Απολυτήρια μαθητών από το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας, μαθητολόγιο της σχολικής χρονιάς 1921-22, πολύγραφος, λεξικά, εγκυκλοπαίδειες και πλήθος λογοτεχνικών βιβλίων που δεν χρησιμοποιούνταν λόγω πολυτονικού, είναι ορισμένα μόνο από τα κομμάτια που συνθέτουν το “μωσαϊκό” του σχολείου – μουσείου Νέας Σάντας Κιλκίς. Ενός μουσείου που στεγάζεται στο κτίριο του παλαιού δημοτικού σχολείου, του οποίου η αρχιτεκτονική αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του ιστορικού Πόντου.
“Πνοή” στο σχολικό μουσείο έδωσε ο -επί μια δεκαετία διευθυντής του- συνταξιούχος εκπαιδευτικός, Κωνσταντίνος Σιούτης, σε συνεννόηση και με την άδεια του Δήμου Κιλκίς. Το διαφορετικό αυτό σχολείο ξετυλίγει το “κουβάρι” της ιστορίας των πρώτων κατοίκων του χωριού που ήρθαν στην Ελλάδα με την ανταλλαγή των πληθυσμών βάσει της Συνθήκης της Λωζάνης.
Το σχολείο χτίστηκε το 1927 από κατοίκους του χωριού και η λειτουργία του ξεκίνησε τη σχολική περίοδο 1928-1929 και σταμάτησε την περίοδο της Κατοχής. Εκείνη την περίοδο, οι Σανταίοι βρήκαν τρόπο για να συνεχιστεί η εκπαίδευση των παιδιών που είχαν ολοκληρώσει το δημοτικό σχολείο, λειτουργώντας στο χώρο του σχολείου το “Αγροτικό Φροντιστήριο”.
Ακολούθησε η “επάνοδος” του δημοτικού σχολείου στην καθημερινότητα των κατοίκων του χωριού, ώσπου έκλεισε τον κύκλο του, το σχολικό έτος 2015-2016, με τη μετεγκατάσταση σε νέο κτίριο σύγχρονων προδιαγραφών.
“Μυρίζει” νοσταλγία
Το δημοτικό σχολείο πήρε “σάρκα και οστά” μέσα από την προσωπική εργασία όλων των κατοίκων του χωριού. “Άλλος κουβαλούσε πέτρες, άλλος ό,τι μπορούσε, δούλευαν όλοι μαζί για να χτίσουν το σχολείο” τονίζει ο κ. Σιούτης.
Το κτίριο αντικατέστησε τον αρχικό χώρο, όπου λειτούργησε για πρώτη φορά δημοτικό σχολείο στον παλαιό τουρκικό οικισμό Ραχμανλή (κοντά στο σημερινό χωριό), εκεί όπου είχαν αρχικά εγκατασταθεί, την άνοιξη του 1992, 167 οικογένειες προσφύγων.
Στο Ραχμανλή, ο Στάθης Αθανασιάδης (Γεροστάθης), Σανταίος και ο ίδιος, μία από τις πλέον φωτεινές προσωπικότητες του ποντιακού Ελληνισμού, δίδασκε τα προσφυγόπουλα. Εκεί, σύμφωνα με τον κ. Σιούτη, ο Γεροστάθης είδε μεγάλα και μικρά παιδιά χωρίς σχολείο και δάσκαλο και ανησύχησε. Φρόντισε αμέσως να βρει έναν άδειο χώρο και κατέληξε σε ένα τζαμί που βρισκόταν στην είσοδο του χωριού και να κάνει το πρώτο μάθημα στην περίοδο 1921-22.
Το 1922-23 διορίστηκε ως κρατικός δάσκαλος. Το 1923, μαζί με τον Γεροστάθη, ο οποίος τιμήθηκε δύο φορές από την Ακαδημία Αθηνών, δίδασκαν στα παιδιά και οι δάσκαλοι Ανδροκλής Γεωργιάδης και Παναγιώτης Χαραλαμπίδης.
