Νέο Διεθνές Αεροδρόμιο Κρήτης: Μια οικονομική σπατάλη και περιβαλλοντική καταστροφή με σοβαρότατες κοινωνικές επιπτώσεις

Γράφει ο Αντιναύαρχος Ηρακλής Καλογεράκης ΠΝ (εα)
Είναι πολύ λυπηρό να μην νοιάζεται κανείς, να κωφεύει και να αδιαφορεί σε μια οικολογική καταστροφή που πρόκειται να γίνει σε μια εύφορη πεδιάδα και αυτό υπό το πρόσχημα της ανάπτυξης (!) και των περίπου 1000 μονίμων θέσεων εργασίας που το έργο υπόσχεται να δώσει.  Θέσεις, όχι διευθυντικές ή στελεχών, που φυσικά δεν είναι ευκαταφρόνητες, αλλά που προφανώς οι περισσότερες θα αφορούν στο εργατικό δυναμικό (φύλακες, καθαριστές, σερβιτόρους, καμαριέρες, προσωπικό υποδοχής, κοκ) αφού πόσα άραγε ξενοδοχεία ή γραφεία θα γίνουν? Θα καταστραφούν με λίγα λόγια χιλιάδες στρέμματα καλλιεργειών και πολλαπλάσια θα αχρηστευθούν για να μετατρέψουν τους γαιοκτήμονες αγρότες της περιοχής σε υπηρετικό προσωπικό των τουριστών. Δεν πυροβολώ τον τουρισμό, ούτε τις θέσεις εργασίας αλλά την μετατροπή που αναγκαστικά κάποιοι επιμένουν να γίνει ενώ υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις που αν αυτές είχαν επιλεγεί από την αρχή, το νέο αεροδρόμιο τώρα θα ήταν σε πλήρη λειτουργία και οι υποσχόμενες θέσεις εργασίας θα είχαν καλυφθεί.
Οι τιμές της αναγκαστικής εξαγοράς των γεωργών για την ακούσια καταστροφή των αιωνόβιων δένδρων που έχουν, αλλά και των υπολοίπων καλλιεργειών, όπως 60 ευρώ η μικρή, 130 η μεσαία και 150 η μεγάλη ελιά, απέχει πολύ από το αντίτιμο της μελλοντικής παραγωγής και του κόπου των. Η πρόταση αυτή που δυστυχώς την προηγούμενη εβδομάδα επισημοποιήθηκε στα δικαστήρια του Ηρακλείου, όχι μόνο δεν χρυσώνει το χάπι αλλά το καθιστά απεχθές και ντροπιαστικό.
Ας δούμε όμως το πρόβλημα από την αρχή.
Στο νησί της Κρήτης υπάρχουν επτά αεροδρόμια, δύο διεθνών πτήσεων, ένα πτήσεων εσωτερικού που είναι δημοτικό, τρία στρατιωτικά και ένα εγκαταλελειμμένο στη Πηγή του νομού Ρεθύμνης.
Το επιβατικό κοινό και την τουριστική κίνηση της Κρήτης εξυπηρετούν σήμερα τα παρακάτω αεροδρόμια:
Ο Διεθνής Αερολιμένας Χανίων «Ι. Δασκαλογιάννης» βρίσκεται στην χερσόνησο του Ακρωτηρίου (Σούδας), είναι Πολιτικό – Στρατιωτικό αεροδρόμιο και απέχει περίπου 14 χιλιόμετρα από την πόλη των Χανίων.
Ο Διεθνής Αερολιμένας Ηρακλείου «Νίκος Καζαντζάκης» που αποτελεί τον δεύτερο σημαντικότερο ελληνικό αερολιμένα, βρίσκεται Ανατολικά της πόλης του Ηρακλείου, στην περιοχή Νέα Αλικαρνασσός, εξυπηρετεί πολιτικές και στρατιωτικές πτήσεις και απέχει 4,8 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης. To αεροδρόμιο αυτό διαθέτει τρεις τεμνόμενους διαδρόμους από άσφαλτο με μήκος 2714μ, 1574μ και 789μ που χρησιμοποιείται για στάθμευση αεροσκαφών.
