Η σκεπτόμενη Αθηνά και οι γρίφοι του σήμερα

Σε ποιο σημείο συναντάται η «Σκεπτόμενη Αθηνά» με τους στίχους του ποιητή Γιώργου Σεφέρη από το Μυθιστόρημα; Πού ακριβώς μπαίνει στο παιχνίδι ο Προκόπης Παυλόπουλος με το βιβλίο του Στο λίκνο του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού και υπότιτλο Οι συμβολισμοί της Σκεπτόμενης Αθηνάς; Μήπως ο συγγραφέας επιχειρεί να μιλήσει αλληγορικά για το σκοτεινό και αποτρόπαιο παρόν που μας καταπίνει, επικαλούμενος γενναιόδωρα το κοινό Ευρωπαϊκό μας παρελθόν στις περιοχές του πνεύματος;
Το ανάγλυφο «Η Σκεπτόμενη Αθηνά» ή «Αθηνά προ στήλης», με ύψος 54 εκ., πλάτος 32 εκ. και με αριθμό καταλόγου 695 αποτελεί ένα από τα ομορφότερα εκθέματα του Μουσείου Ακρόπολης. Βρέθηκε το 1888 στις ανασκαφές στον περιβάλλοντα του μνημείου χώρο, είναι κατασκευασμένο από Παριανό μάρμαρο και η χρονολόγηση του ανάγεται στον 5ο αιώνα π.Χ.,  γύρω στα 460 – 450.
Η έκφραση της εφέστιας θεάς, προστάτιδας τόσο της οικογενειακής ζωής όσο και της πόλεως των Αθηνών αποπνέει μελαγχολία, στοχασμό και ίσως μια ανεπαίσθητη λύπη. Η επιτύμβια στήλη μπροστά στην θεά, πιθανολογείται ότι αναφέρεται σε μνημείο πεσόντων κατά τους μηδικούς πολέμους. Η στάση του σώματος, ελαφρώς κεκλιμένη εμπρός, υποδηλώνει ότι μόλις έφτασε από κάπου μακριά και στάθηκε. Η αποφασιστικότητα και το πείσμα δεν έχουν εγκαταλείψει τα χαρακτηριστικά στο πρόσωπο της θεάς.
Η Αθηνά, από τα αρχαία χρόνια απεικονίζεται με ανασηκωμένο το κορινθιακού τύπου κράνος, με το δόρυ που πάλλεται (εξ ού και Παλλάς Αθήνη) και την αμυντική ασπίδα στο αριστερό, πάντοτε ετοιμοπόλεμη, πάντοτε υπέρμαχος. Στην συγκεκριμένη παράσταση η αιχμή του δόρατος της ανυπόδητης πολιούχου θεάς δεν βρίσκεται σε θέση αναμονής και ετοιμότητας, στραμένη δηλαδή προς τα πάνω αλλά αντιθέτως, καρφωμένη στο χώμα μπροστά στην αναθηματική στήλη. Η Αθηνά ξεκουράζεται.
Ο Προκόπης Παυλόπουλος, μέσα στην μικρή σε έκταση και πυκνή σε περιεχόμενο μελέτη του, με τα πολύτιμα εργαλεία που του προσφέρει η ιδιότητά του ως έγκριτου πανεπιστημιακού δασκάλου, με γνώση σφαιρική και ευρύτατη γενική παιδεία υφαίνει έναν αρκετά πολύπλοκο ιστό, ένα πλέγμα εννοιών και βεβαιοτήτων, διατρέχοντας τις εποχές από την κλασική Ελλάδα, την αρχαία Ρώμη, τους πρώτους Χριστιανικούς αιώνες και το Βυζάντιο ως τις μέρες μας.
Η Αθηνά συμβολίζει τη ρίζα του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, μια ρίζα που λειτουργεί σαν πνευματικός μαγνήτης και μας γυρίζει πίσω στο χρόνο, αποτολμώντας την επιστροφή στο παρελθόν με σπειροειδή κίνηση, προς μια πολιτισμική αναβάθμιση του ανέστιου παρόντος και του αβέβαιου μέλλοντος.
Με τεκμήρια και παραδείγματα από γραπτές πηγές από το σύνολο της Ευρωπαϊκής Γραμματείας, αρχαίο και νεώτερο και με οδηγό την Αθηνά με τον υπέροχο πτυχωτό χιτώνα, που ακουμπά χαλαρά στο δόρυ της, έτοιμη πάντως για δράση, (μισή γυναίκα – θεά του άστεως μισή άρτιος πολεμιστής), ανησυχεί και νοιάζεται για το παρόν και το μέλλον, οριοθετεί τα γεωγραφικά και πολιτισμικά σύνορα μεταξύ ανατολής και δύσης και υπερασπίζεται με τόλμη το οικοδόμημα του σύγχρονου Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, που έχει για βάσεις του τους εξής τρεις ισχυρούς πυλώνες – αντηρίδες: 1) την αρχαία Ελλάδα του Πνεύματος, 2) την θεσμική κληρονομιά της αρχαίας Ρώμης και 3) την Χριστιανική διδασκαλία και χριστιανική αλληλεγγύη με πηγή τα Ευαγγέλια και τα πατερικά κείμενα.
