Το ιατρικό πεπρωμένο φυγείν αδύνατο;

DNA. Η ανακάλυψη του προηγούμενου αιώνα, που μας έβαλε στα «άδυτα» του ανθρώπινου κάρμα, από επιστημονικής πλευράς. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι έτσι ονομάζεται η μοίρα στη μοριακή γλώσσα της βιολογίας, τουλάχιστον για τους «ζώντες» οργανισμούς (δηλαδή όσους έχουν την ικανότητα ανάπτυξης – πολλαπλασιασμού, αυτοεπιδιόρθωσης κ.ά.).

Το εν λόγω μόριο είναι βασικά υπεύθυνο για τη μετάδοση της πληροφορίας από γενιά σε γενιά, εννοώντας τα ανθρώπινα στοιχεία, από τα απλά φυσικά μέχρι περισσότερο περίπλοκα ψυχολογικά και διανοητικά χαρακτηριστικά και ιδιότητες. Έτσι, μιλάμε -ίσως παράτολμα ή λογοτεχνικά- για το γονίδιο της ιδιοφυίας ή του εγκληματία, για το γονίδιο της παχυσαρκίας ως το γονίδιο της ευτυχίας κ.λπ.
Η αποκρυπτογράφηση του γενετικού μας κώδικα φαινομενικά άρχισε να λύνει ένα – ένα τα μυστήρια της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Σαν αποτέλεσμα, η πλάστιγγα ανάμεσα στη μοιρολατρεία και την ελεύθερη θέληση ξεκίνησε να γέρνει υπέρ της πρώτης, εννοώντας δηλαδή ότι περισσότερο γεννιόμαστε παρά γινόμαστε. Με μια πιο προσεκτική ματιά, όμως, θα δούμε πόσα ακόμη ερωτήματα μένουν αναπάντητα, ώστε είναι μάλλον αφελές να καταδείξουμε νικητή τόσο πρώιμα κι επομένως, ο προηγούμενος φιλοσοφικός στοχασμός διατηρείται ακέραιος και φλέγων.
Παρακάτω, προσπαθώντας να κατανοήσουμε λίγο καλύτερα τον ρόλο του DNA και τον βαθμό στον οποίο καθορίζει την ανθρώπινη ζωή, θα το παραλληλίσουμε με τις Μοίρες της ελληνικής μυθολογίας.
Λάχεση (Το «μερτικό» απ’ τη ζωή)
Το DNA μάς το μεταβιβάζουν οι γονείς μας και αποτελεί μία ένωση από το γενετικό υλικό του ενός και του άλλου, οπότε είμαστε η δημιουργική μίξη από δύο γραμμές διαδοχής. Λόγω του μηχανισμού διαιώνισης του ανθρώπινου είδους στο κυτταρικό επίπεδο, είναι δυνατό να προκύψουν πολλοί τέτοιοι συνδυασμοί (σύμφωνα με την πιο αδρή προσέγγιση, πρόκειται για μερικές δεκάδες τρισεκατομμύρια). Ωστόσο, ελάχιστοι είναι αυτοί που τελικά παίρνουν στην κυριολεξία σάρκα και οστά, ενώ για κάθε απόγονο αντιστοιχεί ένας μοναδικός. Ιδού, λοιπόν, το πρώτο ερώτημα: γιατί σε κάθε άτομο «τυχαίνει» το συγκεκριμένο γενετικό ταίριασμα και όχι κάποιες άλλες κληρονομικές προδιαγραφές;
Ας θυμίσουμε ότι η Μοίρα Λάχεση ήταν επιφορτισμένη να μοιράζει τι θα «λάχει» στον καθένα. Μια αξιοσημείωτη αν και σχετικά άγνωστη, όμως, λεπτομέρεια δίνει ο Πλάτωνας στην «Πολιτεία» του, ενταγμένη στον μύθο του Ηρός: Ένας προφήτης πήρε από τα γόνατα της Λάχεσης, την κόρη της Ανάγκης, πολλά παραδείγματα ζωής και αφού τα τοποθέτησε μπροστά στις ψυχές, τις καλούσε να διαλέξουν τονίζοντας πως είναι υπεύθυνες για την εκλογή. Εξού για ποιο λόγο η Λάχεση παρουσιάζεται να εξυμνεί τα προγενέστερα γεγονότα, δηλαδή ενέργειες και αποφάσεις ενός μακρινού παρελθόντος. (Μάλιστα, συμπληρώνει πως η αρετή είναι κτήμα «αδέσποτο» και καθένας θα πάρει απ’ αυτήν το μερτικό του ανάλογα με την τιμή ή την περιφρόνηση που θα της έχει… )
Κλωθώ (Ένα διαδραστικό σενάριο)
Το DNA παραμένει στον μεγαλύτερο βαθμό αμετάβλητο, όμως σε κάθε στιγμή διαλέγει να «μιλήσει» αυτό ή να «σιωπήσει» εκείνο, ενεργοποιώντας και απενεργοποιώντας τμήματά του, ανταποκρινόμενο στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, με το οποίο αλληλεπιδρά. Ένα βασικό, λοιπόν, χαρακτηριστικό του είναι η ευελιξία, δεδομένου ότι οδηγεί τα κύτταρα και τελικά το άτομο να δράσει με τον έναν ή άλλο τρόπο, ανάλογα με τις περιστάσεις. Έπειτα, παρότι η ιδιότητα – κλειδί που το χαρακτηρίζει είναι η σταθερότητα, καθώς πρέπει να διαφυλάττει αναλλοίωτο τον θησαυρό του παρελθόντος, έχει τη δυνατότητα να αλλάζει με τη διάσημη διαδικασία της μετάλλαξης. Παρότι ο όρος έχει συσχετιστεί αρνητικά με την έννοια της φθοράς (εξαιτίας της γήρανσης, της βλαβερής ακτινοβολίας, των ανθυγιεινών τροφών κ.ά.), όμως και μόνο η δυνατότητα του να ξαναγραφτεί ό,τι είναι ανεξίτηλα χαραγμένο, ανοίγει προοπτικές. (Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι γενετικές «ανακατατάξεις» πραγματοποιεί και ο ίδιος ο οργανισμός, όχι από λάθος, παρά για λόγους που ακόμη δεν έχουν διαλευκανθεί πλήρως στον άνθρωπο, πάντως χάρη σε αυτές εξελισσόμαστε.)
