Λέων Ε' ο Αρμένιος -Στην κρίσιμη καμπή της Αυτοκρατορίας

Ο Λέων ο Αρμένιος καταγόταν από οικογένεια αρμενικής, ή πιθανώς αρμενο-συριακής καταγωγής εγκατεστημένης στο χωρίον Πίδρα του θέματος των Ανατολικών. Ο πατέρας του, Βάρδας, είχε τον υψηλό τίτλο του πατρικίου, γεγονός που φανερώνει ότι η οικογένειά του εντασσόταν στους στενότερους κύκλους της κεντρικής εξουσίας.

Φωτογραφία από: CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=384337
Θεωρείται πιθανό, χωρίς να υπάρχει ομοφωνία, ότι ο Λέων προερχόταν από μία μεγάλη οικογένεια της Αρμενίας, είτε τους Arçrouni είτε τους Gnouni. Σύμφωνα την με πιο διαδεδομένη άποψη των Συνεχιστών του Θεοφάνη, ο Λέων ήταν απλώς «δορυφόρος» και «διάκονος» του πατρικίου και στρατηγού Βαρδάνη του Τούρκου, μαζί με τον Μιχαήλ (μετέπειτα Μιχαήλ Β΄) και τον Θωμά τον Σλάβο. Μάλιστα οι Συνεχιστές διασώζουν την ιστορία ότι ένας μοναχός είχε προβλέψει το μέλλον λέγοντας πως θα βασίλευαν ο Λέων και ο Μιχαήλ, όχι όμως ο Βαρδάνης και ο Θωμάς, οι οποίοι επαναστάτησαν χωρίς επιτυχία κατά του Νικηφόρου Α΄ και του Μιχαήλ Β΄ αντίστοιχα.
Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή που παραδίδει ο Βίος αγίου Ιωαννικίου, ο Λέων ήταν είτε αδελφός είτε σύγγαμβρος του Βαρδάνη του Τούρκου και είχε έναν ανεψιό ή εξάδελφο, τον Βρυέννη. Η παράδοση αυτή συνδέει μία μεγάλη οικογένεια του 11ου και 12ου αι., τους Βρυεννίους, με τον Λέοντα Ε΄ και τον Βαρδάνη τον Τούρκο, τρεις αιώνες νωρίτερα. Φαίνεται επίσης ότι ο Λέων Ε΄ με τον ίδιο τρόπο, εξ αγχιστείας μέσω του Βαρδάνη του Τούρκου, ήταν επίσης συγγενής της γνωστής οικογένειας των Σκληρών, που εμφανίζεται για πρώτη φορά στις αρχές του 9ου αι.
Η θέση του Λέοντα δίπλα στον Βαρδάνη τον Τούρκο είναι αδιευκρίνιστη, εφόσον οι πηγές σκόπιμα συσκοτίζουν τον βαθμό του, αναφέρεται όμως ως υποστράτηγος και πρωτοστράτωρ. Όταν πάντως ο Βαρδάνης επαναστάτησε, ο Λέων αρχικά τον υποστήριξε, σύντομα όμως προσχώρησε στο στρατόπεδο του Νικηφόρου Α΄ και έγινε γι’ αυτό δομέστικος του τάγματος των Φοιδεράτων. Ο Λέων ήταν επιδέξιος στρατηγός, αλλά προκάλεσε τη δυσαρέσκεια του Νικηφόρου Α΄ όταν ηττήθηκε και έχασε σε μία επιδρομή των Αράβων την μισθοδοσία, και εξορίστηκε.
Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, η εξορία του ίσως επιβλήθηκε επειδή είχε εμπλακεί σε συνωμοσία, του πεθερού του, Αρσαβήρ, κατά του Νικηφόρου Α΄. Ο Λέων πάντως επανήλθε το 811, εντάχθηκε στους μαγγλαβίτες των ανακτόρων και στη συνέχεια έλαβε τον τίτλο του πατρικίου και έγινε στρατηγός του θέματος των Ανατολικών. Το 813, βλέποντας τη διστακτικότητα του Μιχαήλ Β΄ να εμπλακεί σε μάχη με τους Βούλγαρους, ο Λέων απέσυρε το στρατό του, και τα βυζαντινά στρατεύματα ηττήθηκαν στη μάχη της Βερσινικίας. Μετά τη μάχη ο στρατός αναγόρευσε τον Λέοντα Ε΄ αυτοκράτορα. Ο Μιχαήλ Α΄ παραιτήθηκε από το ύπατο αξίωμα και ο πατριάρχης Νικηφόρος Α΄ έστεψε τον Λέοντα (Ιούλιος 813).