Ο Δημοτικός Αερολιμένας Σητείας «Βιτσέντζος Κορνάρος» τέθηκε σε λειτουργία το 1984, έχει μήκος διαδρόμου 2074 μ και βρίσκεται σε απόσταση 1 χιλιομέτρου από το κέντρο της πόλης. Το αεροδρόμιο αυτό έχει την δυνατότητα να φιλοξενήσει αεροπλάνα μικρού και μεσαίου μεγέθους και αποτελεί το σημαντικότερο έργο του νομού Λασιθίου και έχει μεγάλη σημασία για την ανάπτυξη της Ανατολικής Κρήτης.

Η τουριστική ανάπτυξη της Κρήτης τα τελευταία χρόνια είχε σαν αποτέλεσμα την τεράστια αύξηση επιβατών και ιδιαίτερα στο υφιστάμενο αεροδρόμιο του Ηρακλείου “Νίκος Καζαντζάκης” που κατά το 2017 διακίνησε 7.500.000 επιβάτες. Η πραγματικότητα αυτή σε συνδυασμό με την παλαιότητα των εγκαταστάσεων, των συσκευών, μηχανημάτων και ραδιοναυτιλιακών βοηθημάτων και την μη ύπαρξη επαρκών θέσεων στάθμευσης αεροσκαφών, έφερε στην επιφάνεια τα συνεπακόλουθα προβλήματα, όπως μεγάλες καθυστερήσεις στις πτήσεις, επίπτωση στην ασφάλεια πτήσεων και στην άνεση των επιβατών και όλα αυτά κατέδειξαν την απαίτηση επέκτασης και εκσυγχρονισμού του αεροδρομίου.
Για τους λόγους αυτούς στις αρχές της δεκαετίας του 2000 το τότε υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών θεώρησε αναγκαία τη κατασκευή ενός «νέου διεθνούς αεροδρομίου» για να αντικαταστήσει το υφιστάμενο το οποίο μετά από ανάπλαση των χώρων του θα παραχωρηθεί σαν χώρος αναψυχής των κατοίκων της πόλεως του Ηρακλείου.

Μετά από την απόφαση αυτή και την εξαγγελία του έργου το 2002, η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας του πρώην Υπουργείου Μεταφορών και Επικοινωνιών, νυν Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων ανέθεσε το γενικό σχέδιο ανάπτυξης (Γενικό Προγραμματικό Σχέδιο) του νέου αεροδρομίου στην εταιρία DENCO Σύμβουλοι Μηχανικοί Α.Ε, η οποία σε συνεργασία με την εταιρία CNWAY εκπόνησε μια μελέτη που ολοκληρώθηκε το 2004 ενώ ο διαγωνισμός μετά από μια σειρά παρατάσεων και αναβολών δημοπρατήθηκε για πρώτη φορά στις 18-10-2011. Ο διαγωνισμός αυτός κατέστη άγονος, εξαιτίας της μη εκδήλωσης ενδιαφέροντος, αλλά τελικά είχε αίσιο τέλος το 2014.
Σήμερα, εξακολουθούν να υπάρχουν οι σοβαρότατοι λόγοι που αποδεικνύουν ότι η κατασκευή του νέου αεροδρομίου στο Καστέλι Πεδιάδος (στο κέντρο του νομού και της Κρήτης) είναι η πιο ακριβή λύση για την αντιμετώπιση των υφισταμένων προβλημάτων του σημερινού ήδη υπάρχοντος μεγάλου αεροδρομίου και αυτό δημιουργεί περισσότερα προβλήματα, κυρίως οικολογικά, αντί να λύνει τα υφιστάμενα.
