Η εκούσια ή ακούσια έκθεση στις ακτινοβολίες τους μπορεί να μας βλάψει. Χάρη στην Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας όμως, όλοι μπορούμε να γνωρίζουμε και να αποφεύγουμε τους κινδύνους
Ας υποθέσουμε ότι πρόκειται να πάει το παιδί σου για πρώτη φορά στον παιδικό σταθμό ή στο δημοτικό σχολείο και έχεις ανησυχία για το αν στην περιοχή υπάρχουν κεραίες που κάνουν με την ακτινοβολία τους το περιβάλλον των μικρών όχι και τόσο αξιοζήλευτο. Ή μπορεί και να υποψιάζεσαι πως σε μία από τις διπλανές πολυκατοικίες κάποιοι έχουν κρύψει παράνομη κεραία και αυτή να μολύνει με τις εκπομπές της τον γύρω χώρο, που είναι και δικός σου.
Τι κάνεις; Η πρώτη σκέψη είναι μάλλον να πας στην Αστυνομία. Αλλά και η Αστυνομία δεν έχει τρόπο να διαπιστώσει, βάζοντας σε ενέργεια δικές της συσκευές και παίρνοντας μετρήσεις, την τυχόν παράβαση. Το πολύ να κάνει αυτό που μπορείς να κάνεις και εσύ από μόνος σου πιο γρήγορα και χωρίς εκείνους. Επικοινωνία με την ΕΕΑΕ που βρίσκεται στον ίδιο χώρο με τον «Δημόκριτο» αλλά λειτουργεί ως Ανεξάρτητη Ρυθμιστική Αρχή και για τις ακτινοβολίες από κεραίες και από τις εγκαταστάσεις για τεχνητό μαύρισμα.
Η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ), εκτός από τις πηγές ραδιενέργειας στη χώρα, έχει επιφορτιστεί και με την παρακολούθηση των εγκαταστάσεων από όπου μπορεί να διαφεύγει υπερβολική ποσότητα ακτινοβολίας που ναι μεν δεν προκαλεί βλάβες στο DNA και δεν διασπά τους χημικούς δεσμούς μεταξύ ατόμων στα μόρια, αλλά μπορεί να επιβαρύνει με άλλον τρόπο και συσσωρευτικά μερικές φορές τον οργανισμό μας.
Οι μη ιοντίζουσες
Οι ακτινοβολίες που η ενέργειά τους δεν καταφέρνει να δημιουργήσει ιόντα, δηλαδή θραύσματα μορίων φορτισμένα ηλεκτρικά, αναφέρονται ως «μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες». Επειδή υπάρχουν ακόμη αμφιβολίες και σε επίπεδο Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) για το πόσο επιβλαβείς είναι αυτές όταν έρχονται οι ίδιες σε επαφή με έναν ζωντανό οργανισμό ή δημιουργούν νέα πεδία στο εσωτερικό του, υπάρχουν προδιαγραφές με δεδομένα ανώτατα επιτρεπόμενα όρια εκπομπής από την πλευρά των συσκευών και έκθεσης στις ακτινοβολίες τους από την πλευρά των ανθρώπων.
Αυτό που έχουν κατορθώσει στην ΕΕΑΕ είναι να οργανώσουν σε τέτοιον βαθμό τους ελέγχους για τα όρια αυτά ώστε υπάρχει πλέον κατάλογος για περισσότερες από 8.700 κεραίες κινητής τηλεφωνίας, σε οποιοδήποτε σημείο της Ελλάδος. Και δεν είναι λίγες. Πλέον των 10.000 υπάρχουν εγκατεστημένες σε ταράτσες κτιρίων, σε ορεινά σημεία και σε «πάρκα κεραιών». Για κάθε κεραία είναι καταχωρισμένα και προσβάσιμα με τη βοήθεια του Διαδικτύου πολλά δεδομένα. Διεύθυνση, στοιχεία αδειοδότησης, σε ποια εταιρεία ανήκουν, πότε έγινε μέτρηση για την επίδρασή της στον γύρω χώρο σε διάφορες κατευθύνσεις, σε ποια σημεία και σε πόση απόσταση από την κεραία βρίσκονταν τα όργανα μέτρησης. Στη συνέχεια απεικονίζονται τα αποτελέσματα των μετρήσεων σε αλλεπάλληλα έγχρωμα γραφήματα για την Ενταση Ηλεκτρικού Πεδίου, Ενταση Μαγνητικού Πεδίου, την Πυκνότητα Ισχύος και το πού βρίσκεται ο «πήχης», δηλαδή το επιτρεπόμενο όριο που πέρα από αυτό υπάρχουν υπόνοιες ότι μπορεί να επιφέρουν βλάβες στην ανθρώπινη υγεία.
