Τὴν Κυριακὴ τῶν Ἀπόκρεω ἡ Ἐκκλησία μᾶς προβάλλει στὴν Εὐαγγελικὴ περικοπὴ τῆς μελλούσης κρίσεως (Ματθ. 25,31-46) τὴν ἀγάπη ὡς τὸ τελικὸ κριτήριο γιὰ τὴ διάκριση τῶν ἀνθρώπων στοὺς ἐκ δεξιῶν τοῦ Κριτοῦ καὶ στοὺς ἐξ εὐωνύμων καὶ συνακόλουθα τὴ μελλοντικὴ τύχη τῶν ἀνθρώπων.
Στὴν Ἀποστολικὴ περικοπὴ (A΄ Κoρ. 8,8-9,2) ὁ ‘Aπ. Παῦλος παρουσιάζει τὴν ἀγάπη ὡς τὸ ὅριο τῆς ἐλευθερίας τοῦ χριστιανοῦ. Ἂς δοῦμε πρῶτα σὲ μετάφραση τὴν Ἀποστολικὴ περικοπή:
«Ἀδελφοί, δὲν εἶναι οἱ τροφὲς ποὺ θὰ καθορίσουν τὴ θέση μας ἀπέναντι στὸν Θεό· οὔτε ἂν δὲν φᾶμε κάποια ἀπ’ αὐτὲς χάνουμε κάτι οὔτε ἂν φᾶμε ἀποκτᾶμε κάτι παραπάνω. Προσέξτε ὅμως, μήπως τὸ ἐλεύθερο αὐτὸ δικαίωμά σας γίνει αἰτία νὰ σκοντάψουν καὶ νὰ πέσουν ἐκεῖνοι ποὺ ἡ πίστη τους εἶναι ἀδύνατη. Πράγματι, ἂν κάποιος, ἀπ’ αὐτοὺς δεῖ ἐσένα, ποὺ ἔχεις τὴ «γνώση», νὰ κάθεσαι στὸ τραπέζι ἑνὸς εἰδωλολατρικοῦ ναοῦ, ἡ συνείδησή του, ἀφοῦ αὐτὸς εἶναι ἀδύνατος, δὲν θὰ παρασυρθεῖ ἀπὸ τὸ παράδειγμά σου καὶ δὲν θὰ παρακινηθεῖ νὰ τρώει τὰ εἰδωλόθυτα; Ἔτσι, ἡ δική σου «γνώση» θὰ προκαλέσει τὸ χαμὸ αὐτοῦ τοῦ ἀδύνατου, τοῦ ἀδερφοῦ μας, γιὰ τὸν ὁποῖον ὁ Χριστὸς ἔδωσε τὴ ζωή του. Ἁμαρτάνοντας ὅμως μ’ αὐτὸ τὸν τρόπο ἀπέναντι στοὺς ἀδερφοὺς καὶ πληγώνοντας τὴ συνείδησή τους ποὺ εἶναι ἀδύνατη, ἁμαρτάνετε ἀπέναντι στὸν ἴδιο τὸν Χριστό. Γι’ αὐτό, ἂν κάποια τροφὴ μπορεῖ νὰ γίνεται αἰτία νὰ σκοντάφτει καὶ νὰ πέφτει ὁ ἀδερφός μου, ἐγὼ δὲν θὰ βάλω ποτὲ κρέας στὸ στόμα μου, γιὰ νὰ μὴ γίνω αἰτία νὰ πέσει ὁ ἀδερφός μου.
Πάρτε παράδειγμα ἐμένα. Δὲν εἶμαι ἀπόστολος; δὲν εἶμαι ἐλεύθερος; δὲν εἶδα ἀναστημένο τὸν Ἰησοῦ, τὸν Κύριό μας; δὲν εἶστε ἐσεῖς ὁ καρπὸς τοῦ κόπου μου στὴν ὑπηρεσία τοῦ Κυρίου; Κι ἂν ἀκόμα ἄλλοι ἀρνοῦνται νὰ μὲ ἀναγνωρίσουν ὡς ἀπόστολο, γιὰ σᾶς ὁπωσδήποτε εἶμαι· γιατί ἡ ἴδια ἡ ὕπαρξη τῆς ἐκκλησίας σας εἶναι ἡ ἀπόδειξη πὼς εἶμαι ἀπόστολος» (Α΄ Κορ. 8,8-9,2).
