Όταν ο Γιώργος Σεφέρης παρέλαβε το Νόμπελ Λογοτεχνίας

Σαν σήμερα (10/12/1963), πριν από 54 χρόνια, στη Σουηδική Ακαδημία Επιστημών, ο Σουηδός βασιλιάς Γουσταύος, απένειμε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Έλληνα ποιητή Γεώργιο Σεφέρη (Σεφεριάδη). Και πριν από 100 χρόνια, πέρασε την πύλη της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών με το απολυτήριο του Πρότυπου Κλασσικού Γυμνασίου Αθηνών, με βαθμό 8,5.
Ο Σεφέρης, γεννημένος στη Σμύρνη το 1900, συνέχισε τις σπουδές του στο εξωτερικό και εξελίχθηκε σε ικανότατο διπλωμάτη. Αξίζει να αναφέρω το ξεκίνημα του ως ποιητή, όπως το αφηγήθηκε ο φίλος του Γ.Α. Αποστολίδης και κυκλοφόρησε μετά ένα μικρό βιβλίο με τίτλο «Στροφή», διακοσμημένο με μια δίκλωνη γοργόνα στο εξώφυλλο.
Οι δύο φίλοι συχνά κουβέντιαζαν για ποίηση, χωρίς ο Αποστολίδης να ξέρει ότι έγραφε ποιήματα. Ξαφνικά ένα βράδυ του 1931, καθώς γύριζαν στα σπίτια τους, ο Σεφέρης του δίνει ένα τετράδιο με ποιήματα και του λέει να τα διαβάσει και να του πει πώς τα βρίσκει, γιατί ήθελε να τα εκδώσει. Φίλοι του, που τους τα έδειξε, ήταν αρνητικοί, λέγοντας του να προσέξει, μήπως αυτό βλάψει την καριέρα του στο υπουργείο. «Βγάλτα –του είπαν– ανωνύμως ή με παραπλανητικό ψευδώνυμο».

Ο Αποστολίδης τα διάβασε και την άλλη μέρα του είπε «τρέχα στον τυπογράφο! Τα διάβασα με ευχαρίστηση και θα ηταν κρίμα να μείνουν ανέκδοτα». Μετά από λίγο καιρό, βγήκε το βιβλιαράκι «Στροφή». Από τότε ο Σεφέρης έγραψε πολλά ποιήματα, ασκώντας παράλληλα και την διπλωματική ιδιότητα (γραμματέας πρεσβείας και πρεσβευτής), από το 1927 που μπήκε στο διπλωματικό σώμα. Το 1936 γνωρίζει τη γυναίκα του Μαρώ, την απαλλάσσει από το πάθος του χαρτοπαίγνιου και της λέγει: «Τίποτε δεν θα μας χωρίσει» κι έμειναν από τότε μαζί!

Την 28η Οκτωβρίου 1940 υπηρετούσε στο υπουργείο Τύπου. Στις τρεισήμισι το πρωί τον κάλεσαν κι έτρεξε στο υπουργείο Εξωτερικών, γιατί «έχουμε πόλεμο!». Μόλις έληξε η συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβούλιου, ο Μεταξάς σε διπλανό γραφείο έγραψε το διάγγελμα του, ενώ ο Σεφέρης σε άλλο, το βασιλικό διάγγελμα. Πήγε μετά στο σπίτι του, στην Κυδαθηναίων, το δακτυλογράφησε, το παρέδωσε στον Βασιλιά και  εκφωνήθηκε αμέσως.
Ο Σεφέρης θα ακολουθήσει, μετά την εισβολή των Γερμανών, την κυβέρνηση στη Μέση Ανατολή και το 1944 επιστρέφει στην Αθήνα, αλλά θα ψυχρανθούν οι σχέσεις του με τον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου και θα τον απαλλάξει από τα καθήκοντα του. Στην εικοσαετία που θα περάσει, θα υπηρετήσει ως γραμματέας και πρεσβευτής σε διάφορες χώρες και στις 10 Δεκεμβρίου 1963 θα βρεθεί στη Σουηδική Ακαδημία για την απονομή του βραβείου Νομπέλ, που αποτέλεσε μείζον γεγονός για την Ελλάδα. Η Σουηδική Ακαδημία ανακοίνωσε ότι τον επέλεξε «για το υπέροχο λυρικό ύφος του, που είναι εμπνευσμένο από ένα βαθύ αίσθημα για το ελληνικό πολιτιστικό ιδεώδες» και ο διεθνής Τύπος θεώρησε «αρίστη και εξαιρετική την εκλογή».

Κάποιων τα μούτρα «ξίνισαν» τότε. Γυρίζοντας στην Αθήνα, θα περίμενε κανείς να τον υποδεχτούν στο αεροδρόμιο επίσημοι. Ο Κωστάκης Τσάτσος με την γυναίκα του Ιωάννα (αδελφή του ποιητού), ήταν οι μόνοι που τον υποδέχτηκαν με συγκίνηση, όχι όμως και κάποιος εκπρόσωπος της κυβέρνησης.
Στις 29 Μαρτίου 1969 ο Σεφέρης προέβη στις ιστορικές δηλώσεις κατά της δικτατορίας, που αντέδρασε αφαιρώντας του τον τίτλο του πρέσβη επί τιμή και το διπλωματικό διαβατήριο, ενώ δέχτηκε και την επίθεση του Σάββα Κωνσταντόπουλου από τον Ελεύθερο Κόσμο για όσα είπε κατά του καθεστώτος: «Η ανωμαλία αυτή πρέπει να σταματήσει, είναι εθνική επιταγή… Όλοι το διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές  καταστάσεις, η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία περιμένει αναπότρεπτη στο τέλος».

Στις 22 Ιουλίου 1971 εισήχθη στον Ευαγγελισμό με συμπτώματα έλκους, έπεσε σε κώμα και πέθανε στις 20 Σεπτεμβρίου 1971. Η κηδεία του εξελίχθηκε σε εκδήλωση διαμαρτυρίας κατά της δικτατορίας, όμοια μ’ εκείνην του Κωστή Παλαμά, την μεγάλη αντιστασιακή εκδήλωση κατά της γερμανικής κατοχής. Το πλήθος ακολούθησε τη σoρό του με συνθήματα, έψαλε τον εθνικό ύμνο και το «περιγιάλι το κρυφό», το μελοποιημένο ποίημα του από τον Μίκη Θεοδωράκη, που έστειλε στεφάνι, όπως και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος. Στην έξοδο μας δήλωσε για τον Σεφέρη ο Οδυσσέας Ελύτης: «.. Κράτησε ψηλά τη σημαία της ελεύθερης συνείδησης, που τόσο την έχουν ανάγκη σήμερα, προ πάντων οι νέοι…».
Τάσος Κ. Κοντογιαννίδης
infiltr8or