντα πίστευα ότι τα Οικονομικά πρέπει να είναι μια ηθική επιστήμη», αναφέρει ο ίδιος στο βιογραφικό του, απορρίπτοντας την άποψη ότι μπορεί να υπάρξει μια κοινωνικά ουδέτερη κοινωνική επιστήμη.
• Εχετε πει ότι η προσέγγισή σας είναι «πολύ διαφορετική τόσο από τα ορθόδοξα οικονομικά όσο και από την ετερόδοξη παράδοση». Σε τι ακριβώς συνίσταται αυτή η προσέγγιση;
Η ορθόδοξη προσέγγιση ξεκινά από την παραδοχή ότι ο καπιταλισμός είναι τέλειος. Τέλειος ανταγωνισμός, τέλεια γνώση, ορθολογικές επιλογές, όλα διέπονται από ισορροπία και αρμονία. Βάσει αυτών υπάρχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Οταν όμως πας στον πραγματικό κόσμο, τότε οι θιασώτες της ορθόδοξης προσέγγισης σου λένε ότι αυτός ο κόσμος είναι ατελής και τον κατηγορούν ότι δεν προσαρμόζεται στη θεωρία τους. Το θέμα όμως είναι να κατανοήσεις τον κόσμο και όχι να τον κατηγορείς ότι είναι ανεπαρκής. Το πρόβλημα είναι ότι και το μεγαλύτερο μέρος των ετερόδοξων οικονομικών παραδέχεται σιωπηρά ότι αυτό το πλαίσιο ήταν έγκυρο για μια περίοδο της Ιστορίας, αλλά στη συνέχεια σταμάτησε να ισχύει και έτσι ο καπιταλισμός έγινε ατελής σε σχέση με την πρωταρχική του μορφή. Αυτό όμως είναι παγίδα.
• Ποια είναι η δική σας εκτίμηση;
Στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ καμία τελειότητα. Είναι σαν αυτούς που λένε ότι η ανθρωπότητα προήλθε από τον Κήπο της Εδέμ και όχι μέσω των βημάτων της εξελικτικής βιολογίας. Εγώ λοιπόν απορρίπτω αυτόν τον δυϊσμό μεταξύ τέλειου και ατελούς ανταγωνισμού. Εάν τον παραδεχθείς, τότε αποδέχεσαι ότι υπάρχει τέλειος ανταγωνισμός. Πρέπει να θέσεις διαφορετικά το ερώτημα, δηλαδή πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι. Πώς μπορείς να εξηγήσεις το οικονομικό πλαίσιο που βλέπουμε, βασισμένος στην πραγματική συμπεριφορά των ατόμων. Το βασικό μου επιχείρημα είναι ο πραγματικός ανταγωνισμός. Σύμφωνα με τον τέλειο ανταγωνισμό, όλα λειτουργούν άψογα με το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Ομως ο πραγματικός ανταγωνισμός μοιάζει με τον πόλεμο, στον οποίο υπάρχουν νικητές και ηττημένοι. Κάθε πράξη στον καπιταλισμό ενέχει αυτόν τον δυϊσμό. Αλλες φορές έχει τα επιθυμητά και άλλες φορές μη επιθυμητά αποτελέσματα. Η απάντηση στο γιατί συμβαίνει αυτό συμπυκνώνεται στη λέξη κερδοφορία. Το κυρίαρχο κίνητρο στον πραγματικό ανταγωνισμό είναι η ιδέα του κέρδους.
• Στο νέο σας βιβλίο «Καπιταλισμός: ανταγωνισμός, σύγκρουση, κρίσεις», εξετάζετε τις κρίσεις του καπιταλισμού και κυρίως το πώς μπορούμε να διαπιστώσουμε ποιο στάδιο διανύει σήμερα αυτό το σύστημα. Ποια είναι η άποψή σας;
Στον πραγματικό ανταγωνισμό υπάρχει μια ενδεχομενικότητα. Δεν υπάρχει κάποιος να σου πει πώς να συμπεριφερθείς. Αποφασίζεις εσύ τι θα κάνεις. Αυτό εκδηλώνεται με την έλλειψη ισορροπίας στην ατομική συμπεριφορά. Εχεις αυτό που ονομάζω «τρικυμιώδη ρύθμιση». Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της διαδρομής του εκκρεμούς από τη μία άκρη στην άλλη, ενός είδους επανάληψη του πλαισίου. Πρόκειται για πλαίσια τριών ή πέντε χρόνων και στη συνέχεια για πλαίσια μεγαλύτερα, δηλαδή πέντε έως δώδεκα χρόνων, ενώ καταλήγουμε στα ακόμα μεγαλύτερα, αυτά των σαράντα ή πενήντα χρόνων, αυτά που ονομάζουμε «μακρά κύματα» ή «υπερκύματα» και κινούνται με διαφορετικές ταχύτητες.
• Και οι κρίσεις;
Τυπικά οι κρίσεις επέρχονται στο χαμηλότερο σημείο των μακρών κυμάτων. Για παράδειγμα, την περίοδο του 1800 αυτό το σημείο του κύματος φτάνει το 1830, ώστε το 1840 έχουμε μια μεγάλη κρίση, τη μεγαλύτερη στην Ευρώπη, η οποία κορυφώνεται στο 1848. Αυτή καταστρέφει χιλιάδες θέσεις εργασίας και προκαλεί επαναστατική δραστηριότητα, στην οποία συμμετέχουν δύο νέοι θεωρητικοί, ο Καρλ Μαρξ και ο Φρίντριχ Ενγκελς. Το 1870 έχουμε ακόμα μία κρίση, η οποία έρχεται μετά την κορύφωση και τη βύθιση του κύματος. Μιλάμε για τη Μεγάλη Υφεση του 1873-1893. Το ίδιο έγινε και στα 1930, μετά το κραχ του 1929, ενώ στη συνέχεια πήγαμε στον πληθωρισμό του 1973, με τη μεγάλη ανεργία. Ετσι φτάνουμε στην κρίση του 2007. Πρόκειται για επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Οχι ακριβώς των ίδιων διαστάσεων, αλλά είναι εκπληκτικό το πώς λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο.
Διαβάστε τη συνέχεια της συνέντευξης στην «Εφημερίδα των Συντακτών» που κυκλοφορεί