Κατά παράδοξο, αλλά και αντιεπιστημονικό τρόπο, προηγήθηκε η αναγγελία και η απόφαση για την ανάθεση της μελέτης του έργου και επιχειρείται εκ των υστέρων με τις μελέτες να δικαιολογηθεί το έργο για το οποίο έχει ήδη παρθεί η απόφαση να γίνει. Επίσης σήμερα και μετά από τόσα χρόνια απραξίας, τα περισσότερα από τα στατιστικά στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν αλλά και οι χωροταξικές συνθήκες έχουν πλέον αλλάξει. Πιο συγκεκριμένα, ο αριθμός των διακινουμένων επιβατών μεταβλήθηκε και έφτασε τα 7,5 εκατ, οι γειτονικές με το υπάρχον αεροδρόμιο Ηρακλείου στρατιωτικές εγκαταστάσεις μεταστεγάστηκαν, μία ήδη παραχωρήθηκε στην ΥΠΑ, η χρονική περίοδος εκμετάλλευσης του νέου αεροδρομίου μίκρυνε και κυρίως η χώρα λόγω της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων δεν επιτρέπεται να σπαταλά το δημόσιο χρήμα αλλά ούτε και να στερείται έσοδα από την γεωργική εκμετάλλευση της πιο εύφορης πεδιάδας της Κρήτης που έχει μάλιστα και προϊόντα με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ), Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ) ή Ιδιότυπο Παραδοσιακό Προϊόν (ΙΠΠ) όπως είναι το Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, η Γραβιέρα, η ξυνομυζήθρα, η Σταφίδα Σουλτανίνα, το Πευκοθυμαρόμελο κ.α.
Ενδεικτικά για το μέγεθος της επέμβασης και για το εύρος των αρνητικών συνεπειών αναφέρεται ότι για την κατασκευή του θα εκριζωθούν 200.000 ελαιόδεντρα, πολλοί και μεγάλοι αμπελώνες και λοιπές καλλιέργειες για τις οποίες οι δικαστικοί αγώνες καθορισμού αποζημιώσεων ξεκίνησαν ήδη.
Το νέο αεροδρόμιο που πρόκειται να γίνει ευρίσκεται σε πεδινές καλλιεργήσιμες εκτάσεις που απέχουν 15 χιλιόμετρα από τη θάλασσα και περικλείονται από το «μεγάλο βουνό», όρος Δίκτυ και απο τους γύρω-γύρω λόφους, πράγμα που όπως επισημαίνουν ειδικοί αερολιμενολόγοι, αεροναυπηγοί, ιπτάμενοι και μηχανολόγοι μηχανικοί, θα είναι σχεδόν μόνιμα μέσα σε ομίχλη και σε συνθήκες χαμηλής ορατότητας, όπως συχνά συμβαίνει με το αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης. Αυτό σε συνδυασμό και με τη μεγάλη απόσταση από τις υγειονομικές υπηρεσίες, θα έχει επίπτωση στα επίπεδα ασφάλειας του νέου αεροδρομίου και είναι παράγοντας που δεν πρέπει να παραβλεφτεί.

Αν το νέο αεροδρόμιο γίνει και λειτουργήσει τότε :
Α. Θα υπάρξουν, λόγω των προσγειώσεων-απογειώσεων των αεροσκαφών στο αεροδρόμιο της κλειστής πεδιάδας, αυξημένες ποσότητες ρύπων (οξείδια βαρέων μετάλλων κλπ.) με αποτέλεσμα την αχρήστευση και την υποβάθμιση μιας γόνιμης και υψηλής παραγωγικότητας γεωργικής γης, την υποβάθμιση των κτηνοτροφικών μονάδων με υποβιβασμό των προϊόντων τους, όπως επίσης και την καταστροφή του μεγάλου πλούσιου υδροφόρου ορίζοντος της περιοχής απ΄όπου υδροδοτείται ακόμη και η πόλη του Ηρακλείου. Στην πεδιάδα αυτή είναι καταγεγραμμένα περί τα 4,3 εκατομμύρια ελαιόδενδρα, χιλιάδες στρέμματα αμπελώνων, υπάρχει σημαντικός αριθμός γεωτρήσεων και επίσης λόγω της καλής ποιότητας του νερού που τώρα υπάρχει λειτουργούν βιοτεχνίες εμφιαλώσεως νερού αλλά και παραγωγής αναψυκτικών. Επίσης θα καταστραφούν οι υπάρχουσες και θα είναι απαγορευτική η όποια βιολογική καλλιέργεια, στη πεδιάδα αυτή.