Πληροφορημένοι πολίτες
Αν λοιπόν κάποιος θέλει να εξετάσει μια ορισμένη περιοχή, είτε πρόκειται για το σχολείο του παιδιού του ή απλά σκέπτεται να ενοικιάσει ή να αγοράσει σπίτι εκεί, μπαίνοντας στη διεύθυνση http://eeae.gr/επιτόπιες-μετρήσεις-ηλεκτρομαγνητικών-πεδίων και δίνοντας τα στοιχεία της περιοχής, βλέπει αμέσως σε έναν τοπικό χάρτη τις κεραίες για τις οποίες έχουν πραγματοποιηθεί μετρήσεις και τις θέσεις τους. Ενώ δίπλα βρίσκει τα στοιχεία που αναφέραμε. Αν πάλι έχει ανακαλύψει καινούργια κεραία που δεν είναι καταχωρισμένη, πρέπει να μπει στη διεύθυνση https://keraies.eett.gr/epikoinonia.php και να συμπληρώσει κάποια απαραίτητα στοιχεία για να ψάξουν το θέμα στην ΕΕΤΤ, που είναι η αρμόδια αρχή για την αδειοδότηση των κεραιών στη χώρα.
Το 2017 περίπου το 85% των επιτόπιων ελέγχων αφορούσε σταθμούς κεραιών κινητής τηλεφωνίας, ενώ το υπόλοιπο κατανέμεται σε σταθμούς κεραιών ραδιοφωνίας και τηλεόρασης και σταθμούς κεραιών σταθερής τηλεφωνίας.
Διαπιστώθηκαν κατά τους επιτόπιους ελέγχους 4 περιπτώσεις υπερβάσεων των ορίων ασφαλούς έκθεσης του κοινού σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία, που αφορούν θέσεις εκτός αστικού ιστού, σε περιοχές που συνιστούν πρακτικά «πάρκα κεραιών».
Πόσο μας βλάπτουν;
Tα όρια που πρέπει να τηρούνται στους χώρους γύρω από τις κατασκευές κεραιών για την ασφαλή έκθεση του κοινού στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία καθορίζονται στην ΚΥΑ 53571/3839/2000 για τα «Μέτρα Προφύλαξης του κοινού από τη λειτουργία κεραιών εγκατεστημένων στην ξηρά», σε συνδυασμό με τις προβλέψεις του άρθρου 30 του Ν.4070/2012.
Οι υπεύθυνοι για την εγκατάσταση και λειτουργία κατασκευών κεραιών υποβάλλουν μελέτη για την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία των κεραιοσυστημάτων τους στην ΕΕΑΕ, η οποία είναι αρμόδια για θέματα σχετικά με τα μέτρα προφύλαξης του κοινού από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Η ΕΕΑΕ εξετάζει τη μελέτη και χορηγεί τη σύμφωνη γνώμη της επί της μελέτης.
Επιπλέον, η ΕΕΑΕ διενεργεί επιτόπιους ελέγχους και μετρήσεις που αφορούν τις εκπομπές των κατασκευών κεραιών.
Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα τα θεσπισμένα από τη νομοθεσία όρια είναι χαμηλότερα κατά 30% από τα οριζόμενα στη σχετική Σύσταση του Συμβουλίου της ΕΕ (L 199, 1999/519/EC).
Σε περίπτωση εγκατάστασης κατασκευής κεραίας σε απόσταση έως 300 μέτρα από την περίμετρο κτιριακών εγκαταστάσεων βρεφονηπιακών σταθμών, σχολείων, γηροκομείων και νοσοκομείων, τα όρια για την ασφαλή έκθεση του κοινού γίνονται αυστηρότερα και απαγορεύεται να υπερβαίνουν το 60% των τιμών που καθορίζονται στην προαναφερόμενη Κοινοτική Σύσταση.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας σε μια εκτενή αναφορά του στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, τους βασικούς υπευθύνους για τις ακτινοβολίες που μας ενδιαφέρουν εδώ, παρουσιάζεται συγκρατημένος. Θεωρεί ότι δεν υπάρχει απειλή προς το παρόν από τις διάφορες κεραίες και τις γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας αλλά αφήνει την πόρτα ανοιχτή αναφέροντας ότι αν και έχουν εμφανιστεί τα τελευταία 30 χρόνια περισσότερα από 25.000 άρθρα για το θέμα των επιπτώσεων στην υγεία, ακόμη δεν μπορεί να διατυπωθεί μια οριστική οδηγία. Χρειάζονται, λέει, και άλλες μελέτες για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις.
