ΣΗΜΕΙΑ ΟΜΙΛΙΑΣ
ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ κ. ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ
ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΟΜΑΔΑ ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ
ΤΟΥ NEW YORK UNIVERSITY ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ«ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΩΝΑΣΗΣ»
Αθήνα, 13.7.2018
Σας καλωσορίζω στην Αθήνα και στην Προεδρία της Δημοκρατίας, στο πλαίσιο του Προγράμματος Ελληνικών Σπουδών «Αλέξανδρος Ωνάσης». Οφείλω δε να συγχαρώ, δημοσίως, και εσάς, που υπηρετείτε έναν τόσο ευγενή στόχο, όσο και εκείνους τους εκπροσώπους του κορυφαίου Πανεπιστημίου σας, οι οποίοι εμπνεύσθηκαν αυτό το εμβληματικό διεπιστημονικό πρόγραμμα σπουδών που περιλαμβάνει μαθήματα γλώσσας, λογοτεχνίας, ιστορίας, πολιτικής επιστήμης και πολιτισμού. Μαθήματα τα οποία αφορούν την Ελλάδα, από την ύστερη αρχαιότητα ως τις μέρες μας.
Α. Για ν’ αναφερθώ δε σε μια σύγχρονη θεώρηση που, είμαι βέβαιος, σας είναι οικεία, η Ελλάδα και ο Ελληνικός Λαός πιστεύουν σ’ αυτό που ο Αμερικανός Καθηγητής των Διεθνών Σχέσεων, Joseph Nye, αποκαλεί «ήπια ισχύ» (Soft Power) και αποτελεί το θέμα του ομότιτλου βιβλίου του. Η «ήπια ισχύς» βρίσκεται, σύμφωνα με τον Nye, στην ικανότητα να ελκύεις και να πείθεις. Ενώ η «σκληρή ισχύς» (Hard Power) -η ικανότητα να εξαναγκάζεις- προέρχεται αποκλειστικώς από την στρατιωτική και την οικονομική δύναμη μιας χώρας, η «ήπια ισχύς» προέρχεται από την θελκτικότητα των πολιτισμικών της δεδομένων, των lato sensuιδανικών της και των πολιτικών επιλογών της.
Β. Επιπλέον, στο μέτωπο της προάσπισης της διεθνούς Ειρήνης, η «ήπια ισχύς» είναι αυτή που χρησιμεύει περισσότερο, προκειμένου να εμποδίσουμε και τους τρομοκράτες να στρατολογήσουν υποστηρικτές από την πιο «ευάλωτη» μερίδα των πολιτών μιας κοινωνίας. Πέραν τούτου, η «ήπια ισχύς» ευνοεί τον διάλογο και την πολυμερή συνεργασία μεταξύ των κρατών, με σκοπό την αντιμετώπιση κρίσιμων και ακανθωδών προβλημάτων της διεθνούς ζωής.
Α. Η Ελλάδα, μ’ επίκεντρο την Αθήνα, ήταν και παραμένει αδιαλείπτως κοιτίδα και λίκνο ενός λαμπρού Πολιτισμού. Αιχμή του δόρατος του Ελληνικού Πολιτισμού ήταν και είναι πάντα το Πνεύμα του, το οποίο με την έμφυτη εξωστρέφεια και δημιουργικότητά του «μπόλιασε» την Ανθρωπότητα και επηρέασε εμβληματικά την «σισύφεια» πορεία του Ανθρώπου στον αέναο αγώνα του για την κατανόηση του κόσμου που τον περιβάλλει. Ήταν το Ελληνικό Πνεύμα που επέτρεψε το «ξεμάγεμα του κόσμου» -για να χρησιμοποιήσω την άκρως περιεκτική φράση του MaxWeber– μέσ’ από την γέννηση της Επιστήμης και της Φιλοσοφίας, την οποία κατέστησε δυνατή η απαράμιλλη μέθοδος της σταδιακής μετατροπής της πληροφορίας και της εμπειρίας σε γνώση και της γνώσης σε σοφία.
Β. Δίχως ίχνος εθνοκεντρικής έπαρσης και δίχως να υποτιμώ το μεγαλείο και την συνεισφορά των λοιπών Πολιτισμών στο κοινό εργαστήρι της ανθρώπινης δημιουργίας, πιστεύω πως, ακριβώς λόγω της κατά τ’ ανωτέρω εξωστρέφειας του Ελληνικού Πνεύματος, εδώ, στην Αθήνα και στην Ελλάδα, μπορεί να νοιώσει κανείς περισσότερο και καλλίτερα την ανάγκη και την καταλυτική σημασία της συνύπαρξης και της συλλειτουργίας των Πολιτισμών, κυρίως στους ταραγμένους και χαλεπούς καιρούς μας.