Β. Θα επηρεαστούν τουλάχιστον 26 χωριά, δύο σε μηδενικές, πέντε σε αποστάσεις μερικών εκατοντάδων μέτρων και τα υπόλοιπα σε μερικά χιλιόμετρα από τον χώρο του προτεινόμενου αεροδρομίου, τα οποία λόγω των συνθηκών, αυτών αναμένεται να εγκαταλειφθούν με αποτέλεσμα χιλιάδες κάτοικοι να αναγκαστούν σε μετανάστευση ή πτωχοποίηση αφού θα χάσουν το γεωργικό ή το κτηνοτροφικό τους εισόδημα και όλων των κατοίκων θα υποβαθμιστεί το επίπεδο της ποιότητας ζωής τους.
Γ. Θα απαιτηθεί για την καλή λειτουργία του νέου αεροδρομίου η εκτέλεση χωματουργικών εργασιών για την «ταπείνωση προς άρση εμποδίων» και διευκόλυνση απογειώσεων – προσγειώσεων, βουνών και λόφων συνολικού όγκου 10,7 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων, γεγονός που θα αλλάξει σημαντικά το ανάγλυφο της περιοχής και το μικροκλίμα και θα καταστρέψει ανεπιστρεπτί την εύφορη πεδιάδα.
Δ. Θα απαλλοτριωθεί στον έφορο κάμπο της πεδιάδας μια έκταση 9.500 στρεμμάτων από τα οποία τα 6.890 στρ. αφορούν το κυρίως αεροδρόμιο, ενώ τα υπόλοιπα 2.610 αφορούν τους δρόμους και την άρση εμποδίων σε λόφους. Ο κάμπος αυτός, όπως όλοι γνωρίζουν, είναι μοναδικός και από τους ελάχιστους που υπάρχουν στο νησί με κυριαρχούσα την καλλιέργεια της ελιάς και της αμπέλου, με άριστα επιμελημένους και οργανωμένους ελαιώνες και αμπελώνες, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η εγκεκριμένη Μελέτη Περιβαλλοντολογικών Επιπτώσεων.
Ε. Οι γεωργικοί συνεταιρισμοί, κυρίως οι ελαιοκομικοί, που υπάρχουν εδώ και 70 χρόνια, θα χάσουν μεγάλο μέρος του κύκλου εργασιών τους και αρκετοί θα οδηγηθούν σε κλείσιμο ή χρεοκοπία.

Στ. Θα απαιτηθούν να γίνουν νέα έργα πολλών χιλιομέτρων οδοποιίας και ίσως και σιδηροδρομικής σύνδεσης (ΜΕΤΡΟ) του νέου αεροδρομίου με τις βασικές πόλεις και τουριστικές περιοχές της Κρήτης αφού η απόσταση του νέου αεροδρομίου από την πόλη του Ηρακλείου είναι περίπου 40 χλμ και από τον ΒΟΑΚ (Ε.Ο.90) στην βόρεια ακτογραμμή είναι 14 χιλιόμετρα. Η απόσταση αυτή του νέου αεροδρομίου στο Καστέλλι από την πόλη του Ηρακλείου είναι υπερβολικά μεγάλη, μεγαλύτερη από αυτή του αεροδρομίου Ελ. Βενιζέλος από την Αθήνα, με αποτέλεσμα αφενός να αυξάνεται ο ταξιδιωτικός χρόνος κατά τουλάχιστο τριάντα λεπτά και αφετέρου λόγω της κίνησης των οχημάτων να επιβαρύνεται ανάλογα το περιβάλλον. Αντίθετα το υπάρχον διεθνές αεροδρόμιο Ηρακλείου στην Αλικαρνασό, απέχει μόνο 4,5 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης και γειτνιάζει με τη θάλασσα, με τα αντίστοιχα πλεονεκτήματα.
