Η εξαιρετική ανάλυση του ΠτΔ για τον μηχανισμό των Αντικυθήρων

ΣΗΜΕΙΑ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ κ. ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ 10 ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ «ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ» ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΑΓΙΟΥ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ
Πειραιάς, 11.12.2017
Κυρίες και Κύριοι,
Το «Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη» συμπλήρωσε φέτος 10 χρόνια συνεχούς δραστηριότητας στον χώρο του Πολιτισμού και της Εκπαίδευσης.  Εορτάζοντας μαζί σας αυτήν την λαμπρή επέτειο, αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω, υπό την ιδιότητά μου ως Προέδρου της Δημοκρατίας, την ειλικρινή μου εκτίμηση για την μεγάλη προσφορά του στον Τόπο μας. Προσφορά, η οποία συνίσταται στην ανάδειξη του πλούτου και του ιστορικού βάθους του Ελληνικού Πολιτισμού αλλά, ταυτοχρόνως, και στην παροχή πολλών ευκαιριών στη νεολαία μας και στους εκπαιδευτικούς μας για απόκτηση περαιτέρω γνώσεων και ανάδειξη των ταλέντων τους, μέσ’ από τις ποικίλες δραστηριότητες που το Ίδρυμα αναπτύσσει.
Ι. Πέραν τούτου όμως, η σημερινή μας συνάντηση αφορά και την ανάδειξη των ευρημάτων, τα οποία ήλθαν στο φως μέσω των ενάλιων ερευνών του Ναυαγίου των Αντικυθήρων.  Και εδώ θέλω να εξάρω την γενναιόδωρη συμβολή του «Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη» και ως προς τις έρευνες αυτές.
Α. Οι ως άνω έρευνες διεξήχθησαν τον Αύγουστο και Σεπτέμβριο του 2017.  Και έφεραν στο φως ευρήματα κυρίως από τους χώρους των επιβατών και τους χώρους αποθήκευσης του Ναυαγίου.
Β. Τα ευρήματα αυτά δίνουν σημαντικές πληροφορίες τόσο για το φορτίο του Ναυαγίου όσο και για το ίδιο το Ναυάγιο, ανοίγοντας έτσι νέους δρόμους στην διερεύνηση των παραγόντων και των συνθηκών που οδήγησαν στην πρόκλησή του.
ΙΙ. Παρεμπιπτόντως, επιτρέψατέ μου να προσθέσω τα εξής:
Α. Είμαι πεπεισμένος ότι το Ναυάγιο των Αντικυθήρων δεν θα είχε απασχολήσει τόσο την έρευνα γι’ αυτό αν δεν είχε βρεθεί, ευθύς εξ αρχής, το 1900- «τύχη αγαθή»- ο περιώνυμος «Μηχανισμός των Αντικυθήρων».
1. Διαβρωμένος και κομματιασμένος, ύστερα από 2000 χρόνια στο βυθό της θάλασσας, απέδειξε μ’ ευκρίνεια ότι είναι ο πρώτος -αναλογικός- υπολογιστής που κατασκευάσθηκε ποτέ, για τον ακριβή υπολογισμό της θέσης του Ηλίου, της Σελήνης και, πιθανώς, των Πλανητών.  Ας σημειωθεί ότι η πολυπλοκότητα του Μηχανισμού των Αντικυθήρων είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από αυτήν όλων των συσκευών, τις οποίες κατασκεύασε ο Άνθρωπος κατά την επόμενη χιλιετία.
2. Πολλά έχουν λεχθεί για τον κατασκευαστή του Μηχανισμού των Αντικυθήρων.  Δίχως να μπω -δεν έχω, άλλωστε, καμία σχετική επιστημονική νομιμοποίηση- στο πεδίο των ειδικών, αναφέρω, πληροφοριακώς και μόνο, τα εξής:
α) Με δεδομένο το ότι δεν φαίνεται να κατασκευάσθηκε περί το 90 π.Χ. -όπως αρχικώς είχε υπολογισθεί- αλλ’ αργότερα, περί το 125 π.Χ., ορισμένοι διατείνονται ότι δεν ήταν κατασκευαστής του Μηχανισμού των Αντικυθήρων ο Αρχιμήδης, ο οποίος είχε ήδη πεθάνει.  Με βάση λοιπόν αυτή την χρονολογική παρατήρηση, αποδίδουν τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων στον Ίππαρχο, και συγκεκριμένα στο εργαστήριό του στην Ρόδο.
β) Άλλοι όμως αποδίδουν την κατασκευή του Μηχανισμού των Αντικυθήρων στον Αρχιμήδη ή, τουλάχιστον, στους επιγόνους του, με βάση την ακόλουθη μαρτυρία:  Στο περίφημο σύγγραμμά του «De Re Publica», ο Κικέρων αφηγείται ότι επισκέφθηκε την Ρόδο μεταξύ 79-78 π.Χ. και υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας ενός ανάλογου μηχανισμού, που είχε κατασκευάσει ο φίλος του, στωικός φιλόσοφος Ποσειδώνιος Απαμεύς.  Ο τελευταίος είχε εμπνευσθεί τον μηχανισμό αυτόν, όταν είχε θητεύσει ως πρεσβευτής της Ρόδου στην Ρώμη, από τους μηχανισμούς του Αρχιμήδη, τους οποίους είχε μεταφέρει, μετά τον θάνατο του τελευταίου στην Ρώμη -και συγκεκριμένα στο Ναό της Αρετής- ο Στρατηγός Μάρκελλος, ο κατακτητής των Συρακουσών.
Β. Όποια εκδοχή και αν υιοθετήσουμε, ένα είναι γεγονός:  Το πλοίο -ή τα πλοία;- που ναυάγησε στα Αντικύθηρα μετέφερε, μάλλον από την Ρόδο, ένα πολύτιμο φορτίο του Ελληνικού Πολιτισμού στην Ρώμη ή, ίσως, στις Συρακούσες.  Και μόνον αυτό αρκεί για να καταδείξει, ως χαρακτηριστικό παράδειγμα, την εμβληματική «μετεκένωση» του Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού στην Ρώμη, επέκεινα δε και πάντοτε μέσω του Βυζαντίου, στην Αναγέννηση.  Οφείλουμε αυτή την ομολογία ιδίως φέτος, που τιμούμε το Έτος Αδριανού, του Αυτοκράτορα Ιανού, ο οποίος κοιτάζει, αδιάκοπα μέσα στους αιώνες, με τη μια πλευρά του την Ρώμη και με την άλλη την Αθήνα.
Με αυτές τις σκέψεις ευχαριστώ, εκ νέου, το «Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη» για την ανεκτίμητη προσφορά του στον Πολιτισμό μας γενικότερα.  Και εύχομαι η προσφορά του όχι μόνο να συνεχισθεί αλλά ν’ αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση.  Πρωτίστως σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς, οι οποίοι όχι μόνο δεν πρέπει να μας κάμψουν αλλά, όλως αντιθέτως, πρέπει να μας δώσουν την δύναμη ν’ αποδείξουμε αυτό το οποίο μαρτυρούν οι αιώνες της Ιστορίας μας:  Η Ελλάδα και ο Πολιτισμός της δεν πρόκειται να «σβήσουν». Το οφείλουν στο Έθνος των Ελλήνων, στην Ευρώπη και σ’ ολόκληρη την Ανθρωπότητα.