Κωνσταντίνος Ζ' Πορφυρογέννητος -Από τα λαμπρότερα πνεύματα της εποχής του

Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ Πορφυρογέννητος (17 ή 18 Μαΐου 905 – 9 Νοεμβρίου 959) ήταν ο τέταρτος αυτοκράτορας της δυναστείας των Μακεδόνων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, βασιλεύοντας από το 913 έως το 959. Ήταν γιος του αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ΄ και της τέταρτης συζύγου του, Ζωής Καρβωνοψίνας, και ανιψιός του προκατόχου του, αυτοκράτορα Αλέξανδρου.

Η βασιλεία του Κωνσταντίνου Ζ΄ Πορφυρογέννητου θεωρητικά άρχισε με το θάνατο του αυτοκράτορα και θείου του, Αλέξανδρου, από το 913. Λόγιος και συγγραφέας, ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του βυζαντινού εγκυκλοπαιδισμού.
Ο θάνατος του Αλέξανδρου βρίσκει τον Κωνσταντίνο ανήλικο. Η μητέρα του Ζωή Καρβωνοψίνα αναλαμβάνει τη διοίκηση ως κηδεμών του. Η Ζωή κυβέρνησε στο όνομα του νεαρού γιου της, σημείωσε δε και ορισμένες στρατιωτικές επιτυχίες κατά των εξωτερικών εχθρών της. Ο Βυζαντινός στρατός υπό τον Λέοντα Φωκά γνώρισε δύο σημαντικότατες ήττες από τα Βουλγαρικά στρατεύματα υπό τον ηγεμόνα Συμεών, στην Αγχίαλο.
Ακριβώς τον καιρό αυτό, ο διοικητής του Βυζαντινού στόλου Ρωμανός Α΄ Λεκαπηνός, ορισμένος ως προστάτης του νεαρού Αυτοκράτορα, επέστρεψε στην Πόλη, όπου έδωσε το χέρι της κόρης του Ελένης στον Κωνσταντίνο. Ο Ρωμανός είχε στόχους σφετερισμού του θρόνου και επιβολής του γένους του ως νέας αυτοκρατορικής δυναστείας, η δε δράση του και λοιπές κινήσεις του κατά τη διάρκεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων με τους Βουλγάρους ήταν ύποπτη.
Ο Ρωμανός σταδιακά συγκεντρώνει στα χέρια του την εξουσία και από το 919 και μέχρι το θάνατό του, ο Κωνσταντίνος δεν έχει ουσιαστική συμμετοχή στη διακυβέρνηση, ενώ η μητέρα του Ζωή απομακρύνεται δια της βυζαντινής μεθόδου του υποχρεωτικού εγκλεισμού σε μοναστήρι.
Η βασιλεία
Ο Κωνσταντίνος επιστρέφει ώριμος πλέον στην εξουσία το 945. Ήταν εξαιρετικά μορφωμένος και διανοούμενος όπως και ο πατέρας του. Έχοντας περάσει μεγάλο μέρος της ζωής του στη σκιά της διακυβέρνησης του πεθερού του Λεκαπηνού, αφιερώθηκε στη μελέτη.
Άφησε τεράστιο συγγραφικό έργο, με εξέχον το σύγγραμμά του περί του Βυζαντινού πρωτοκόλλου «Περί βασιλείου τάξεως», το οποίο έχει σωθεί και αποτελεί τη βασική πηγή των ιστορικών σχετικά με το πολύπλοκο και βαρύ πρωτόκολλο που ακολουθούσαν οι Βυζαντινοί αξιωματούχοι και κυρίως η Αυτοκρατορική οικογένεια.

Το πνευματικό του έργο
Τα έργα του έχουν ως ιδεολογικό υπόβαθρο την ενίσχυση της εικόνας του Βυζαντίου και ειδικότερα της Δυναστείας των Μακεδόνων ως κυρίαρχου στοιχείου στον κόσμο κατά το 10ο αι. Το πλήθος των συγγραμμάτων που αποδίδονται στον Κωνσταντίνο Ζ΄ μπορεί να διαιρεθεί σε δύο μικρότερα σύνολα: Όσα προέρχονται από τη γραφίδα του ίδιου του αυτοκράτορα ή ακόμη και από τη συνεργασία του με άλλους λογίους και σε όσα γράφτηκαν με εντολή του. Πάντως τα όρια μεταξύ των δυο συνόλων είναι δύσκολο να εξακριβωθούν απόλυτα.
– Ο Βίος Βασιλείου είναι έργο του ιδίου. Πρόκειται για υποδειγματική βιογραφία του παππού του αυτοκράτορα και αρχηγέτη της Μακεδονικής δυναστείας.
– Λόγο κατά τη μετακομιδή των λειψάνων του Ιωάννου Χρυσοστόμου.
Τα έργα που γράφτηκαν με εντολή του Πορφυρογέννητου είναι εκείνα που διακρίνονται κυρίως για τον εγκυκλοπαιδικό τους χαρακτήρα:
– Περί βασιλείου τάξεως λατιν. De Ceremoniis, περί της εθιμοτυπίας της Αυλής.
– Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν λατιν. De Administrando Imperio, περί διοικήσεως της Αυτοκρατορίας.
– Περί θεμάτων λατιν. De Thematibus, περί θεμάτων Ανατολής και Δύσεως.
γνωστά στη Δύση με τους αντίστοιχους τίτλους «De cerimoniis Aulae Byzantinae», «De administrado imperio», «De thematibus».
Την πρώτη όμως θέση ανάμεσα ανάμεσα στις εγκυκλοπαιδικές συνθέσεις του Πορφυρογέννητου κατέχει η περίφημη ιστορική εγκυκλοπαίδεια απανθισμάτων από τους αρχαίους ιστορικούς, γνωστή κυρίως από την ονομασία.
– Εκλογαί, γνωστό στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία ως Excerpta. Το έργο χωρίζονταν σε 53 «υποθέσεις» από τις οποίες έχουν παραδοθεί μόνο 4 και όχι όλες πλήρεις «Περί γνωμών και επιβουλών», «Περί αρετής και κακίας»
– Γεωπονικά, σε 20 βιβλία.
Απολογισμός
Ως Αυτοκράτορας ήταν συνετός. Ενίσχυσε τους φτωχούς έναντι των πλουσίων φεουδαρχών, αποκαθιστώντας μια καλή κοινωνική ισορροπία. Η γυναίκα τoυ Ελένη Λεκαπηνή ήταν από τους βασικούς του συμβούλους και τον επηρέαζε, στάθηκε κοντά του σε όλες του τις διαμάχες με τον πατέρα της. Ήταν πολύ αγαπητός στο λαό, ο οποίος σεβόταν τόσο τη μόρφωση, όσο και τα παθήματά του από τους Λεκαπηνούς.
Η διακυβέρνησή του σφραγίζει μια σταθερά ανοδική πορεία της ισχύος της Αυτοκρατορίας, που ξεκίνησε από τον παππού του Βασίλειο, ιδρυτή της δυναστείας των Μακεδόνων. Πέθανε από ανεξήγητη ασθένεια το 959.
wikipedia