Οι επιπτώσεις από το σοκ ήταν καταστροφικές: κρίση χρηματοπιστωτική, κρίση του ευρώ, κρίση χρέους. Δέκα χρόνια μετά, το τραπεζικό σύστημα δεν είναι τόσο θωρακισμένο όσο θα έπρεπε παρά τις νομοθετικές πρωτοβουλίες.
Τι θα γινόταν αν κατέρρεε σήμερα η Lehman Brothers; Το ερώτημα είναι εύλογο αλλά η απάντηση της Άντγιε Τίλμαν, εκπρόσωπου για δημοσιονομικά θέματα της κοινοβουλευτικής ομάδας των Χριστιανικών Κομμάτων στη γερμανική Βουλή δεν καθησυχάζει αλλά φέρνει στην επιφάνεια ένα δίλημμα. Ναι μεν τα προηγούμενα δέκα χρόνια εγκρίθηκαν στο κοινοβούλιο 80 νομοθετικές διατάξεις με στόχο να κάνουν λιγότερο ευάλωτες τις αγορές από πιθανά νέα σοκ, αλλά οι κρίσεις έχουν το μειονέκτημα ότι εμφανίζονται συχνά και σε άλλα σημεία.
Το συμπέρασμά της; «Έχουν απομείνει ακόμη κι άλλα που πρέπει να γίνουν, ωστόσο θα πρέπει να πάρουμε μια ανάσα και να πούμε ότι αυτό που επιτύχαμε, οδηγεί σε περισσότερη ασφάλεια τις χρηματαγορές και τώρα μπορούμε να επικεντρωθούμε και σε άλλα θέματα» δήλωσε μιλώντας στην Deutsche Welle.
Πιο προστατευμένες οι τράπεζες, αλλά…
Εάν θέλουμε να μιλήσουμε με εικόνες, η πολιτική χρησιμοποίησε “airbags”, “αερόσακους”, έτσι ώστε να ελαχιστοποιήσει τους “τραυματισμούς από συγκρούσεις”. Από το 2014 λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών και το ευρωπαϊκό Ταμείο Διάσωσης Τραπεζών, το οποίο σε περίπτωση ανάγκης μπορεί να επέμβει πυροσβεστικά μέχρι του ποσού των 60 δις ευρώ. Οι τράπεζες θα πρέπει να διαθέτουν περισσότερα ίδια κεφάλαια έτσι ώστε να εξισορροπούν τυχόν απώλειες. Για το ύψος των κεφαλαίων υπάρχει μια αντιπαράθεση που δεν έχει επιλυθεί μέχρι σήμερα. Το κόμμα των Πρασίνων για παράδειγμα υποστηρίζει ένα “σταθερό φρένο χρέους” για τις τράπεζες που να αναλογεί σε ποσοστό 10% των ίδιων κεφαλαίων. Ο Φόριαν Τοντσάρ, εμπειρογνώμων περί των οικονομικών από το Κόμμα των Φιλελευθέρων FDP, διαφωνεί και υποστηρίζει ότι σήμερα οι τράπεζες είναι ποιοτικά πιο προστατευμένες από ότι το 2008 και είναι πιο εύκολο να προστατευθούν από απώλειες. Αυτό μπορεί βέβαια να ισχύει στη Γερμανία αλλά γενικότερα στην ΕΕ η κατάσταση δεν είναι ρόδινη. Σε ορισμένες χώρες οι τράπεζες δεν έχουν μόνο επισφαλή δάνεια αλλά και πολλά χρεόγραφα από υπερχρεωμένες χώρες. «Εάν τώρα προχωρήσουμε με υπερβολική ταχύτητα στην αλλαγή των τραπεζικών ισολογισμών και ζητήσουμε αύξηση των ίδιων κεφαλαίων σε μια περίοδο κατά την οποία οι ισολογισμοί έχουν ισορροπήσει κατά κάποιο τρόπο, υπάρχει κίνδυνος να ξαναρχίσουμε με την κρίση από την αρχή» λέει η Άντγιε Τίλμαν.