Το 1925, με τη βοήθεια της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (Ε.Α.Π.), ολοκληρώθηκε η οικοδόμηση του χωριού και οριστικοποιήθηκε η μετεγκατάσταση των Σανταίων από το Ραχμανλή στη θέση Βολοβότ. Την τοποθεσία επέλεξαν οι ίδιοι οι Σανταίοι και ονόμασαν το καινούριο χωριό Νέα Σάντα.
Τα χρόνια της Κατοχής
Το 1941, οι κάτοικοι του χωριού συναντήθηκαν με τον Σανταίο φιλόλογο, Σίμο Λιανίδη, διότι ανησυχούσαν για το τι θα γίνει με την εκπαίδευση των παιδιών τους, μετά την αποφοίτησή τους από το δημοτικό σχολείο. Ο Σίμος Λιανίδης πρότεινε να ιδρυθεί ένα “ Αγροτικό Φροντιστήριο”, που θα λειτουργεί σαν εξατάξιο ιδιωτικό γυμνάσιο. Την περίοδο 1941-1942 λειτουργεί το “ Αγροτικό Φροντιστήριο” στο δημοτικό σχολείο, τις απογευματινές ώρες. Η διάρκεια λειτουργίας του ήταν πενταετής και είχε περισσότερους από 60 μαθητές και από τα γύρω χωριά της ευρύτερης περιοχής.
Ολη η οργάνωση, η επιμέλεια η συλλογή του υλικού και η διευθέτηση του χώρου στο κτίριο, που επί χρόνια “έσφυζε” από ζωή, έγινε από τον κ. Σιούτη, μέλημα του οποίου ήταν και παραμένει να μην ξεχαστεί η ιστορία του χωριού. Πεποίθηση του είναι ότι το σχολικό μουσείο μπορεί να συμβάλλει στην επίτευξη του στόχου αυτού.
Η τεχνολογία που αναδεικνύει την παράδοση
Σ’ αυτό το κτίριο, πρόκειται, εάν η σχετική πρόταση που υπεβλήθη από τον Δήμο Κιλκίς λάβει την τελική έγκριση από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, να αναδειχθεί ο προσφυγικός Ελληνισμός του ευρύτερου νομού, μέσω της ανάπτυξης ψηφιακών εφαρμογών.
Όπως είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο γενικός γραμματέας του δήμου Κιλκίς Γιώργος Γαβριηλίδης, η πρόταση για την ανάπτυξη ψηφιακών εφαρμογών για την ανάδειξη του ποντιακού προσφυγικού πολιτισμού στη Νέα Σάντα, που κατατέθηκε στο ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας στο πλαίσιο της πρόσκλησης 088.2 c 2014- 2020, έλαβε ήδη προέγκριση από το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης και πλέον αναμένεται η οριστική έγκριση της από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.
Η Νέα Σάντα επιλέχθηκε διότι είναι ένας αμιγώς προσφυγικός οικισμός που χτίστηκε από κατοίκους της επτάκωμης Σάντας του ιστορικού Πόντου και ιστορική έδρα του Δήμου Κιλκίς, τόνισε ο κ. Γαβριηλίδης.
Η υποβληθείσα πρόταση αφορά την ανάπτυξη ψηφιακών εφαρμογών και υπηρεσιών εκπαιδευτικού χαρακτήρα για την προβολή και ανάδειξη του ποντιακού – προσφυγικού πολιτισμού στο Δήμο Κιλκίς, είναι προϋπολογισμού 490.000 ευρώ.
Στους χώρους του παλαιού Δημοτικού Σχολείου της Νέας Σάντας, προτείνεται να αναπτυχθούν ψηφιακές πολυμεσικές εφαρμογές που θα φέρνουν σε βιωματική επαφή τον επισκέπτη με την ιστορία, τις παραδόσεις και τον πολιτισμό του ποντιακού και λοιπού προσφυγικού ελληνισμού που κατοικεί στη γεωγραφική επικράτεια του Δήμου.
Εύη Σοφιανού
ΑΠΕ-ΜΠΕ