Προεκτίμηση των επιπτώσεων της Ολυμπιάδας του Ρίο ντε Τζανέιρο

 
του Θεοφάνη Θ. Γκατζή
Οικονομολόγου-Διεθνολόγου
Ενόσω διεξάγονται οι Ολυμπιακοί Αγώνες, που αναμένεται να ολοκληρωθούν στις 21 Αυγούστου, έχει ενδιαφέρον να εξετάσουμε ποιες θα είναι οι επιδράσεις τους στην οικονομία ,στην κοινωνία ,στο περιβάλλον και στη μεταμόρφωση του αστικού ιστού της περιοχής του Ρίο. Στο παρόν άρθρο θα επιχειρηθεί βασιζόμενοι στην αξιολόγηση των επιπτώσεων προηγούμενων Ολυμπιακών Αγώνων στους άνω τομείς να επιχειρήσουμε να προβούμε σε προεκτίμηση των επιπτώσεων της συγκεκριμένης διοργάνωσης.
Σύμφωνα με τον Μarris (1987) μεγάλα γεγονότα είναι αυτά που το κόστος διοργάνωσής τους είναι τουλάχιστον 500.000.000 ευρώ και προσελκύουν επισκέπτες τουλάχιστον 1.000.000 άτομα. Επίσης, ένα άλλο κριτήριο για να χαρακτηριστεί ένα ειδικό γεγονός ως μεγάλο είναι τα εκατομμύρια των ατόμων που παρακολουθούν το γεγονός εκ του μακρόθεν ( τηλεόραση, ραδιόφωνο). Όμως, η μη ικανοποίηση , από μια διοργάνωση, ενός ή περισσότερων κριτηρίων από αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω δε στερεί το χαρακτηρισμό της ως μεγάλο γεγονός (π.χ. G 20, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, τελικός αμερικανικού ποδοσφαίρου το γνωστό Super bowl, Final four κολεγιακού μπάσκετ ΗΠΑ ονόματι NCAA). Τα ειδικά μεγάλα γεγονότα είναι πολιτικά ( π.χ. G 8, G 20) , πολιτιστικά (π.χ. πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης) , αθλητικά (π.χ. Παγκόσμιο και Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου) και οικονομικά (π.χ. Expo).
Oι Ολυμπιακοί Αγώνες ανήκουν στην κατηγορία των μεγάλων αθλητικών γεγονότων (mega sports event) που διεξάγονται ανά 4 χρόνια με αφετηρία της διοργάνωσης το 1896 και μαζί με το Μουντιάλ είναι οι πιο δημοφιλείς αθλητικές διοργανώσεις. Αυτοί έχουν διεξαχθεί σε μητροπόλεις της Γης ( στο Τόκιο, στο Λονδίνο 3 φορές ) , αλλά και σε μεγάλες πόλεις ή πρωτεύουσες χωρών ( π.χ. στο Λος Άντζελες 2 φορές, στο Πεκίνο, στην Ατλάντα , στο Σίδνεϋ, στη Μελβούρνη). Στο Ρίο θα είναι πρώτη φορά που θα διεξαχθεί Ολυμπιάδα στη Λατινική Αμερική ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι, ποτέ άλλοτε στο παρελθόν, δε διεξήχθησαν τα 2 μεγαλύτερα παγκοσμίως αθλητικά γεγονότα σε μια πόλη ανάμεσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα καθώς το Ρίο, το 2014 , ήταν μία από τις πόλεις που φιλοξένησαν το παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου (μουντιάλ) της Βραζιλίας. Ακόμη, αξίζει να τονισθεί ότι στο Ρίο, το 1997, διοργανώθηκαν οι Παναμερικανικοί Αγώνες.
