«Ήξεις αφήξεις», ο αινιγματικός χρησμός της Πυθίας

Όταν κάποιος δεν μιλά ευθέως, αλλά αντίθετα δίνει διφορούμενες και ασαφείς απαντήσεις, του ζητάμε να αφήσει τα «ήξεις, αφήξεις».

Επιμέλεια Αλέξανδρος Ν. Κατσαράς
Φιλόλογος
[email protected]
Τα δύο ρήματα είναι μέλλοντες των ρημάτων «ήκω» και «αφήκω». Το πρώτο σημαίνει έχω φθάσει και το δεύτερο επιστρέφω.
Η φράση αποτελεί τμήμα ενός χρησμού της Πυθίας με πλήρη μορφή «ἥξεις, ἀφήξεις, οὐκ ἐν πολέμῳ θνήξεις» και ο οποίος άλλαζε νόημα ανάλογα σε ποιο σημείο της φράσης έμπαινε το κόμμα με αποτέλεσμα να καταστεί συνώνυμο της ασάφειας.
α) “ἤξεις , ἀφήξεις, οὐ θνήξεις ἐν πολέμω = θα φθάσεις, θα επιστρέψεις , δεν θα πεθάνεις στον πόλεμο”
(β) “ἤξεις , ἀφήξεις οὐ, θνήξεις ἐν πολέμω = θα φθάσεις, δεν θα επιστρέψεις , θα πεθάνεις στον πόλεμο”
rodiaki
Τι αναφέρει το wiktionary
ήξεις αφήξεις < ἥξεις ἀφήξεις οὐκ ἐν πολέμῳ θνήξεις (μεταφραστικό δάνειο από την μεσαιωνική λατινική Ibis redibis nunquam per bella peribis)
«Θα πας θα γυρίσεις δεν θα πεθάνεις στον πόλεμο». Διφορούμενη φράση που αποδίδεται στη Σίβυλλα, όπως αναφέρει ο Aubri ή Aubry de Trois-Fontaines (στα λατινικά: Albericus Trium Fontium) (13ος αιώνας μ.Χ.), στο έργο του Chronicon (Χρονικό), και μεταφράστηκε, μάλλον λανθασμένα, σε μεταγενέστερη εποχή από κάποιον σε κακά αρχαία ελληνικά. Πρόκειται για την απάντηση σε κάποιον στρατιώτη που ζήτησε χρησμό αν θα γυρίσει ζωντανός από τον πόλεμο. Αν η παύση γίνει στο redibis / ἀφήξεις, σημαίνει ο στρατιώτης θα γυρίσει, αν γίνει στο non /οὐκ, σημαίνει ότι θα πεθάνει.