Τα επίκαιρα μηνύματα της παρακαταθήκης του Τσάρλι Τσάπλιν

Σαν σήμερα πριν από 40 χρόνια πέθανε ο ιδιοφυής και μεγάλος κωμικός Τσάρλι Τσάπλιν, ο γνωστός σε όλους μας Σαρλό. Πολλές από τις ταινίες του μεταδίδουν μηνύματα που μοιάζουν σήμερα πιο επίκαιρα από ποτέ.

Τα Χριστούγεννα, στο σπίτι των Τσάπλιν την ώρα που τα οκτώ παιδιά της οικογένειας έπεφταν πάνω σε ένα μεγάλο βουνό από δώρα και άρχιζαν να τα ξετυλίγουν, ο Τσάρλι Τσάπλιν στεκόταν συνήθως παράμερα. Αυτά διηγείται ο Ευγένιος Τσάπλιν, το πέμπτο από τα οκτώ παιδιά που έχει ο μεγάλος κωμικός με την τέταρτη σύζυγό του, την Ούνα. «Δεν τον ενδιέφερε ούτε το χριστουγεννιάτικο δέντρο ούτε τα δώρα, τα θεωρούσε όλα αυτά πολύ εμπορικά» αναφέρει χαρακτηριστικά ο γιος του.
Αυτή η άποψη μπορεί να ακούγεται στα αυτιά μας σήμερα πολύ σύγχρονη, στην πραγματικότητα όμως είναι πολύ παλιά.
Γεμάτη επίκαιρα μηνύματα η πρακαταθήκη του Τσάπλιν
Ο Τσάρλι Τσάπλιν πέθανε πριν από 40 χρόνια, την Ημέρα των Χριστουγέννων του 1977. Έφυγε από τη ζωή στα 88 του. Τα τελευταία 25 χρόνια της ζωής του διέμενε στο Κορσιέ, κοντά στη λίμνη της Γενεύης στην Ελβετία.
Η άποψη του Τσάρλι Τσάπλιν ότι τα Χριστούγεννα έχουν εμποροποιηθεί, θα μπορούσε να προέρχεται κι από τη σύγχρονη εποχή. Η σάτιρα του για τον ναζισμό, «Ο μεγάλος δικτάτορας» (The Great Dictator), στην οποία σατιρίζει τη μεγαλομανία του Χίτλερ το 1940, είναι σήμερα ξανά δημοφιλής, σύμφωνα με την Κέιτ Γκάγιονβερτς, τη διευθύντρια του γραφείου Τσάπλιν που διαχειρίζεται την κληρονομιά του μεγάλου κωμικού.

Σύμφωνα με τα λεγόμενά της, έχουν παραχωρηθεί ήδη 100 άδειες για τη χρήση της διάσημης ομιλίας του Τσάρλι Τσάπλιν από τη συγκεκριμένη ταινία. Πολλές μάλιστα αφορούν και τρέχουσες παραγωγές. Χαρακτηριστικά λόγια από την ομιλία του Τσάρλι, στον επίλογο της ταινίας, είναι τα εξής: «το μίσος και η περιφρόνηση ποτέ δεν μας φέρνουν κοντά», όπως και «υπάρχει αρκετός χώρος για όλους μας σε αυτόν τον κόσμο και η μητέρα γη είναι αρκετά πλούσια για να μας χορτάσει όλους».
Η ταινία «Σύγχρονοι Καιροί» (Modern Times) γυρίστηκε το 1936. Σ’ αυτήν εργαζόμενοι ταΐζονται από μια μηχανή για να εξοικονομήσουν χρόνο. Αυτό το αριστούργημα θα μπορούσε και σήμερα όμως να αποτελεί ένα επίκαιρο μανιφέστο κατά της βιομηχανοποίησης.
Ο Τσάρλι ως ηθοποιός και ως πατέρας
Όποιος ακούει «Τσάρλι Τσάπλιν» σκέφτεται αμερικανική φαρσο-κωμωδία, slapstick, κωμωδία, παρωδία, αμέτρητο γέλιο και διασκέδαση. Ο κωμικός καταφέρνει και γοητεύει ακόμα και μετά από 100 χρόνια το κοινό του. Η ταινία «Ο Αλήτης» (The Tramp) γυρίστηκε το 1915. Εκεί o Τσάπλιν παρουσιάζεται ως ένα αξιολάτρευτο θύμα του κοινωνικού συστήματος και εμφανίζεται για πρώτη φορά με το χαρακτηριστικό μουστάκι του, το μπαστούνι και τα τεράστια παπούτσια. Με την ταινία αυτή άρχισε να διαμορφώνει την παγκοσμίως γνωστή κινηματογραφική φιγούρα με το αστείο βάδισμα.
Ως πατέρας ο Τσάπλιν παραμένει άγνωστος στους πολλούς. Αυτός ο άνθρωπος που προκαλούσε το γέλιο στον κόσμο, μπορούσε να γίνει αυστηρός και επικριτικός, όπως διηγείται ο Ευγένιος Τσάπλιν στο αρχοντικό του, Manoir de Ban, στο Κορσιέ. Ο Ευγένιος μεγάλωσε εκεί. «Ο πατέρας μου δούλευε σκληρά όλη τη ζωή του», αναφέρει. Ο Τσάρλι Τσάπλιν ήθελε ησυχία, όταν συνέθετε μουσική ή όταν έγραφε τη βιογραφία του, λέει ο γιος του που είναι παραγωγός ντοκιμαντέρ.

Η πειθαρχία επίσης ήταν σημαντική για τον Τσάπλιν. Στις έξι παρά τέταρτο ακριβώς έπρεπε τα παιδιά να καθίσουν στο τραπέζι για το δείπνο. «Όταν θέλαμε να σηκωθούμε από το τραπέζι, έπρεπε να ζητήσουμε ευγενικά άδεια», θυμάται και διηγείται ο Ευγένιος που ζει με την οικογένειά του μέχρι σήμερα κοντά στο πατρικό του. Ο Τσάπλιν συμβούλευε τα παιδιά του, λέγοντας «δεν έχει σημασία τι κάνεις στη ζωή σου, να προσπαθείς όμως να το κάνεις όσο το δυνατόν καλύτερα». Οι κακοί σχολικοί βαθμοί των παιδιών του χαλούσαν τη διάθεση και πάντα έλεγε στον Ευγένιο «δεν ξέρεις πόσο τυχερός είσαι που έχεις τη δυνατότητα να πηγαίνεις σχολείο». Κι αυτό, γιατί ο Τσάρλι είχε μεγαλώσει στις φτωχογειτονιές του Λονδίνου. Οι καλύτερες αναμνήσεις που έχει ο Ευγένιος από την παιδική του ηλικία είναι όταν έπαιζε ποδόσφαιρο με τον πατέρα του στον κήπο του σπιτιού.
DW