Αψηφώντας τον Μάρτη
Κάποτε οι άνθρωποι είχαν στο μυαλό τους ότι έπρεπε να προστατέψουν το δέρμα των παιδιών τους από τον ήλιο και κρατούσαν εκείνο το έθιμο με την κόκκινη κλωστή που έδεναν γύρω από τον καρπό του χεριού μία ημέρα προτού αρχίσει ο Μάρτιος. Και όλο το καλοκαίρι προσπαθούσαν όσο δούλευαν κάτω από τον καυτό ήλιο να προστατευτούν από αυτόν. Τώρα όμως υπάρχουν άνθρωποι που παρ’ όλα όσα γνωρίζουμε σχετικά, πηγαίνουν και κάθονται κάτω από τις ειδικές λάμπες για να αποκτήσουν αυτό το κάψιμο στο δέρμα, σαν να δούλευαν εβδομάδες στο χωράφι.
Υπάρχουν κάποια πράγματα που ενώ γνωρίζουμε ότι επιβαρύνουν την ανθρώπινη υγεία, όχι μόνον επιτρέπεται, αλλά έχουν και το ελεύθερο να διαφημίζονται κοπιωδώς. Τέτοια είναι η ζάχαρη, το λευκό σαν αφρός ψωμί και βέβαια το τεχνητό μαύρισμα.
Υπεριώδες μαύρισμα
Η υπεριώδης ακτινοβολία προκαλεί το μαύρισμα του δέρματος και ενεργοποιεί τη σύνθεση της βιταμίνης D. Προκαλεί ωστόσο και βλάβες στον οργανισμό, όπως για παράδειγμα ερύθημα, φωτογήρανση, καρκίνους του δέρματος (μη μελανωματικούς, ακανθοκυτταρικό, βασικοκυτταρικό καρκίνο, κακόηθες μελάνωμα) αλλά και καταρράκτη στα μάτια. Η αόρατη αυτή ακτινοβολία (που βρίσκεται στο όριο ανάμεσα στις ιοντίζουσες ακτινοβολίες, όπως οι ακτίνες Χ και στο ορατό φως), χωρίζεται σε 3 ζώνες: UVA (95% της ηλιακής ακτινοβολίας που φθάνει στη Γη), UVB (5%), UVC (απορροφάται από το Οζον). Η Διεθνής Επιτροπή για την Ερευνα στον Καρκίνο (IARC) έχει χαρακτηρίσει την υπεριώδη ακτινοβολία καρκινογενή για τον άνθρωπο (και στην ίδια κατηγορία με καπνό, ραδόνιο, αμίαντο, ακτινοβολία γ). Τα ελάχιστα που πρέπει να γνωρίζει ο καθένας είναι:
-Δεν υπάρχει υγιές μαύρισμα. Το δέρμα σκουραίνει για να αποτρέψει περαιτέρω βλάβες από την υπεριώδη ακτινοβολία.
-Το τεχνητό μαύρισμα πριν από την ηλιοθεραπεία δεν προστατεύει από τη μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο, τα εγκαύματα και την υπεριώδη ακτινοβολία.
-Το τεχνητό μαύρισμα δεν είναι απαραίτητο για χώρες σαν την Ελλάδα για την αύξηση της βιταμίνης D.
Είναι ακριβώς πενήντα χρόνια από τότε που για πρώτη φορά στις Ηνωμένες Πολιτείες εμφανίστηκε επιχείρηση που εμπορευόταν το τεχνητό μαύρισμα. Από τότε υπάρχουν αρκετές μετρήσεις αλλά και εμπειρία σχετικά με το θέμα. Η ΕΕΑΕ πραγματοποίησε για πρώτη φορά στην Ελλάδα κατά τα έτη 2013-2015 έλεγχο των επιχειρήσεων που προσφέρουν υπηρεσίες τεχνητού μαυρίσματος στη χώρα μας για τον έλεγχο των λυχνιών που εκπέμπουν υπεριώδη ακτινοβολία. Αντλώντας στοιχεία από την εργασία των Πετρή, Καραμπέτσου, Χουσιάδα, επιστημόνων της ΕΕΑΕ, που δημοσιεύθηκε στην Ελληνική Επιθεώρηση Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας (Τ. 28, Τεύχος 1, 27-43 του 2017) μαθαίνουμε ότι:
Ελληνικά δεδομένα
Από τον Οκτώβριο του 2013 ως τον Φεβρουάριο του 2015 πραγματοποιήθηκαν έλεγχοι σε 25 επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών τεχνητού μαυρίσματος σε 7 πόλεις πανελλαδικά (13 επιχειρήσεις στην Αθήνα, 5 στη Θεσσαλονίκη, 3 στα Χανιά και από 1 σε Λάρισα, Βόλο, Λαμία και Τρίπολη). Μετρήθηκαν συνολικά 52 μηχανήματα, 26 εκ των οποίων ήταν οριζόντια (μέσα στα οποία ο χρήστης ξαπλώνει) και τα υπόλοιπα 26 ήταν κάθετα μηχανήματα (μέσα στα οποία ο χρήστης στέκεται όρθιος.