Οι επιδράσεις των Ολυμπιακών Αγώνων στο Ρίο ντε Τζανέιρο θα εξετασθούν υπό το πρίσμα των οικονομικών ,κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων, καθώς και της αστικής αναμόρφωσης που θα επιφέρουν αυτοί στην πόλη. Οι οικονομικές επιδράσεις της Ολυμπιάδας είναι οι εξής: Πρώτιστα, θα συμβάλλουν στην ενίσχυση της ανάπτυξης στην περιοχή λόγω της εισροής χρηματικών πόρων από χορηγούς και επενδυτές ενώ παράλληλα υφίσταται πιθανότητα να επενδυθούν κεφάλαια ,στην πόλη, και μετά τη λήξη των Ολυμπιακών Αγώνων. Επιπροσθέτως, θα ενισχυθεί το τουριστικό ρεύμα προς αυτήν κατά τη διάρκεια των αγώνων, αλλά και μετά το πέρας τους λόγω δημιουργίας θετικής εικόνας και αύξησης της αναγνωρισιμότητας για την περιοχή του Ρίο ντε Τζανέιρο. Επιπρόσθετα, υπολογίζεται ότι μέχρι στιγμής από τα 6,4 εκατομμύρια εισιτήρια που έχουν εκδοθεί πωλήθηκαν 4,4 εκατομμύρια (72%) εκ των οποίων 1,1 εκ. έχουν αγοραστεί από άτομα που διαμένουν εκτός Βραζιλίας (bloomberg, 2016). Στο σημείο αυτό αξίζει να τονιστεί ,ότι θα υπάρξουν και έμμεσα οικονομικά οφέλη από τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων που συνδέονται με την ενίσχυση της αγοράς και της εμπορικότητας εξαιτίας της αύξησης του τζίρου στα καταστήματα , καθώς και της τόνωσης κάποιων οικονομικών κλάδων (π.χ. ξενοδοχεία, μεταφορές) ,με απόρροια την αύξηση της απασχόλησης.
Υπάρχουν όμως και οι αρνητικές οικονομικές συνέπειες. Μπορεί να υπάρξει σημαντικός εκτροχιασμός του προϋπολογισμού των αγώνων .Ειδικά για τους αγώνες του Ρίο σύμφωνα με το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης θα έχουμε υπέρβαση 1,6 δισ. δολ. καθώς θα κοστίσουν 4,6 δισ. δολ. με υπέρβαση κατά 51% των προϋπολογισθέντων δαπανών (bloomberg, 2016). Αξίζει να επισημανθεί ότι η πόλη του Ρίο τελεί σε κατάσταση πτώχευσης και η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με μεγάλη πολιτική κρίση το τελευταίο χρονικό διάστημα καθώς η μέχρι πρότινος πρόεδρος της Βραζιλίας Ρούσεφ έχει καθαιρεθεί προσωρινά από τη θέση της, αναλαμβάνοντας χρέη προέδρου ο πρώην αντιπρόεδρος Τέμερ, μέχρι να εκδικαστεί η εις βάρος της υπόθεση στο δικαστήριο.
Επίσης, με τους Ολυμπιακούς παρέχεται η δυνατότητα να δημιουργηθούν έργα υποδομής στην περιοχή συμβάλλοντας στην αστική της ανάπλαση και συνεπώς στη βελτίωση ποιότητας των κατοίκων της. Επιπλέον, κάποια έργα ,όπως το Ολυμπιακό χωριό του Ρίο που κόστισε περίπου 1,1 δισ. ευρώ, μετά την ολοκλήρωση των αγώνων θα αποδοθούν για κατοικίες σε λιγότερους εύπορους συμβάλλοντας στην κοινωνική συνοχή (bloomberg, 2016). Ακόμη, η διοργάνωση θα οδηγήσει στη δημιουργία αισθημάτων περηφάνειας στους κατοίκους της πόλης ενώ παράλληλα θα δημιουργηθεί -ειδικά μεταξύ των εθελοντών- κοινωνική αλληλεπίδραση.
