Πώς εξηγούμε στα παιδιά (μας) τον πόλεμο

Η φρίκη που ζει η ανθρωπότητα γίνεται εικόνα στα μάτια των δικών μας παιδιών. Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε την αθώα τους ψυχή μιλώντας τους όμως ανοιχτά για τον δικό μας σκληρό κόσμο…

Από τη Μαρία Ονουφρίου / [email protected]
Κεντρική φωτογραφία: SAM TARLING / AFP
Οι εικόνες των νεκρών, ακρωτηριασμένων, γυμνών, αιματωμένων παιδιών στη γειτονική χώρα κάνουν το γύρο του κόσμου, προκαλώντας συγκίνηση, θυμό, απογοήτευση, καθιστώντας μας ανήμπορους από τη βολικότητα του καναπέ μας για δράση, δημιουργώντας μας ωστόσο την απορία γιατί να προκαλούμε εμείς οι ίδιοι τέτοιο κακό στους όμοιούς μας. Αυτές οι εικόνες ντροπής και εξαθλίωσης του ανθρώπινου είδους, καλώς ή κακώς, βλέπουν το φως της δημοσιότητας τόσο εύκολα μέσω των μέσων κοινωνική δικτύωσης όσο και των Μέσων Ενημέρωσης, με αποτέλεσμα να είναι πλέον μέσα στο σπίτι μας και μέρος της καθημερινότητάς μας. Αναπόφευκτα, οι εικόνες αυτές μπορούν εύκολα να γίνουν θέαμα στα μάτια των δικών μας παιδιών που εύλογα ρωτούν κι αυτά το γιατί, ανήμπορα να αντιληφθούν ή να ερμηνεύσουν όσα γίνονται σε μια μακρινή -αλλά τόσο κοντινή- απόσταση.
Για τις δικές μας απαντήσεις στα δικά τους γιατί, μας βοήθησε η σχολική ψυχολόγος Δρ. Αριστονίκη Θεοδοσίου Τρυφωνίδου, αναφέροντάς μας πρώτα από όλα ότι πάντοτε πρέπει να λέμε την αλήθεια στα παιδιά μας.
Τα παιδιά μας απέναντι στην εικόνα των «άλλων» παιδιών
Η εικόνα του πολέμου όπως αποτυπώθηκε στα νεκρά κορμιά των παιδιών που κρέμονται από τα χέρια των σπαραγμένων γονιών τους, προκαλεί αισθήματα που λέξεις δεν υπάρχουν να διατυπώσουν. Τα παιδιά μας αναπόφευκτα μπορεί να δουν, να ακούσουν, να μάθουν πλέον τα πάντα.
Όπως μας είπε η δρ Τρυφωνίδου, «τα παιδιά αναστατώνονται από την βία και την τρομοκρατία αλλά και από τις καταστροφικές εικόνες του πολέμου που βλέπουν, αλλά τα αίτια τους είναι ανεξήγητα για τα ίδια. Στα παιδιά λέμε πάντα την αλήθεια. Τα παιδιά έχουν την ευαισθησία η οποία τους προϊδεάζει για όλα αυτά που αντιλαμβάνονται μεν αλλά δεν μπορούν να κατανοήσουν. Το να αρνηθούμε ένα γεγονός ή να πούμε ψέματα για αυτό, μπορεί να τα μπερδέψουμε περισσότερο και να ευνοήσουμε την ανάπτυξη συμπλεγμάτων. Ο κόσμος μας είναι σκληρός, αλλά δεν χωράει εξωραϊσμούς, ιδιαίτερα όταν συμβαίνουν τόσο σοβαρά γεγονότα όπως ο πόλεμος, η τρομοκρατία κλπ. Στα παιδιά μιλούμε με απλά λόγια, κατανοητά, ανάλογα με την ηλικία τους».
