Νάβις: Ο τύραννος της Σπάρτης που κατέλαβε την εξουσία με τη βοήθεια μισθοφόρων

Ο Νάβις (… – 192 π.Χ.) ήταν τύραννος της Σπάρτης από το 207 π.Χ. έως το 192 π.Χ. Καταγόταν από την βασιλική οικογένεια των Ευρυποντιδών και ήταν γιος του Δημάρατου.[1] Σύζυγός του ήταν η Αγαπήνα (ή Απήγα ή Απία), ανιψιά του παλαιού τυράννου του Άργους Αριστομάχου, συμμάχου και φίλου του Κλεομένη Γ΄.

Ο Νάβις αρχικά ήταν επίτροπος του ανήλικου Πέλοπα, γιου του Λυκούργου. Διαδέχθηκε στη θέση αυτή τον επίτροπο Μαχανίδα, που είχε σκοτωθεί σε μάχη από τον Φιλοποίμενα στη Μαντίνεια. Το 206 π.Χ. ο Νάβις παραγκώνισε τον Πέλοπα και κατέλαβε την εξουσία, ανακηρύσσοντας τον εαυτό του βασιλιά, με τη βοήθεια μισθοφορικών στρατευμάτων και αφού πρώτα είχε αντιμετωπιστεί η επίθεση του Φιλοποίμενα [2]. Ο Νάβις αναλαμβάνοντας την εξουσία απελευθέρωσε πολλούς είλωτες και έδωσε πολιτικά δικαιώματα σε περιοίκους, έκανε αναδιανομή της γης και εξόρισε τους πλούσιους ολιγαρχικούς δημεύοντας τις περιουσίες τους.
Σύναψε συμμαχία με τον Φίλιππο Ε΄ της Μακεδονίας ο οποίος του έδωσε σαν δώρο το Άργος. Ο Νάβις παίρνοντας το Άργος επέβαλε και εκεί τα ίδια μέτρα, διώχνοντας τους ολιγαρχικούς και μοιράζοντας την περιουσία τους. Το 196 π.Χ. η Ρώμη, μετά την νίκη της επί του Φιλίππου Ε΄, κήρυξε τον πόλεμο στην Σπάρτη, η οποία είχε μείνει χωρίς συμμάχους και επικήρυξε τον Νάβι. Ο ρωμαϊκός στρατός, με τη βοήθεια πολλών ελληνικών πόλεων, πολιόρκησε αρχικά το Γύθειο, το οποίο παραδόθηκε, και έπειτα πολιόρκησε την ίδια την Σπάρτη.
Το 195 π.Χ. τα τείχη της Σπάρτης (που είχαν χτιστεί στις αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα) δεν άντεξαν και ο ρωμαϊκός στρατός εισέβαλε σε αυτή. Τότε ο Νάβις ζήτησε σύναψη συμφωνίας με τους Ρωμαίους, οι οποίοι δέχτηκαν, αλλά οι όροι τους ήταν δυσμενείς για τον Νάβι. Τα όρια του κράτους του περιορίστηκαν σε ένα μικρό κομμάτι γύρω από την πόλη, αφού αποσπάστηκαν 24 παραλιακές πόλεις, συγκροτώντας το Κοινό των Ελευθερολακώνων.