Από την καταγραφή της κατάστασης για το τεχνητό μαύρισμα στην Ελλάδα προέκυψαν τα παρακάτω ανησυχητικά αποτελέσματα:
-Υπέρβαση του ορίου 0,3 W/m2 ερυθηματώδους πυκνότητας ισχύος στο φάσμα του UV στο 63,5% των μηχανημάτων που μετρήθηκαν, λαμβάνοντας υπόψη και τη διευρυμένη αβεβαιότητα μέτρησης.
-Υπέρβαση του ορίου 0,003 W/m2 πυκνότητας ισχύος στο φάσμα του UVC σε δύο μηχανήματα και πιθανή υπέρβαση σε ένα μηχάνημα, λαμβάνοντας υπόψη και τη διευρυμένη αβεβαιότητα μέτρησης.
-Μόλις το 25% των μηχανημάτων που μετρήθηκαν μπορεί να χρησιμοποιείται για τεχνητό μαύρισμα για λόγους αισθητικής.
-Η παροχή υπηρεσιών τεχνητού μαυρίσματος δεν ήταν σύμφωνη με τα οριζόμενα στα σχετικά ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα.
Διαπιστώθηκαν σοβαρές ελλείψεις και όσον αφορά την επάρκεια και κατάρτιση του προσωπικού για την παροχή υπηρεσιών τεχνητού μαυρίσματος. Για παράδειγμα, διαπιστώθηκε ότι 15 στους 25 δήλωσαν πως γνώριζαν τα όρια έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία των μηχανημάτων τεχνητού μαυρίσματος και μόλις 13 στους 25 απαγόρευαν το τεχνητό μαύρισμα σε ανηλίκους. Επίσης, ορισμένοι προέβαλαν ότι η υπεριώδης ακτινοβολία έχει ωφέλιμες επιδράσεις στην υγεία του ανθρώπου προκειμένου να προωθήσουν το τεχνητό μαύρισμα, ενώ οι συνεδρίες τεχνητού μαυρίσματος δεν επιβλέπονται σε όλες τις περιπτώσεις. Το ευχάριστο είναι πως από την ίδια εργασία μαθαίνουμε πως προκειμένου να ρυθμιστεί ο τομέας τεχνητού μαυρίσματος στην Ελλάδα και δεδομένης της έλλειψης σχετικού νομοθετικού πλαισίου στη χώρα μας, η ΕΕΑΕ στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της σχεδιάζει και εισηγείται τη θέσπιση νομοθετικού πλαισίου προκειμένου να ρυθμιστεί η διαδικασία ελέγχου και η λειτουργία του τομέα παροχής υπηρεσιών τεχνητού μαυρίσματος στην Ελλάδα.
ερωτησεις-απαντήσεις
Με αφορμή την πρόσφατη ανακοίνωση από την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ) των συγκεντρωτικών αποτελεσμάτων που προέκυψαν από τις μετρήσεις ολόκληρου του 2017 (η έκθεση είναι διαθέσιμη στη διεύθυνση: https://eeae.gr/files/anakoinoseis/EEAE_EMF_report_2017.pdf), θέσαμε στην υπηρεσία ορισμένες ερωτήσεις. Ιδού οι απαντήσεις
1. Αναθέτει η υπηρεσία σας μετρήσεις και σε ιδιωτικές εταιρείες; Αν ναι, πώς εξασφαλίζεται η αξιοπιστία τους;
«Το εθνικό νομοθετικό πλαίσιο απαιτεί τη διενέργεια ενός πολύ μεγάλου πλήθους ελέγχων, εξαιτίας της αυξημένης δημόσιας ανησυχίας που υπάρχει για αυτό το θέμα.H EEAE αναθέτει μέσω δημόσιων διαγωνισμών μέρος των μετρήσεων που πρέπει να γίνονται ετησίως σε όλη τη χώρα σε άλλους φορείς. Ο έλεγχος της αξιοπιστίας γίνεται μέσω της συμμόρφωσης με τις τεχνικές προδιαγραφές ανάθεσης, καθώς και με δειγματοληπτικές επαναληπτικές μετρήσεις από συνεργεία της ΕΕΑΕ».