Α. Διόλου παράξενο λοιπόν που σήμερα η Ανθρωπότητα νοιώθει ανέτοιμη και ξαφνιασμένη κατά την επώδυνη συνάντησή της με τους «Λαιστρυγόνες» και τους «Κύκλωπες» της φρίκης του πολέμου και της βαρβαρότητας της τρομοκρατίας. Κάποιοι έσπευσαν ν’ αποδώσουν την παγκόσμια αναταραχή, και τους θανάσιμους κινδύνους που επωάζει, σ’ ένα είδος «σύγκρουσης Πολιτισμών». Όμως η απολυτότητα μιας τέτοιας εκδοχής υποτιμά την ίδια την φύση του Πολιτισμού. Και τούτο διότι ένα σύνολο ανθρώπινης δημιουργίας, για να μπορεί να φέρει τον τίτλο του «Πολιτισμού», δεν είναι νοητό να συντίθεται από στοιχεία που οδηγούν, νομοτελειακώς, σε σύγκρουση με άλλους Πολιτισμούς και που, συνακόλουθα, απεργάζονται την καταστροφή τους. Ο πραγματικός Πολιτισμός έχει, κατά τον προορισμό του, ως αρχετυπικά χαρακτηριστικά του τον Ανθρωπισμό και την Ειρήνη. Άρα η σύγκρουση και ο πόλεμος αποτελούν για τον πραγματικό Πολιτισμό μιας μορφής «contradictio in adjectο».
Β. Η αλήθεια λοιπόν για την ιστορική συνάρτηση μεταξύ της σύγχρονης παγκόσμιας αναταραχής και των κινδύνων της και της πορείας των επιμέρους Πολιτισμών βρίσκεται στο άλλο άκρο: Η παγκόσμια αναταραχή και οι κίνδυνοί της έχουν τις ρίζες τους όχι τόσο στην σύγκρουση των Πολιτισμών, αλλά στο γεγονός ότι οι Πολιτισμοί αυτοί φθίνουν ανησυχητικά. Και λόγω ακριβώς αυτής της παρακμιακής τους πορείας δεν είναι πια σε θέση να εκπληρώσουν την φυσική ειρηνοποιό αποστολή που καθορίζει η ουσία τους, μέσ’ από την συνύπαρξη και συλλειτουργία τους σε παγκόσμια κλίμακα. Σε τι, άραγε, οφείλεται αυτή η καταστροφική παρακμιακή πορεία των Πολιτισμών; Η εξήγηση δεν ήταν ποτέ -και δεν είναι και σήμερα- μονοσήμαντη:
1. Άλλοι Πολιτισμοί -όπως ο δικός μας, ο Δυτικός και, άρα, ο Ευρωπαϊκός Πολιτισμός- παρακμάζουν επειδή τα «καύσιμα» της πορείας τους μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι εξαντλούνται καθώς αποκόβονται, ανεπαίσθητα αλλά δυστυχώς σταθερά, από τις ρίζες που τους στήριξαν. Δηλαδή, ουσιαστικώς, από τις αρχές και τις αξίες, πάνω στις οποίες θεμελιώθηκαν και δίχως τις οποίες χάνουν τα βασικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά τους. Χαρακτηριστικά τα οποία, μεταξύ άλλων, τους έδιναν τα εφόδια της ομαλής συνύπαρξης και συμπόρευσης με τους άλλους Πολιτισμούς.
2. Άλλοι Πολιτισμοί -τα παραδείγματα είναι απτά- παρακμάζουν επειδή, μέσα στον ορυμαγδό των μεταλλάξεων που προκαλεί η άναρχη παγκοσμιοποίηση υφ’ όλες τις εκφάνσεις της, τεχνολογικές, οικονομικές, κοινωνικές κλπ., απώλεσαν τον πρωταρχικό προσανατολισμό τους. Και βαδίζοντας «στα τυφλά» έχουν φθάσει σ’ ένα επικίνδυνο αδιέξοδο. Το αδιέξοδο αυτό είναι και ένα είδος «φραγής» που καθιστά πλέον από δυσχερέστατη ως αδύνατη την επικοινωνία τους με τους άλλους Πολιτισμούς. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι κάθε πραγματικός Πολιτισμός είναι, εξ ορισμού, προορισμένος να ρίχνει γέφυρες επικοινωνίας με τους λοιπούς πραγματικούς Πολιτισμούς και όχι να ορθώνει τείχη αποξένωσης από αυτούς.
3. Εμείς, οι Ευρωπαϊκοί Λαοί, είμαστε αποφασισμένοι να μην αφήσουμε να περάσουν αυτοί οι οποίοι απεργάζονται τη διάλυση της Ευρώπης, δηλαδή τα υπολείμματα του ναζισμού. Όλως αντιθέτως, και με την καθοριστική συμβολή του διαλόγου των Πολιτισμών, έχουμε επίγνωση του χρέους μας να διασφαλίσουμε την συνοχή του Ευρωπαϊκού Οικοδομήματος, προκειμένου αυτό να διαδραματίσει τον δικό του, πλανητικό, ρόλο, ήτοι την υπεράσπιση, σε πλανητικό επίπεδο, των αρχών και αξιών του Ανθρωπισμού, της Ειρήνης, της Δημοκρατίας και της Δικαιοσύνης, μ’ έμφαση στον άξονα της Κοινωνικής Δικαιοσύνης, άρα του Κοινωνικού Κράτους Δικαίου.
Με τις σκέψεις αυτές σας καλωσορίζω στην Αθήνα. Και εύχομαι οι εργασίες σας να λειτουργήσουν ως μέσο αφύπνισης συνειδήσεων αφενός για την υπεράσπιση της ιστορίας και του μέλλοντος των Πολιτισμών. Και, αφετέρου, για την αποκατάσταση της δύναμης δημιουργίας που ακόμη ενυπάρχει και «αργοκαίει» στα «σπλάχνα» τους και που είναι σε θέση ν’ αποτρέψει την πλήρη αποδόμηση της παγκόσμιας Αρμονίας και Ειρήνης.