Ζ. Το νέο αεροδρόμιο με τις προδιαγραφές που υπάρχουν σήμερα, κρίνεται από τους ειδικούς ανεπαρκές, καθώς θα μπορεί να εξυπηρετήσει 5,5 εκατομμύρια επιβάτες, όταν σήμερα η κίνηση του υπάρχοντος αεροδρομίου Ηρακλείου υπερβαίνει τα 7,5 εκατομμύρια. Το συνολικό κόστος της κατασκευής είναι σίγουρο πως θα υπερβεί το διπλάσιο της σημερινής επισφαλούς προ-εκτίμησης των 850 εκατομμυρίων ευρώ και υπάρχουν εκτιμήσεις ότι μαζί µε τις απαλλοτριώσεις, το κόστος εξυπηρέτησης των δανείων και τις συνοδευτικές υποδομές που απαιτούν ξεχωριστούς διαγωνισμούς (π.χ. υποδομή καυσίμων-λιπαντικών κοκ) μπορεί να περάσει ακόμη και το 1,5 δισ. ευρώ. Επί πλέον με το κόστος των μελλοντικών επεκτάσεων που θεωρείται δεδομένο, προκειμένου στην τελική του μορφή να ανταποκριθεί στις ανάγκες που καλείται να καλύψει, εκτιμάται ότι θα τριπλασιαστεί σε σχέση με τον σημερινό προϋπολογισμό του. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι υπάρχει αξίωση του αναδόχου να μην επεκταθεί ο αεροδιάδρομος του αεροδρομίου της Σητείας, που είναι ένα άλλο σημαντικό για την ανάπτυξη του γειτονικού νομού και που υπάρχει ήδη η ανάγκη για την υποδοχή αεροσκαφών μεγαλύτερης χωρητικότητας. Αν αυτό γίνει τότε η κοινοπραξία μπορεί να εγείρει αποζημιώσεις καθώς θεωρείται ότι μια αντίστοιχη επένδυση μπορεί να της στερήσει έσοδα από το νέο αεροδρόμιο.
Η. Είναι πολύ πιθανόν, με την έναρξη εκτέλεσης των εργασιών, να υπάρξουν σημαντικές καθυστερήσεις λόγω της αυξημένης πιθανότητας εντοπισμού αρχαιολογικών ευρημάτων αφού ήδη στην υπόψη περιοχή μέχρι τώρα έχουν ανακαλυφθεί και επισημανθεί περίπου 2000 αρχαιολογικές θέσεις από την επιστημονική ομάδα του αρχαιολόγου Ν. Παναγιωτάκη,
Η πρόταση συνεπώς για την κατασκευή νέου αεροδρομίου στο Καστέλλι, θεωρείται πως έχει υποτυπώδη τεκμηρίωση και στερείται επιστημονικής βάσης ενώ οι εναλλακτικές επιλογές-λύσεις του προβλήματος εξετάστηκαν ανεπαρκώς με συνέπεια το αποτέλεσμα να είναι συνώνυμο της οικονομικής και περιβαλλοντικής σπατάλης, με σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις.
Αντί λοιπόν της καταστροφής μιας εύφορης πεδιάδας για να γίνει το νέο αεροδρόμιο μπορεί και υπάρχει ακόμη χρόνος να επιλεχθεί μια πολύ πιο γρήγορη και με σημαντικά μικρότερο κόστος και υπάρχουν ήδη έτοιμες οι παρακάτω δύο σχέδια-μελέτες και προτάσεις:
Η μία προβλέπει τη δημιουργία ενός λοξού διαδρόμου προς τη θάλασσα (μελέτη ΕΜΠ) και την άλλη με την κατασκευή ενός λοξού διαδρόμου περίπου 2800 μ. που θα σχεδιαστεί σε γενικές γραμμές στη στεριά.