Όμως, υπάρχει και ο αντίλογος που υποστηρίζει ότι εξαιτίας της διοργάνωσης χιλιάδες πολίτες οδηγήθηκαν σε εκτοπισμό από τις κατοικίες τους, γιατί κατέστη ανάγκη να κατεδαφιστούν αυτές, ώστε να κατασκευαστούν δρόμοι, αθλητικές εγκαταστάσεις και άλλα έργα που θα καλύπτουν τις ανάγκες της Ολυμπιάδας. Βέβαια, πρέπει να επισημάνουμε ότι ακολουθήθηκε και η διαδικασία της απαλλοτρίωσης κατοικιών στις περιοχές που κατασκευάζονται Ολυμπιακά έργα, καθώς και η μετακίνηση κατοίκων από αυτές σε άλλες περιοχές ,λόγω της αύξησης στις τιμές των ακινήτων. Επίσης, πλήθος ατόμων αντιτίθεται στη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων λόγω του μεγάλου κόστους ευκαιρίας τους. Με άλλα λόγια οι κάτοικοι θεωρούν ότι τα χρηματικά ποσά που δόθηκαν για να υλοποιηθούν έργα απαραίτητα για να διεξαχθεί η διοργάνωση είναι σημαντικά και θα μπορούσαν να αναλωθούν στον τομέα της υγείας και της παιδείας π.χ. με τη δημιουργία νοσοκομείων και σχολείων. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι το κόστος ευκαιρίας της διοργάνωσης της Ολυμπιάδας στο Ρίο είναι μεγαλύτερο από το κόστος ευκαιρίας μιας διοργανώτρια πόλης που ανήκει σε μια αναπτυγμένη οικονομία (π.χ. Λονδίνο, Τόκυο). Eπιπροσθέτως, υπάρχει κίνδυνος να υπάρξουν ποικίλα κοινωνικά προβλήματα λόγω της υπερσυγκέντρωσης του πληθυσμού (π.χ, περιστατικά εγκληματικότητας, θόρυβος και κυκλοφοριακή συμφόρηση). Eιδικά ,στο Ρίο υφίσταται υψηλή εγκληματικότητα. Δεν θα ήταν πρέπον όμως να παραβλεφθεί ότι θα υπάρξουν επιπτώσεις και στο περιβάλλον της πόλης από τους Ολυμπιακούς Αγώνες λόγω την αύξησης της εκπομπής ρύπων από την αύξηση των μετακινήσεων μέσα στο Ρίο, καθώς και από τα αυξημένα απορρίμματα και τις πιέσεις στους οικολογικούς πόρους.
 
Συμπερασματικά, διαπιστώνεται ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Ρίο θα οδηγήσουν στην τόνωση της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας της πόλης ενισχύοντας τη θέση της στο αστικό ιεραρχικό σύστημα. Επιπρόσθετα, θα επιτευχθεί αύξηση της αναγνωσιμότητάς της και του κύρους της Βραζιλίας συμβάλλοντας να καταστεί πιο σημαντικός παράγοντας στην παγκόσμια πολιτική σκακιέρα καθόσον είναι μία από τις ανερχόμενες χώρες αποτελώντας μέλος των BRICS (Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Ν. Αφρική οι άλλες χώρες). Επιπλέον, μία άλλη θετική επίδραση για την πόλη θα είναι η επίτευξη αναζωογόνησης στον αστικό της ιστό με τη δημιουργία έργων υποδομής.
Όσον αφορά τα οικονομικά οφέλη από τη διοργάνωση αυτά θα μπορέσουμε να τα αξιολογήσουμε λεπτομερώς μετά το πέρας τη διοργάνωσης. Αυτό όμως που μπορεί να υποστηριχθεί είναι ότι η Ολυμπιάδα του Ρίο ντε Τζανέιρο θα έχει θετικό οικονομικό πρόσημο για την πόλη αν οι εκροές χρήματος είναι μικρότερες από τις εισροές και αυτό μπορεί αν επιτευχθεί αν ένα μεγάλο μέρος των εταιριών που συμμετέχουν στην υλοποίηση της εν λόγω διοργάνωσης (π.χ. κατασκευαστές έργων, προμηθευτές) και τα άτομα που εργάζονται σε αυτές, διαμένουν στην πόλη. Εν κατακλείδι, αυτό που οφείλουμε να διευκρινίσουμε ,ότι ένα μεγάλο αθλητικό γεγονός (mega sports event) -εν προκειμένω οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Ρίο-μπορεί βραχυπρόθεσμα να είναι οικονομικά ζημιογόνο, αλλά τα μακροπρόθεσμα οφέλη στον οικονομικό τομέα ,μέσω επί παραδείγματι της ανάπτυξης του αστικού τουρισμού, καθώς και στον κοινωνικό και πολιτικό τομέα μπορεί να είναι σημαντικά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Marris, T. (1987) ‘The Role and impact of mega events and attractions on regional and national tourism development resolutions’, The Tourist Review,42 (4), pp. 3-12
ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ
www.bloomberg.com