Το 192 π.Χ. ο Νάβις προσπάθησε να ανακαταλάβει μερικά από τα εδάφη που είχε χάσει, κάνοντας αρχή από το Γύθειο. Το κατάφερε, αλλά εναντίον του κινήθηκε ο Φιλοποίμην, ο οποίος είχε νικήσει άλλες δυο φορές τον Νάβι σε μάχη: το 201 π.Χ. στη Μεσσηνία και το 200 π.Χ. στην Αρκαδία[3]. Σε αποφασιστική μάχη που έγινε στη δύσβατη περιοχή ανατολικά της οδού Τεγέας-Σπάρτης (ο Ρωμαίος ιστορικός Λίβιος μνημονεύει το όρος Βαρβοσθένη) ο Νάβις συνετρίβη. Ο ίδιος, με τα υπολείμματα του σπαρτιατικού στρατού, κατέφυγε στη Σπάρτη, την οποία είχε φροντίσει να τειχίσει, ενώ ο στρατός της Αχαϊκής Συμπολιτείας λεηλατούσε ανενόχλητος επί ένα μήνα τα περίχωρα της πόλης.
Οι Ρωμαίοι επέβαλαν εκεχειρία, αλλά οι έως τότε σύμμαχοί του, οι Αιτωλοί, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τον Νάβι. Τελικά, όχι μόνο τον εγκατέλειψαν, αλλά και τον δολοφόνησαν ύπουλα, στέλνοντας στη Σπάρτη δύναμη χιλίων ιππέων, οι τριάντα από τους οποίους, μυημένοι στο δολοφονικό σχέδιο, επέπεσαν κατά του Νάβι τη στιγμή που επιθεωρούσε τον σπαρτιατικό στρατό και τον σκότωσαν με τις λόγχες και τα σπαθιά τους.[4]
Παραπομπές
1. Ο ίδιος διεκδικούσε καταγωγή από τον βασιλιά Δημάρατο (510-491 π.Χ.). Δεν είναι βέβαιο αν αυτό μόνο αλήθευε ή αν και το όνομα του πατέρα του ήταν Δημάρατος. Οι απόγονοι του Δημάρατου ζούσαν εξόριστοι μέχρι το 300 π.Χ. περίπου, οπότε επέστρεψαν στη Σπάρτη.
2. “ἐν δὲ Λακεδαίμονι αὖθις ἐπανέστη τύραννος Νάβις, ὃς Πελοποννησίων πρώτοις ἐπέθετο Μεσσηνίοις: ἐπελθὼν δέ σφισιν ἐν νυκτὶ καὶ οὐδαμῶς τὴν ἔφοδον ἐλπίζουσιν εἷλε μὲν πλὴν τῆς ἀκροπόλεως τὸ ἄστυ, ἀφικομένου δὲ ἐς τὴν ὑστεραίαν στρατιᾷ Φιλοποίμενος ἐξέπεσεν ὑπόσπονδος ἐκ Μεσσήνης” Παυσανίας ,Αρκαδικά
3. ” ἡμέραις δὲ ὕστερον τῆς ναυμαχίας οὐ πολλαῖς Φιλοποίμην καὶ ὁ σὺν αὐτῷ λόχος φυλάξαντες νύκτα ἀσέληνον τὸ στρατόπεδον τῶν Λακεδαιμονίων κατεμπιπρᾶσιν ἐν Γυθίῳ. ἐνταῦθα ἀπέλαβεν ἐν δυσχωρίαις Νάβις Φιλοποίμενά τε αὐτὸν καὶ ὅσοι περὶ αὐτὸν τῶν Ἀρκάδων ἦσαν: ἦσαν δὲ ἄλλως μὲν ἀγαθοὶ τὰ ἐς πόλεμον, ἀριθμὸν δὲ οὐ πολλοί. ” Παυσανίας ,Αρκαδικά
4. “Νάβις ἀνέφυ σφίσιν αὖθις τύραννος: ἅτε δὲ οὐ τὰ ἀνθρώπων ἀναρπάζοντι αὐτῷ μόνον, ἀλλὰ καὶ ἱερὰ συλῶντι, ἐν οὐ πολλῷ χρόνῳ χρήματά τε ἄφθονα καὶ ἀπ’ αὐτῶν στρατιὰ συνείλεκτο. τούτου τοῦ Νάβιδος Μεσσήνην καταλαβόντος Φιλοποίμην καὶ οἱ Μεγαλοπολῖται νυκτὸς ἀφίκοντο τῆς αὐτῆς: [11] καὶ ὁ μὲν Σπαρτιάτης τύραννος ἀπῆλθεν ὑπόσπονδος, Ἀχαιοὶ δὲ ὕστερον τούτων μεμφόμενοί τι Μεσσηνίοις στρατεύουσιν ἐπ’ αὐτοὺς παρασκευῇ τῇ πάσῃ καὶ τὰ πολλὰ ἔτεμον τῆς χώρας. καὶ οἳ μὲν αὖθις περὶ ἀκμὴν σίτου συνελέγοντο ὡς ἐς τὴν Μεσσηνίαν ἐσβαλοῦντες” Παυσανία, Μεσσηνιακά
[wikipedia.org]