Το θέμα αυτό του Λοξού Διαδρόμου στο υπάρχον αεροδρόμιο προς τη θάλασσα επανήλθε πάλι στο προσκήνιο με αρθρογραφία σε τοπικά και πανελλαδικά μέσα ενημέρωσης και εκτιμάται σαν μια πολύ πιο πρόσφορη λύση. Η επιλογή αυτή θα προσέφερε ασύγκριτα μεγαλύτερη ασφάλεια πτήσεων, υποπολλαπλάσιο κόστος κατασκευής και ασύγκριτα λιγότερα παράπλευρα κόστη-απώλειες για τους ντόπιους και την Κρήτη θα έχει πολύ μικρότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και το σπουδαιότερο δεν θα κατέστρεφε ένα μεγάλο μέρος της ντόπιας παραγωγής. Όπως αναφέρει σε άρθρο του ο καθηγητής πολιτικός μηχανικός Σπύρος Βροντινός, η μελέτη αυτή απορρίφθηκε χωρίς αιτιολόγηση για να προωθηθεί με καθαρά πολιτική απόφαση η ολική μετεγκατάσταση του αεροδρομίου στο Καστέλλι Πεδιάδας.

Η δεύτερη πάλι λύση, με την επέκταση και προσθήκη πάλι στο υπάρχον αεροδρόμιο του Ηρακλείου ενός διαδρόμου είναι σήμερα εφικτή αφού πρόσφατα έκλεισε η 126 ΣΜ (εμβαδού 800 στρεμμάτων) και ο χώρος της παραχωρήθηκε στην ΥΠΑ αλλά μπορεί αν χρειαστεί να προστεθούν και εκτάσεις από τις υπόλοιπες γειτνιάζουσες στρατιωτικές εγκαταστάσεις αφού μπορεί εύκολα να παραχωρηθούν όπως π.χ. η περιοχή της ΜΟΜΑ. Έτσι θα δημιουργηθούν νέες και πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες από πριν για την οριστική λύση των περιβαλλοντικών και χωροταξικών παραμέτρων. Στους νέους χώρους αυτούς θα μπορεί άνετα να επεκταθούν, αντί να κατεδαφιστούν, οι υπάρχουσες κτιριακές υποδομές, να γίνουν νέες αίθουσες εξυπηρέτησης επιβατών, νέου εμπορικού κέντρου και νέες θέσεις στάθμευσης αεροσκαφών.
Αυτές λοιπόν οι λύσεις μπορούν να υλοποιηθούν σε πολύ μικρότερο χρόνο και με πολύ λιγότερο κόστος από ότι ένα νέο αεροδρόμιο στο Καστέλλι και μπορεί επίσης τα έργα αυτά να χρηματοδοτηθούν σε μεγάλο βαθμό και από τα ανταποδοτικά έσοδα του ίδιου του αεροδρομίου. Επιπρόσθετα το έργο που έχει σχεδιαστεί από την Καναδική εταιρεία SKYWAY TRANSPORATION CANADA LTD για την δημιουργία ενός εναέριου τρένου που θα ενώνει το αεροδρόμιο Χανίων «Γιάννης Δασκαλογιάννης» με το αεροδρόμιο Ηρακλείου «Νίκος Καζαντζάκης» σε 22 λεπτά και με κόστος διαδρομής 15 ευρώ θα μπορέσει και θα έχει νόημα να υλοποιηθεί.
Η κρισιμότητα της περιόδου που διατρέχουμε επιβάλλει επιλογή λύσης που δεν θα απορρέει από ιδεοληψίες, προκαταλήψεις και πολιτικές δεσμεύσεις, αλλά θα τεκμηριώνεται από την ανάλυση επιχειρημάτων με γνώμονα τη συμβολή στην ανάπτυξη της Χώρας και πάντα με κριτήριο το δημόσιο συμφέρον.
Κατόπιν τούτων είναι φανερό πως η εγκατάλειψη της λύσης του αεροδρομίου Καστελλίου και η εκπόνηση μιας σοβαρής μελέτης για επέκταση και αναβάθμιση του σημερινού αεροδρομίου Ηρακλείου «Νίκος Καζαντζάκης» που έχουν ήδη προταθεί, είναι η πλέον ενδεδειγμένη και γρήγορη λύση του αρχικού προβλήματος και αυτή είναι σίγουρα προς ώφελος όλων.
Αντιναύαρχος Ηρακλής Καλογεράκης ΠΝ (εα)