2. Ψάχνοντας τις μετρήσεις βλέπουμε ότι υπάρχουν κεραίες για τις οποίες οι τελευταίες μετρήσεις έχουν γίνει το 2010 και άρα έχουν περάσει 8 χρόνια από τότε (π.χ. κωδ. 1201148).
«Μια πιθανή αιτία είναι από το 2010 έως σήμερα η συγκεκριμένη κεραία να μη λειτουργεί πλέον ή να μην είναι πλέον αδειοδοτημένη. Ή η συγκεκριμένη κεραία είναι αδειοδοτημένη και συνεχίζει να λειτουργεί και προφανώς θα γίνει επανέλεγχος σύντομα».
3. Μπορεί κάποια κεραία παράνομα εγκατεστημένη να μείνει επί χρόνια χωρίς να γίνεται αντιληπτή;
«Πλέον όχι, γιατί υπάρχουν μηχανισμοί ταυτοποίησης των αδειοδοτημένων εγκαταστάσεων σε όλη τη χώρα, στους οποίους έχει πρόσβαση κάθε πολίτης (keraies.eett.gr)».
4. Υπάρχει λόγος κάποιος να μη δηλώσει την κεραία που έχει εγκαταστήσει;
«Μόνο αν δεν έχει υποχρέωση δήλωσης στην ΕΕΤΤ, που είναι η αδειοδοτούσα αρχή».
{SIN}5. Τι γίνεται με τις μετρήσεις στο Πάρκο του Υμηττού; Υπάρχουν αυτές κάπου σε κοινή πρόσβαση;{SIN}
«Ολα τα αποτελέσματα των μετρήσεων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που διενεργούνται σε πάρκα κεραιών, αναρτώνται στον διαδικτυακό τόπο της ΕΕΑΕ».
6. Κάνετε μετρήσεις κάτω από γραμμές μεταφοράς υψηλής τάσης;
«Ναι, πρόκειται για μετρήσεις ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων χαμηλής συχνότητας και γίνονται στο περιβάλλον υποσταθμών και γραμμών όλων των τύπων του συστήματος μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας σε όλη τη χώρα».
7. Στις ταράτσες των κτιρίων του ΟΤΕ, εκεί όπου το προσωπικό έρχεται σε επαφή με τις κεραίες, γίνονται μετρήσεις;
«Δεν υπάρχει καμία διαφοροποίηση για τα κτίρια ΟΤΕ, μετράμε όπου υπάρχει κεραία και είναι ελεύθερη και δυνατή η πρόσβαση του γενικού πληθυσμού. Για τους εργαζομένους που εκτίθενται σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, λόγω της φύσης της δουλειάς τους (επαγγελματική έκθεση), υπάρχει ξεχωριστό νομοθετικό πλαίσιο που ρυθμίζεται από το υπουργείο Εργασίας».
8. Γιατί γίνονται μετρήσεις σε τέτοιες αποστάσεις από τις κεραίες (30, 40 μέτρα) και όχι και σε αποστάσεις 5 ή 10 μέτρων;
«Στις περισσότερες περιπτώσεις γίνονται μετρήσεις και στις ίδιες τις ταράτσες όπου βρίσκονται εγκατεστημένες οι κεραίες, εφόσον είναι δυνατή η πρόσβαση. Σε κάθε περίπτωση, υπενθυμίζεται ότι τα όρια ασφαλούς έκθεσης αφορούν σημεία τα οποία είναι προσβάσιμα στον γενικό πληθυσμό».
9. Σκέπτεστε να επεκτείνετε προς κάποια άλλη κατεύθυνση τις μετρήσεις σας;
«Οι μετρήσεις ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, χαμηλών και υψηλών συχνοτήτων, γίνονται στο πλαίσιο του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου και αφορούν όλες τις διατάξεις εκπομπής ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας (π.χ. και διατάξεις ραντάρ, διατάξεις ραδιοερασιτεχνών)».