Αυτό όμως τι σημαίνει; Να καθόμαστε ήσυχα και να προσευχόμαστε να πάνε όλα στο τέλος καλά; «Εάν συνέβαινε σήμερα η κατάρρευση της Lehman, τότε οι φορολογούμενοι θα έπρεπε και πάλι να κινητοποιηθούν» αναλύει ο οικονομολόγος Μάρτιν Χέλβιγκ. «Οι μηχανισμοί εξυγίανσης και εκκαθάρισης των τραπεζών σε περίπτωση ανάγκης συνεχίζουν να μην είναι λειτουργικοί» σημειώνει ο καθηγητής σε οικονομικό άρθρο του για το Κέντρο Ενημέρωσης Leibnitz. «Κρίσιμο σημείο είναι η εξασφάλιση της ρευστότητας των τραπεζών σε περίπτωση εξυγίανσής τους. Σε μεγαλύτερες τράπεζες απαιτούνται μέσα ή εγγυήσεις τριψήφιου ή τετραψήφιου ποσού δις που στην Ευρωζώνη προκαλεί σφοδρές συζητήσεις. Το συμπέρασμα είναι ότι τράπεζες μεγάλου μεγέθους δεν μπορούν να εκκαθαριστούν χωρίς να υποστεί ζημίες το χρηματοπιστωτικό σύστημα». Πρόκειται για μια θέση χωρίς να τολμά κάποιος να προβάλει αντίλογο.
«Χρειάζεται πραγματική δημοσιονομική στροφή»
Η κατάσταση φαίνεται κάπως καλύτερη στις μικρομεσαίες τράπεζες. Βέβαια μόνο στη θεωρία. «Πρέπει να προετοιμάσουμε καλύτερα τις τράπεζες για την περίπτωση εκκαθάρισης και κάποτε να δοκιμάσουμε να το κάνουμε και στην πράξη, κανόνες υπάρχουν αλλά δεν είναι δοκιμασμένοι» λέει ο Φλόριαν Τοντσάρ. «Είναι και θέμα πολιτικής βούλησης όπως φάνηκε στην περίπτωση της ιταλικής τράπεζας Monte die Paschi di Siena που τέλη του 2017 διασώθηκε και πάλι από το κράτος. Δεν υπήρχε το θάρρος για εφαρμογή των σχετικών κανόνων». Και για να επιστρέψουμε στο παράδειγμα με το αυτοκίνητο, με το ίδιο το ατύχημα τι μπορεί να γίνει; Δεν μπορεί να αποτραπεί ή τουλάχιστον να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα να συμβεί;
«Για να γίνει κάτι τέτοιο χρειάζεται μια πραγματική στροφή» υποστηρίζει ο Γκέρχαρντ Σικ, οικονομολόγος από το κόμμα των Πρασίνων. «Οι τράπεζες αναπτύσσονται πιο γρήγορα από ότι η οικονομία και είναι υποχρεωμένες να έχουν κέρδος και όχι να υπηρετούν το γενικότερο καλό». Κάνοντας έναν απολογισμό των τελευταίων δέκα χρόνων ο Σικ σημειώνει ότι έγιναν σωστές διορθωτικές παρεμβάσεις σε διαφορετικά σημεία, αλλά το χρηματοπιστωτικό λόμπι κατάφερνε να καθυστερήσει της αποφασιστικής σημασίας μεταρρυθμίσεις.
Ο Γκέρχαρντ Σικ, που από τα έδρανα της αντιπολίτευσης παρακολούθησε την κρίση και επέκρινε τους κυβερνητικούς χειρισμούς δεν έχει αυταπάτες. «Φέραμε δεκάδες νομοθετικές πρωτοβουλίες στη Βουλή που περιγράψαμε σε πολλές σελίδες χαρτιού. Αλλά δεν καταφέραμε να φέρουμε τις απαραίτητες αλλαγές για να αποτρέψουμε στο μέλλον την επανάληψη μιας τέτοιας κρίσης».
Ζαμπίνε Κίνκαρτς / Ειρήνη Αναστασοπούλου
DW Πρωτοσελιδα – Ειδήσεις