Η Κλωθώ, η σημαντικότερη από τις Μοίρες, «έκλωθε» το νήμα της ζωής και συνδέεται με το παρόν, όπως περιγράφεται στον ίδιο μύθο: Η Κλωθώ υμνούσε τα τρέχοντα γεγονότα, συμβάλλοντας στην περιστροφή του σφονδύλου (εννοεί το κλωστικό εργαλείο), δηλαδή το σχέδιό της ήταν μεν αμετάκλητο και συνόδευε τον άνθρωπο παντοτινά, όμως φαίνεται πως δεν ήταν προκατασκευασμένο, παρά άλλαζε συνεχώς, σύμφωνα με τις πράξεις στις οποίες αυτός προέβαινε στη διάρκεια του βίου του…
Άτροπος (Είστε ή φαίνεστε;)
Τέλος, από το DNA (γονότυπος – παρελθόν) μέχρι το τι τελικά θα εκδηλωθεί στον άνθρωπο (φαινότυπος – μέλλον) μεσολαβούν πολλές φάσεις – παρόν (γνωστές στη βιολογία ως αντιγραφή, μεταγραφή, μετάφραση). Ανάμεσά τους, άλλες είναι περισσότερο και άλλες λιγότερο προβλέψιμες (π.χ. οι μετα-μεταφραστικές τροποποιήσεις), σημαίνοντας πως το ίδιο γονίδιο μπορεί να εκφραστεί ποικιλοτρόπως. Τελικά, η αποκρυπτογράφηση του DNA δε μας «μύησε» πλήρως στο ανθρώπινο πεπρωμένο, δεδομένου πως από μόνη της δεν αρκεί για να φτιάξουμε τον άνθρωπο και τη ζωή του, αλλά μπορεί να υπάρχει αναντιστοιχία ανάμεσα στην ιατρική πρόβλεψη και την πραγματικότητα (βλ. παρακάτω). Τελευταία, η Άτροπος ήταν η Μοίρα που καθιστούσε τα επικείμενα αναπότρεπτα και έκοβε το νήμα της ζωής, ενώ στον γνωστό μας πια μύθο, εξυμνούσε τα μελλοντικά γεγονότα, συντείνοντας επίσης στην περιδίνηση των σφονδύλων.
Το ιατρικό πεπρωμένο φυγείν αδύνατο; (“The Nun Study”)
Τις τελευταίες δεκαετίες, νευρο-επιστήμονες μελετούν τις καλόγριες ενός εκκλησιάσματος, θέλοντας να ερευνήσουν εκφυλιστικές νόσους, όπως το Alzheimer και η άνοια. Οι ερευνητές λαμβάνουν υπόψη το παρελθόν των γυναικών, τον τρόπο ζωής τους, αλλά και τον εγκέφαλό τους μετά θάνατον. Εκτός από το γεγονός ότι ζουν πολλά χρόνια και έχουν ελαττώσει τα καρδιαγγειακά και τα εγκεφαλικά συμβάντα, το πιο αξιοσημείωτο εύρημα είναι το εξής: νεκροτομικά, πολλές καλόγριες είχαν αλλοιώσεις προχωρημένης νόσου Alzheimer, χωρίς να το έχουν εκδηλώσει ποτέ στη ζωή τους! Παρόμοια δε, υπάρχουν μελέτες που συσχετίζουν αξίες, όπως του εθελοντισμού, με θετικά οφέλη για την υγεία.
Συμπερασματικά, μία ενεργής και αλτρουιστική ζωή, με φυσική και διανοητική δραστηριότητα, καθώς και πίστη (ειδικά αν εντάσσεται σε μία κοινωνία με υποστηρικτικό περιβάλλον), μπορεί να κάνει το θαύμα και να νικήσει το αναπότρεπτο.
Ελεύθερη θέληση – Μοίρα: σημειώσατε 1 ή καλύτερα: Ελεύθερη θέληση = Μοίρα, επειδή… ο άνθρωπος δεν κληρονομεί ένα αμετάβλητο παρελθόν που τον καθηλώνει, παρά ένα εφαλτήριο που τον προκαλεί σε μια δυναμική μέλλοντος, η οποία φτιάχνεται από τη διαρκή προσπάθεια να αλλάξει προς το καλύτερο.
http://www.nea-acropoli-athens.gr/arthra/oikologia/1217-to-iatriko-peprwmeno-fygein-adynato
ΠΗΓΕΣ:
• «Βασικές Αρχές Κυτταρικής Βιολογίας», εκδ. Π.Χ. Πασχαλίδης (2005)
• Πλάτων, «Πολιτεία»
http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?m=1&t=534
• Ευθυμίου Α., «Κλωθώ. Ένα όνομα στις παρυφές του μύθου»
http://www.klotho.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=86&Itemid=873&lang=el
• “Nun Study Video”
https://www.youtube.com/watch?v=nw2lafKIEio
• Watson S., “Volunteering may be good for body and mind”
http://www.health.harvard.edu/blog/volunteering-may-be-good-for-body-andmind-201306266428