Πώς να εξηγήσεις την «Γκουέρνικα» στα παιδιά
«Για να απαντήσουμε με ειλικρίνεια στις ερωτήσεις τους θα πρέπει να πιστεύουμε ότι η βία είναι αδικαιολόγητη με μόνη πιθανή εξαίρεση την υπεράσπιση της πατρίδας μας. Ωστόσο, τις εξαιρέσεις δύσκολα μπορεί να τις αντιληφθεί ένα παιδί κάτω των 9 χρόνων. Σε παιδιά κάτω των 4 ετών δίνουμε πολύ απλοϊκές απαντήσεις. Σε παιδιά των 4-6 ετών μπορούμε να πούμε ότι η τρομοκρατία είναι όταν φοβερίζεις κάποιον χρησιμοποιώντας όπλα γιατί δεν συμφωνείς μαζί του. Το να σκοτώσεις κάποιον είναι η χειρότερη μορφή βίας και αυτοί που το πράττουν πηγαίνουν στη φυλακή καμιά φορά για όλη τους τη ζωή. Σε παιδιά ηλικίας 6-8 εξηγούμε την τρομοκρατία με λίγο πιο επεξηγηματικό λόγο πχ. Υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να κάνουν τους άλλους να νιώθουν κατώτεροι. Όταν διαφορετικοί λαοί, στην ίδια χώρα, είναι βίαιοι μεταξύ τους τότε μπορεί να οδηγηθούν σε πόλεμο. Σε παιδιά ηλικίας 8-11 εξηγούμε την τρομοκρατία ακόμη πιο επεξηγηματικά πχ. Άνθρωποι από διαφορετικές θρησκείες μισούν καμιά φορά ο ένας τον άλλον ώστε να τρομοκρατούν ανθρώπους στα σπίτια τους… τρομοκρατία είναι η χρήση βίας ενάντια σε πρόσωπα με στόχο να εξαναγκαστεί η κυβέρνηση να ικανοποιήσει αιτήματα. Πολλές φορές οι σκοποί της τρομοκρατίας είναι ασαφείς. Μπορεί απλώς να θέλει ο τρομοκράτης να σε δει να τον φοβάσαι».
Όταν τα παιδιά θέλουν να βοηθήσουν
Πολλές φορές τα παιδιά εκφράζουν την άποψη να βοηθήσουν τα ανήμπορα παιδάκια λέγοντας «ας έρθουν σπίτι μας που δεν έχει πόλεμο…» ή «ας τους δώσουμε φαγητό και ρούχα». Τους εξηγούμε, φυσικά, πως κάποια πράγματα δεν γίνονται έτσι εύκολα. Όμως μπορούμε να τους μιλήσουμε για τα παιδιά που κατάφεραν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και μετανάστευσαν στην χώρα μας και αυτά χρειάζονται τη στήριξη και τη βοήθειά μας, έτσι μπορούμε να βοηθήσουμε αυτά. Το να κατανοήσουν τα παιδιά το τι συμβαίνει βοηθά στο να το αποδεχθούν. Αποδοχή εδώ σημαίνει αντίσταση στην ψευδαίσθηση ότι κάτι που έγινε μπορεί να αλλάξει. Αποδοχή σημαίνει μαθαίνω να κοιτώ κατάματα τα γεγονότα. Η εξήγηση δεν σημαίνει δικαιολόγηση ούτε αθώωση.
Τι γίνεται όταν τα παιδιά φοβούνται ότι ο πόλεμος θα έρθει στο δικό μας χώρο
«Είναι φυσιολογικό να φοβάσαι τον πόλεμο, όλοι τον φοβόμαστε και τον απευχόμαστε, δηλαδή ευχόμαστε να μη γίνει ποτέ! Κι αυτό συμβαίνει σε όλους μας γιατί είμαστε προικισμένοι με την αρχή της αυτοσυντήρησης. Δυστυχώς, όμως, αυτό δεν μπορούμε να το αποφασίσουμε εμείς. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε, όμως, είναι να νικήσουμε τον φόβο μας, να μαθαίνουμε να σεβόμαστε ο ένας τον άλλον, να πράττουμε το σωστό και να μάθουμε να αγαπούμε ο ένας τον άλλον.
Το σχολείο χρειάζεται να εντάξει στο πρόγραμμα του την καταπολέμηση του ρατσισμού και του φανατισμού ο οποίος στηρίζεται στην έλλειψη ανεκτικότητας προς το διαφορετικό. Να ενισχυθεί η περιέργεια των παιδιών να γνωρίσουν τους άλλους. Να δώσουμε έμφαση στην εκπαίδευση. Να υιοθετήσουμε παιδαγωγική πολιτικής συνείδησης, ενεργού πολίτη και να ενισχύσουμε την κριτική και ηθική σκέψη των παιδιών μας. Να εντάξουμε στο σχολείο μαθήματα ψυχικής ενδυνάμωσης και να καταπολεμήσουμε την επιθετικότητα και την παραβατικότητα, τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις. Να σταματήσει το σχολείο να διδάσκει την σχολική αποτυχία εξυμνώντας την επίδοση εις βάρος της ψυχικής υγείας των παιδιών! Να ενθαρρυνθεί η καλλιέργεια της μόρφωσης και να παρακινηθούν θετικά τα παιδιά προς αυτήν!».
[city.sigmalive.com]