Ελάχιστες είναι οι πληροφορίες για την πολιτική του Λέοντα Ε΄. Παρέλαβε την αυτοκρατορία ενώ οι Βούλγαροι βρίσκονταν προ των τειχών και δεν απέτρεψε την άλωση της Αδριανούπολης, αλλά νίκησε λίγο αργότερα τους Βούλγαρους κοντά στη Μεσημβρία, με αποτέλεσμα η κατάσταση να ομαλοποιηθεί και να ανοικοδομηθούν οι οχυρώσεις της Θράκης.
Ο Λέων Ε΄ επανέφερε την Εικονομαχία, κάτι που επιτεύχθηκε με την απομάκρυνση του πατριάρχη Νικηφόρου Α΄ και σύνοδο περιορισμένου μεγέθους που έγινε το 815. Θεωρείται ότι η δεύτερη περίοδος της Εικονομαχίας είχε πολιτικά κίνητρα τα οποία δεν είναι δυνατόν να εξακριβωθούν εξαιτίας της ελλιπούς πληροφόρησης, μολονότι είναι σαφές ότι ο Λέων Ε΄ είχε υποστήριξη από εικονομαχικούς κύκλους που είχαν σχέση με την δυναστεία των Ισαύρων.
Ο Λέων Ε΄ πάντως είχε καλή φήμη ως βασιλεύς, ήταν αναγνωρισμένα ικανός στρατηγός και ασχολούνταν ο ίδιος με το στρατό του· ενδιαφερόταν επίσης για τη δικαιοσύνη και εκδίκαζε ο ίδιος διάφορες υποθέσεις στο Λαυσιακόν, και απένειμε τιμές «κατ’ αξίαν». Στο στρατό ανέδειξε τον Μανουήλ τον Αρμένιο, θείο της μετέπειτα αυτοκράτειρας Θεοδώρας, που για πολλά χρόνια υπήρξε ένας από τους βασικότερους στρατηγούς του Βυζαντίου. Πιθανώς μεταξύ του Λέοντος Ε΄ και του Μανουήλ υπήρχε κάποια συγγένεια, η οποία όμως δεν επισημαίνεται στις πηγές −ίσως επειδή η μνήμη του Λέοντος Ε΄ αμαυρώθηκε συστηματικά μετά το θάνατό του.
Ο Λέων Ε΄ επίσης εμπιστεύτηκε τον Μιχαήλ, γνώριμό του τουλάχιστον από την εποχή που υπηρετούσαν μαζί με τον Βαρδάνη τον Τούρκο. Ο Μιχαήλ ήταν γαμπρός του Βαρδάνη, σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω, και του Λέοντος Ε΄, ήταν όμως επίσης και σύντεκνος του Λέοντα Ε΄, εφόσον ο γιος του, μετέπειτα αυτοκράτορας Θεόφιλος, βαπτίστηκε από τον Λέοντα.
Παρά την συγγένεια, η οποία νοείται κατεξοχήν στο κοινωνικό-πολιτικό πλαίσιο, ο Μιχαήλ συνωμότησε κατά του Λέοντος Ε΄ και η βασιλεία του έληξε άδοξα, με τη δολοφονία του στο άδυτον του ναού του Φάρου, στα ανάκτορα, τα Χριστούγεννα του 820.
Βιβλιογραφία:
PmbZ, αρ. 4412, 4244· Settipani, Continuité, 324-327· Herlong, Kinship, 53-57, 58-59, 63-64, 121· Χριστοφιλοπούλου, Ιστορία τ. Β1, 182-190· Χρήστου, Αυτοκρατορική εξουσία, 85-86· ODB, 1209-1210· Signes Condoñer, Emperor Theophilos, 13-20, 63-68, 87-90· Turner, Origins, 171-203· Pratsch, Studites, 203-261· Καρπόζηλος, Ιστορικοί και χρονογράφοι τ. Β΄, 416-420, 435-439· Alexander, Nicephorus, 77-80, 110-149.
http://www.doaks.org/resources/seals/gods-regents-on-earth-a-thousand-ye…
https://en.wikipedia.org/wiki/Leo_V_the_Armenian
byzmettyhes