Το άγνωστο “προφητικό” βιβλίο του Προκοπή Παυλόπουλου για την κρίση του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού
Ίσως να ισχυριστούν μερικοί, «μα τι μορφή προγονοπληξίας είναι αυτή; Αντί να κάτσουμε κάτω και να σχοληθούμε με τα ζητήματα που μας ταλανίζουν σήμερα, γυρνάμε και ψαχουλεύουμε το παρελθόν;» Εδώ αξίζει να αναλογιστεί κανείς την παρούσα χρονική στιγμή που καταφθάνει αυτό το βιβλίο, τώρα που η παγκόσμια κοινότητα κλυδωνίζεται και ο κόσμος κατρακυλάει στα σκοτεινά. Την απάντηση ενδεχομένως  θα πρέπει να την αναζητήσουμε απλώνοντας το χέρι ακριβώς δίπλα μας για να  ανασύροουμε αυτό που λείπει.
Ο περίπατος του Προκόπη Παυλόπουλου πάνω σε τεντωμένο σχοινί ξεκίνησε αρκετά νωρίτερα, από το βιβλίο του Το λυκόφως των πολιτικών ηγεσιών, (Λιβάνης 2011). Εδώ, ούτε λίγο ούτε πολύ, αναλύοντας τα φαινόμενα καταφέρεται κατά της όψιμης, αδηφάγας και πανίσχυρης νεοφιλελεύθερης μορφής χειραγώγησης των πολιτών, κατά της βουλημικής παγκοσμιοποίησης, κατά της αποστράγγισης και του τελευταίου οχυρού πολιτισμού, κατά της πλύσης εγκεφάλου των λαών και της ομαδικής λήθης, δεινά που εκπορεύονται από τα διεθνή κέντρα μιας Παγκόσμιας Οικονομικής Διακυβέρνησης. Το βιβλίο που μας απασχολεί σήμερα, μας μεταφέρει την υπαρξιακή αγωνία του συγγραφέα και αποτελεί κατά κυριολεξία το δεύτερο σκαλοπάτι στην επικίνδυνη αναρρίχηση του σχοινοβάτη Παυλόπουλου.

Η θεά Αθηνά μπροστά στην αναθηματική στήλη, έχει μνήμη και έχει συναίσθημα. Το πρόσωπό της είναι «γεμάτο», δείχνει βούληση και αποφασιστικότητα. Θέλει να θυμάται και μαζί με αυτήν να θυμούνται οι πολίτες ες αεί τα ονόματα αυτών που έπεσαν υπέρ βωμών και εστιών, υπερασπιζόμενοι το Ελληνικό πνεύμα και τον Ελληνικό πολιτισμό. Η θεά είναι βαθύτατα υποψιασμένη για το ότι, ένας και μοναδικός είναι πάντα ο δρόμος μπροστά μας και ότι πάντοτε θα συναντούμε μια επιτύμβια πλάκα στο τέρμα του, με το μεγαλείο και ταυτόχρονα το αναπότρεπτο του θανάτου χαραγμένα πάνω της. Αυτή και η κινητήρια δύναμη του σύντομου βίου και συνάμα η αναπότρεπτη μοίρα μας.
Ο Προκόπης Παυλόπουλος κομίζει τ’ ανάγλυφα μιας τέχνης ταπεινής, που συμπυκνώνουν την μοίρα του αρχαίου Ελληνικού κόσμου. Με τρόπο άλλοτε αλληγορικό άλλοτε άμεσο, κατευθύνεται ως ικέτης προς τους λαούς και τις ηγεσίες της Ευρωπαϊκής ηπείρου, προσπίπτει και ακουμπάει στα πόδια τους αυτά τα σημεία από το παρελθόν, απευθύνοντας έκκληση για πνεύμα αλληλεγγύης και ενότητας των κοινών ευρωπαϊκών πολιτισμών.
Εν κατακλείδι, ο πυρήνας αυτού του βιβλίου συμπυκνώνει αρχικά την ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου κατά την έναρξη των εργασιών του 5ου ετήσιου Athens Democracy Forum και είναι το βιβλίο που πήρε μαζί του ως δώρο ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Εμμανουέλ Μακρόν, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του (07 Σεπτεμβρίου 2017) στην Αθήνα.
Του Λευτέρη Ξανθόπουλου
Πηγή: oanagnostis.gr