Ἡ Α΄πρὸς Κορινθίους ἐπιστολὴ εἶναι ἡ πλουσιότερη σὲ ἀριθμὸ θιγομένων θεμάτων ἐπιστολὴ τοῦ Ἄπ. Παύλου. Μεταξὺ τῶν πολλῶν αὐτῶν θεμάτων, περὶ τῶν ὁποίων ἐρώτησαν οἱ Κορίνθιοι τὸν Ἀπόστολο, εἶναι καὶ τὸ θέμα τῆς βρώσεως ἢ μὴ τῶν εἰδωλοθύτων, δηλ. τῶν κρεάτων ποὺ περίσσευαν ἀπὸ τὰ θυσιαζόμενα στοὺς θεοὺς ζῶα καὶ κατόπιν –διότι αὐτὰ ἦταν συνήθως πολλὰ – δίνονταν στὰ κρεοπωλεῖα ἢ παρετίθεντο πρὸς βρώση στὰ «εἰδωλεῖα», δηλ. σὲ χώρους πλησίον τοῦ ναοῦ εὑρισκομένους. Οἱ εὐκαιρίες δίνονταν καθημερινὰ (γιορτές, πανηγύρεις, γάμοι, κηδεῖες κλπ.), οἱ δὲ αὐτονόητες κοινωνικὲς σχέσεις τῶν χριστιανῶν πρὸς τοὺς συμπολίτες τους τοὺς ὑποχρέωναν νὰ λαμβάνουν μέρος σὲ τέτοιες ἐκδηλώσεις.
Στὴν Κόρινθο ὑπῆρχε μία μερίδα ἐλευθεροφρόνων χριστιανῶν, οἱ ὁποῖοι πίστευαν – καὶ πολὺ σωστὰ – ὅτι «τὰ εἴδωλα δὲν ἀντιπροσωπεύουν τίποτα μέσα στὸν κόσμο, κι ὅτι δὲν ὑπάρχει ἄλλος Θεὸς παρὰ μόνο ἕνας», ὅπως λέγεται λίγο πρὶν ἀπὸ τὸ ἀνάγνωσμα (Α΄ Κορ 8,4), καὶ ἔτσι δὲν θεωροῦσαν ἁμαρτία τὴ συμμετοχή τους στὰ δεῖπνα τῶν εἰδωλοθύτων. Ἴσως καὶ ἡ πρώτη φράση τοῦ ἀναγνώσματος νὰ ἀποτελοῦσε μία δική τους διακήρυξη: «δὲν εἶναι οἱ τροφὲς ποὺ θὰ καθορίσουν τὴ θέση μας ἀπέναντι στὸ Θεό· οὔτε ἂν δὲν φᾶμε κάποια ἀπ’ αὐτὲς χάνουμε κάτι, οὔτε ἂν φᾶμε ἀποκτᾶμε κάτι παραπάνω». Ὁ Ἄπ. Παῦλος ὡς ὁ κατ’ ἐξοχὴν ἀπόστολος τῆς ἐλευθερίας, κατὰ βάθος δέχεται γιὰ θεολογικοὺς λόγους αὐτὸ τὸν ἰσχυρισμὸ τῶν χριστιανῶν τῆς Κορίνθου, ὡς παιδαγωγὸς ὅμως βλέπει τὸ θέμα εὐρύτερα καὶ βάζει ὡς φραγμὸ καὶ ὅριο τῆς ἐλευθερίας τὴν ἀγάπη, ποὺ ἐκδηλώνεται ὡς σεβασμὸς τῆς συνειδήσεως τῶν ἀδελφῶν. Ἡ ἀγάπη γιὰ τὴν ὁποία μιλάει ὁ Παῦλος δὲν ἐξαντλεῖται σὲ ἕνα ἁπλὸ ἀδελφικὸ συναίσθημα μὲ τὶς διάφορες ψυχολογικές του ἐκφάνσεις, ἀλλ’ ἔχει βαθύτερο θεολογικὸ περιεχόμενο: προέρχεται ἀπὸ τὴ θυσιαστικὴ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ στὸν σταυρό. Αὐτὴ ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ ποὺ ἀποκαλύφθηκε ἐπάνω στὸν σταυρὸ ἀποτελεῖ τὴ βάση καὶ τὴν πηγὴ τῆς ἀγάπης μεταξὺ τῶν ἀδελφῶν.
