Μύθοι των Αστερισμών: Μικρή Άρκτος και Πολικός Αστέρας

“Σβήνει τ’ αστέρι του βοριά
στην ανηφοριά
κι ένα ποτάμι φωτεινό
κυλά στον ουρανό ‘’
Τραγούδι του Μ.Χατζιδάκι σε στίχους του Νίκου Γκάτσου

Κλασική Μυθολογία
Η Μικρή Άρκτος ως αστερισμός δεν είναι τόσο αρχαία όσο η Μεγάλη. Φαίνεται πως οι Φοίνικες ήταν από τους πρώτους που την παρατήρησαν, πράγμα φυσικό για έναν κατεξοχήν ναυτικό λαό, αφού τη χρησιμοποίησαν για πολλές χιλιετηρίδες σαν ουράνιο σημάδι. Γρήγορα έγινε γνωστή και στους Έλληνες, που την ονόμαζαν Κυνόσουρα ή Φοινίκη. Στη Μυθολογία Κυνόσουρα ήταν η τροφός του Δία.
Στους νεότερους χρόνους έτσι ονομάζεται συνήθως μόνο ο Πολικός Αστέρας, αλλά η ονομασία αυτή ήταν πάντα γνωστή και τη βρίσκουμε σε επιστημονικά συγγράμματα δύο και τριών αιώνων. Επίσης ονομαζόταν Μικρή Άμαξα, ενώ στο Μεσαίωνα λεγόταν Τραμουντάνα, δηλαδή πέρα ή πάνω από το βουνό. Η τελευταία αυτή ονομασία δινόταν όχι μόνο σε ολόκληρο τον αστερισμό αλλά και στο πιο λαμπρό άστρο του, τον Πολικό Αστέρα. Αυτό το όνομα θυμίζει το γνωστό παγκόσμιο και πανάρχαιο μύθο του Κοσμικού Βουνού που αναφέρεται στον Πολικό Αστέρα.
Για πολλούς αιώνες ο Πολικός Αστέρας ήταν το αστέρι οδηγός για τους θαλασσοπόρους. Οι αγγλοσαξονικές φυλές, πριν χίλια και περισσότερα χρόνια, τον αποκαλούσαν Καράβι-Άστρο (Scip-Steorra). Οι άραβες αστρονόμοι τον ήξεραν σαν Al Kaukab al Shamaliyy, το Αστέρι του Βορρά ή Al Kiblah, όσον αφορά τη χρησιμότητά του να προσδιορίζει την κατεύθυνση της Μέκκας. Η υποτιθέμενη ακινησία του Πολικού Αστέρα αναφέρεται από τον Κομφούκιο, τον 5ο αιώνα π.Χ.:
«Αυτός που διοικεί με ηθική δύναμη είναι σαν τον Πολικό Αστέρα, που μένει ακλόνητος στη θέση του, ενώ τα μικρότερα άστρα αποτίουν φόρο τιμής σ’ αυτόν…» Για τους Ινδιάνους Pawnee της Νεμπράσκα, ο Πολικός Αστέρας είναι το άστρο που δεν περπατά.
Ασιατική Μυθολογία
Σε μύθους που βρίσκονται σε όλη την Ασία, ο Πολικός Αστέρας θεωρείται ο πυραμίωνας ή η κορυφή του Κοσμικού Βουνού ή ο Άξονας του Σύμπαντος, το μυθικό όρος Meru ή Sumeru των Ινδουιστικών ή Βουδιστικών παραδόσεων. Στην κορυφή του Meru (403 χιλιόμετρα πάνω από τη Γη), κατοικούν ο Ίντρα, ο Σούρια, ο Βισνού και άλλες θείες οντότητες. Πολλοί αρχαίοι ναοί της Ινδίας και της Άπω Ανατολής είναι συμβολικές αναπαραστάσεις του Κοσμικού Βουνού. Σε Ταοϊστικούς μύθους είναι το Shou-Shan, «Το Βουνό της Αθανασίας από νεφρίτη», ενώ εκείνοι οι σοφοί που έχουν κατακτήσει την υπέρτατη Γνώση κατοικούν στις ακτές της Πράσινης Λίμνης από νεφρίτη».
Ο νεφρίτης, που είχε αξία υψηλότερη από το χρυσό, ήταν σεβαστός για τη μοναδική του δύναμη να ενώνει τον άνθρωπο με τις κοσμικές δυνάμεις και για την ικανότητά του να “ανοίγει της πόρτες της Σοφίας” σε ανώτερα επίπεδα συνειδητότητας. Τα έργα τέχνης από νεφρίτη, γνωστά σαν hsun-chi, αποτελούμενα από έναν επίπεδο κυκλικό δίσκο, με κεντρική κυκλική οπή και διάφορες χαρακιές στο εξωτερικό χείλος, ίσως αποτελούσαν όργανα για τον εντοπισμό του πραγματικού Ουράνιου Πόλου.
[nea-acropoli-athens.gr]