Φρούριο Καλύβας- Χτισμένο από τον Φίλιππο Β' της Μακεδονίας

Το Φρούριο Καλύβας είναι κάστρο που κτίστηκε από τον Φίλιππο Β΄της Μακεδονίας γύρω στο 340 π.Χ. και βρίσκεται σε υψόμετρο 627 μ., 4 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του εγκαταλειμμένου χωριού Καλύβα στον Νομό Ξάνθης. Χρησιμοποιήθηκε από τον Φίλιππο Ε΄, τον Περσέα, τους Ρωμαίους και απετέλεσε μέρος του δικτύου φρουρίων του Ιουστινιανού. Άρα χρησιμοποιήθηκε και κατά τη Μεσοβυζαντινή περίοδο.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία
Το Φρούριο βρίσκεται στην κορυφή του υψώματος Καλές (Κάστρο) σε υψόμετρο 627 μ., 4 χλμ. ΝΑ του εγκαταλειμμένου χωριού Καλύβα. Η θέση του είναι στρατηγική γιατί από αυτό ελέγχεται μεγάλο μέρος της κοιλάδας του Νέστου. Υπάρχει επίσης οπτική επαφή με άλλα φρούρια της παρανέστιας περιοχής.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία
Ο περίβολός του έχει σχήμα ακανόνιστου τραπεζίου με περίμετρο 245μ. και μέγιστο σωζόμενο ύψος 3,50μ.
Προστατευόταν με κυκλικούς και τετράπλευρους πύργους από τους οποίους έχουν αποκαλυφθεί έξι, δύο τετράπλευροι και τέσσερις κυκλικοί.
Αποκαλύφθηκαν επίσης πύλες. Η κυρίως είσοδος του φρουρίου είναι η λεγόμενη «Πύλη του Πριάπου» – ονομασία που προέρχεται από το αποτροπαϊκό ανάγλυφο του θεού που βρέθηκε κοντά της και κοσμούσε τον θολίτη λίθο από το τόξο του υπέρθυρου. Η πύλη αυτή οδηγούσε σε μία εσωτερική αυλή, όπου υπήρχαν δύο δίδυμες πύλες από τις οποίες κατευθυνόταν κανείς σε διαφορετικά τμήματα του φρουρίου. Στο κατώφλι της δυτικής (αριστερής για τον εισερχόμενο) υπάρχουν χαραγμένα πέλματα ποδιών που έχουν μαγική και αποτροπαϊκή σημασία. Στον τοίχο της ανατολικής υπάρχει τετράπλευρη κόγχη για το λατρευτικό αγαλμάτιο κάποιου θεού, προστάτη των πυλών. Ο χώρος αυτός σήμερα δεν είναι ενιαίος, διότι πάνω από την πύλη του Πριάπου έχει χτιστεί ο περίβολος του 2ου αι. μ.Χ. Μία ακόμα πύλη βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του περιβόλου.

Η σημαντικότερη κατασκευή του φρουρίου είναι μία δεξαμενή, που αποτελεί μεγάλο τεχνικό έργο της αρχαίας μηχανικής και υδραυλικής. Έχει σχήμα μελισσοκάλαθου, βάθος 12μ. και μέγιστη διάμετρο 8μ. Είναι κατασκευασμένη με λαξευτούς γωνιόλιθους επενδυμένους με ισχυρό υδραυλικό κονίαμα.
Στο φρούριο έχουν εντοπιστεί έξι φάσεις από τις οποίες σημαντικότερες είναι δύο: 1) του 4ου αι. π.Χ. με κύριο χαρακτηριστικό το ακανόνιστο τραπεζιόσχημο σύστημα τοιχοδομίας και β) του 2ου αι.μ.Χ., στην οποία χρησιμοποιείται υλικό της α΄φάσης, αργές πέτρες και ασβεστοκονίαμα.
Το φρούριο ανακαλύφθηκε από τον Δ. Τριαντάφυλλο το 1973 κατά τη διάρκεια περιοδείας στην ορεινή Ροδόπη, για εντοπισμό αρχαιοτήτων. Ανασκάφτηκε από τον ίδιο, τα χρόνια 1975-1992. Ακολούθησαν εργασίες διαμόρφωσης (1993-1998), περίφραξης κτλ. που θα ολοκληρωθούν με ολοκληρωμένο πρόγραμμα αξιοποίησης του χώρου το οποίο άρχισε να υλοποιείται το 2002 υπό την εποπτεία του ανασκαφέα. Ο χώρος είναι επισκέψιμος.
http://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=kalyva