Τὸ πρόβλημα βέβαια τῶν εἰδωλοθύτων δὲν ὑφίσταται σήμερα, ἡ ἀπάντηση ὅμως τοῦ Παύλου ἰσχύει πάντα. Ἡ ἐλευθερία τοῦ χριστιανοῦ δὲν εἶναι ἀνεξέλεγκτη ἀλλ’ ἔχει ὡς ὅριο τὴν ἀγάπη γιὰ τὸν ἀδελφὸ καὶ τὸν σεβασμὸ τῆς συνειδήσεώς του. Ὁ Παῦλος φοβᾶται ὅτι ἡ γνώση καὶ ἐξουσία ποὺ ἔχει ὁ χριστιανὸς μπορεῖ νὰ ἀποτελέσει ἀφορμὴ σκανδαλισμοῦ τοῦ ἀδελφοῦ ποὺ ἔχει ἀσθενέστερη συνείδηση καὶ θεωρεῖ ἁμαρτία τὴ βρώση κρεάτων ποὺ θυσιάστηκαν στοὺς εἰδωλολατρικοὺς Θεούς. Θὰ συνεχίσει ἐν τοιαύτη περιπτώσει ἐν ὀνόματι τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς γνώσης ποὺ ἔχει περὶ ἀνυπαρξίας τῶν εἰδωλολατρικῶν θεῶν νὰ τρώγει εἰδωλόθυτα; «Ἡ γνώση φουσκώνει τὸν ἄνθρωπο μὲ ὑπεροψία ἀπέναντι στοὺς ἄλλους, ἐνῶ ἡ ἀγάπη οἰκοδομεῖ», ἀπαντάει ἤδη στὸ Α΄ Κορ. 8,2. Ὁ Ἀπόστολος μὲ ὅσα γράφει δὲν σκέπτεται τὸν μεμονωμένο χριστιανὸ ἀλλὰ τὴν κοινότητα τῶν ἀδελφῶν καὶ τὴ συνείδηση τοῦ ἄλλου. Στὸ Α΄ Κορ 10,29 λέγει ρητῶς: «ὅταν μιλάω γιὰ συνείδηση, δὲν ἐννοῶ τὴ δική σου ἀλλὰ τὴ συνείδηση τοῦ ἄλλου». Μία ὁποιαδήποτε πράξη τοῦ χριστιανοῦ ὅσο κι ἂν εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἐν Χριστῷ ἐλευθερίας του, ἐὰν σκανδαλίζει τὴ συνείδηση τοῦ ἀσθενέστερου ἀδελφοῦ, προσβάλλει τὸ ἀπολυτρωτικὸ ἔργο τοῦ Χριστοῦ. «Ἂς μὴ γίνονται ἀφορμὴ τὰ φαγητὰ νὰ καταστρέφεται τὸ ἔργο τοῦ Θεοῦ», γράφει στὴν πρὸς Ρωμαίους (14,20), ὅπου ἀντιμετωπίζει τὸ ἴδιο θέμα. Ἰσχυροὶ καὶ ἀσθενεῖς χριστιανοὶ ἀνήκουν στὸ ἴδιο Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ἑπομένως κάθε πράξη στρεφόμενη κατὰ τῆς συνειδήσεως τοῦ ἀδελφοῦ-μέλους τοῦ Σώματος ἔχει ἀντίκτυπο στὴν κεφαλὴ τοῦ Σώματος. Τέσσερες φορὲς ἐπαναλαμβάνει ὁ Παῦλος στὸ ἀνάγνωσμα τὴ λέξη ἀδελφός, θέλοντας νὰ τονίσει τὴν ἔννοια τῆς κοινότητας. Ἔλλειψη σεβασμοῦ πρὸς τὴ συνείδηση τοῦ ἀδελφοῦ σημαίνει ἀσέβεια πρὸς τὸ ὅλο Σῶμα καὶ ἰδιαίτερα πρὸς τὴν κεφαλή, τὸν Χριστό. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἔννοια τοῦ στίχ.12: «Ἁμαρτάνοντας ὅμως μ’ αὐτὸ τὸν τρόπο ἀπέναντι στοὺς ἀδερφοὺς καὶ πληγώνοντας τὴ συνείδησή τους ποὺ εἶναι ἀδύνατη, ἁμαρτάνετε ἀπέναντι στὸν ἴδιο τὸν Χριστό». Γι’αὐτὸ ὁ Παῦλος δέχεται νὰ θυσιαστεῖ ἡ ἐλευθερία στὸ βωμὸ τῆς ἀγάπης, παρὰ ἡ ἐλευθερία νὰ σκανδαλίσει τὸν ἀδελφό.
