Το Σουδάν είναι σε μια λεπτεπίλεπτη ισορροπία ανάμεσα στις ελπίδες για εκδημοκρατισμό και στην απελπισία της ατελείωτης βίας. Ο λαός του Σουδάν έδειξε εκπληκτική υπομονή και θάρρος και κατέδειξε ότι οι μαζικές διαδηλώσεις μπορούν να ρίξουν ακόμη και το πιο αυστηρό αυταρχικό καθεστώς. Η ξένη παρέμβαση δεν μπορεί να οδηγήσει στην δημοκρατία και την ειρήνη στο Σουδάν˙ μόνο οι Σουδανοί μπορούν να το κάνουν αυτό.
Στις 11 Απριλίου, 16 εβδομάδες μη βίαιων λαϊκών διαδηλώσεων στους δρόμους του Χαρτούμ και άλλων μεγάλων πόλεων του Σουδάν κορυφώθηκαν σε μια ανάληψη της εξουσίας από τον στρατό. Οι διαδηλωτές ζητούσαν την παύση της οικονομικής λιτότητας και της 30ετούς διακυβέρνησης του προέδρου Omar al-Bashir. Αναγκασμένοι να επιλέξουν μεταξύ του να πυροβολήσουν στα τεράστια πλήθη, πολλοί εκ των οποίων ήταν γιοί και κόρες της μεσαίας τάξης της χώρας και ακόμη και ορισμένοι αξιωματικοί του στρατού, και του να παρακούσουν τις διαταγές, οι στρατιώτες επέλεξαν το τελευταίο. Ο αντιπρόεδρος και υπουργός Άμυνας, αντιστράτηγος Awad Ibn Auf ανακοίνωσε ότι ο Bashir είχε απομακρυνθεί από την εξουσία.
Αυτό, όμως, δεν ήταν αρκετό για να κερδίσει επί του αντιπολιτευόμενου Συνασπισμού για την Ελευθερία και την Αλλαγή. Ο Ibn Auf ήταν ο υπερ-πιστός φυσικός κληρονόμος του Bashir και δεν έκανε καμία αναφορά για αναγνώριση των απαιτήσεων των διαδηλωτών. Μάλλον, φάνηκε ότι μια κλίκα των πρωτοπαλίκαρων ασφαλείας του Μπασίρ είχε απλώς αναλάβει [την εξουσία].
Οι πραξικοπηματίες μπήκαν γρήγορα σε προβλήματα. Δεν μπορούσαν, όπως αποδείχθηκε, να λειτουργήσουν το παλιό σύστημα χωρίς τον Bashir. Μόνο ο αποπεμφθείς πρόεδρος γνώριζε πώς λειτουργούσε η πολιτική μηχανή της πατρωνίας και μπορούσε να εξισορροπήσει τους διάφορους δρώντες τον έναν εναντίον του άλλου. Οι αρχηγοί του στρατού έκαναν τα πράγματα χειρότερα για τον εαυτό τους, διαλύοντας το κυβερνών Κόμμα Εθνικού Κογκρέσου και τοποθετώντας πολλούς από τους βετεράνους Ισλαμιστές ηγέτες του υπό κατ’ οίκον περιορισμό. Αυτό δημιούργησε ένα κενό από έμπειρους πολιτικούς φορείς στην κυβέρνηση και διέλυσε το δίκτυο των κομματικών αφεντικών, των φυλετικών αρχηγών, των αξιωματικών του στρατού, των διοικητών των πολιτοφυλακών, και των επιχειρηματιών που λειτουργούσαν την χώρα. Οι στρατηγοί ήξεραν ότι έπρεπε να κρατήσουν τους πολυάριθμους, αμοιβαίως ύποπτους, και φιλάργυρους παραστρατιωτικούς αρχηγούς μέσα στον κύκλο εξουσίας, αλλά δεν μπορούσαν να καταφέρουν ένα παζάρι μαζί τους την ίδια στιγμή που διαπραγματεύονταν μια διευθέτηση με την αντιπολίτευση.