Τέλος, ὡς ὑπόδειγμα θυσίας τῆς ἐλευθερίας χάριν τῆς ἀγάπης καὶ παραιτήσεως ἀπὸ τὰ δικαιώματά του προβάλλει ὁ Παῦλος τὸν ἑαυτό του στοὺς τελευταίους στίχους τοῦ ἀναγνώσματος (9,1-2). Ἡ ἀφορμὴ δίνεται ἀπὸ τοὺς ἰουδαΐζοντες κατηγόρους τοῦ Παύλου, οἱ ὁποῖοι ἀρνούμενοι τὸ ἀποστολικό του ἀξίωμα, διέδιδαν στὴν Κόρινθο ὅτι δὲν ἔχει συνείδηση ὅτι εἶναι κανονικὸς ἀπόστολος τοῦ Χριστοῦ, ἀφοῦ οὔτε κἄν τολμᾶ νὲ δεχτεῖ τὶς ὑλικὲς προσφορὲς τῶν χριστιανῶν ποὺ ἦταν σύμφωνες μὲ τὴν ἀρχὴ ὅτι ὁ ἐργάτης τοῦ Εὐαγγελίου δικαιοῦται νὰ ζεῖ ἀπὸ τὶς προσφορὲς αὐτῶν ποὺ ἀκοῦν τὸ Εὐαγγέλιο, ὅπως ἡ Π.Δ. προστάζει. Τὴν παραίτησή του ἀπὸ τὸ δικαίωμα αὐτὸ στηρίζει ὁ Παῦλος στὴν ὑπέρβαση τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς «ἐξουσίας» του χάριν τῆς ἀγάπης. Ὑπεράνω τῆς ἐξουσίας ποὺ ἔχει ὡς ἀπόστολος βρίσκεται ἡ ἀγάπη καὶ ἡ ἀπρόσκοπτη ἐκπλήρωση τοῦ ἱεραποστολικοῦ του ἔργου.
Συνοψίζοντας τὰ παραπάνω σημειώνουμε τὰ ἑξῆς:
1. Τὰ φαγητὰ εἶναι καθεαυτὰ οὐδέτερα, δὲν μποροῦν νὰ μᾶς συνοδεύσουν ἐνώπιον τοῦ βήματος τοῦ δικαίου Κριτοῦ οὔτε ὡς συνήγοροι οὔτε ὡς κατήγοροι. Κανένα πλεονέκτημα ἢ μεινέκτημα δὲν ἔχουμε ἀπὸ τὴ χρήση τους ἢ ὄχι. Σημασία ἔχει νὰ μὴν ἀποτελέσουν ἀφορμὴ σκανδαλισμοῦ τοῦ ἀδελφοῦ, διότι ὁ σκανδαλισμὸς τοῦ ἀδελφοῦ ἀποτελεῖ προσβολὴ κατὰ τοῦ Χριστοῦ.
2. Ἡ ἐλευθερία τοῦ χριστιανοῦ ὑπόκειται στὸν περιορισμὸ τῆς ἀγάπης χάριν τῶν ἀδελφῶν. Αὐτὸς ὁ περιορισμὸς δὲν ἀποτελεῖ κατάργηση τῆς ἐλευθερίας ἀλλὰ ἐπιβεβαίωσή της, διότι ἡ παραίτηση ἀπὸ ἕνα νόμιμο δικαίωμα πρὸς ἀποφυγὴ σκανδαλισμοῦ τῶν λοιπῶν μελῶν τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ ἀποτελεῖ κατ’ οὐσία πράξη ἐλευθερίας.
3. Κάθε πράξη τοῦ χριστιανοῦ ἀφορᾶ τὸ σύνολο τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, κυρίως δὲ τὴν κεφαλή. Ἡ τυχὸν ἀδιαφορία τοῦ χριστιανοῦ γιὰ τὴ συνείδηση τοῦ ἀδελφοῦ ἐν ὀνόματι τῆς δικῆς του ἐλευθερίας καταλύει τὸ ἔργο τοῦ Χριστοῦ. Ἡ οἰκοδομὴ τῶν ἀδελφῶν πρέπει νὰ συνιστᾶ τὸν γνώμονα καὶ τὸ σκοπὸ σὲ ὅλες τὶς πράξεις τῶν χριστιανῶν.
Καραβιδόπουλος Ἰωάννης (Καθηγητής Πανεπιστημίου)
amen.gr