Αντιμέτωπος με αυτές τις απίθανες περιστάσεις, ο Ibn Auf παραιτήθηκε την επόμενη μέρα. Αντικαταστάθηκε από έναν άλλο ανώτερο αξιωματικό, τον αντιστράτηγο Abdel Fattah al-Burhan, ο οποίος ορκίστηκε ως ηγέτης ενός μεταβατικού στρατιωτικού συμβουλίου. Το κύριο προσόν του Burhan για την δουλειά φαίνεται να είναι ότι ήταν άγνωστος έξω από στρατιωτικούς κύκλους μέχρι τώρα -και επομένως δεν έχει καμία λαϊκή φήμη για διαφθορά ή βιαιότητα. Ως το λιγότερο απαράδεκτο πρόσωπο της χούντας, λοιπόν, μίλησε με διαδηλωτές και προσφέρθηκε να συναντηθεί με τον αντιπολιτευόμενο συνασπισμό.
Η μεταβατική κυβέρνηση έχει εμπλακεί πλέον με δύο παράλληλες διαπραγματεύσεις. Η πρώτη είναι με τις υπηρεσίες κρατικής ασφάλειας και τις παραστρατιωτικές ομάδες για ένα σύμφωνο ασφαλείας. Σε αντίθεση με την Αίγυπτο, ο σουδανικός στρατός δεν μπορεί να ελέγξει την χώρα μόνος του. Στην πρωτεύουσα, η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών και Ασφαλείας είναι μια τρομερή στρατιωτική δύναμη ανεξάρτητη από τον στρατό, και ο διευθυντής της, ο στρατηγός Salah Abdalla «Gosh» ήταν ένας φοβερός δρων υπό τον Μπασίρ. Υπάρχουν επίσης περίπου μισή ντουζίνα ή κάπου τόσες παραστρατιωτικές ομάδες στο Σουδάν, η πιο ισχυρή από τις οποίες είναι η Δύναμη Ταχείας Υποστήριξης, υπό την ηγεσία του στρατηγού Mohamed Hamdan, γνωστού ως «Hemeti». Όταν η εσωτερική συμφωνία της 11ης Απριλίου κατέρρευσε, ο Gosh και ο Hemeti πήραν διαφορετικές πορείες –ο Gosh παραιτήθηκε και ο Hemeti ανέλαβε την θέση του αναπληρωτή του Burhan σε ένα ανανεωμένο στρατιωτικό συμβούλιο.
Η δεύτερη διαπραγμάτευση αφορά την συμφωνία με την αντιπολίτευση. Η επίτευξη συμφωνίας δεν θα είναι εύκολη υπόθεση: Ο Συνασπισμός για την Ελευθερία και την Αλλαγή περιλαμβάνει [1] περίπου δύο δωδεκάδες ομάδες, που κυμαίνονται από την Ένωση Επαγγελμάτων του Σουδάν μέχρι την συμμαχία των πολιτικών κομμάτων και μέχρι το Φόρουμ των Σουδανών Tweeters και την Πρωτοβουλία Όχι στην Καταπίεση των Γυναικών. Μια βασική ομάδα βετεράνων πολιτικών συνέταξε την «δήλωση [1] της ελευθερίας και της αλλαγής» τον Ιανουάριο, και ηγείται της διαπραγματευτικής ομάδας. Αισθανόμενη την σύγχυση του στρατού, παίρνει μια σκληρή στάση. Το στρατιωτικό συμβούλιο έκανε κάποιες σημαντικές παραχωρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της φυλάκισης του Bashir στην Κεντρική Φυλακή του Kober -μια κίνηση με τεράστιο συμβολισμό, καθώς αυτός είναι ο τόπος στον οποίο ο ίδιος ο Μπασίρ κρατούσε τους ανατραπέντες ηγέτες της δημοκρατικής κυβέρνησης πριν από 30 χρόνια- και της υπόσχεσης να διαλύσει την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών και Ασφάλειας. Αλλά υπάρχει ένας δύσκολος δρόμος ενόψει. Την Κυριακή, η αντιπολίτευση ανέστειλε τις συνομιλίες με τους στρατηγούς, λέγοντας ότι οι σκληροπυρηνικοί στο συμβούλιο εμπόδιζαν την πρόοδο.
Η πολιτική αντιπολίτευση πέτυχε μέσα σε τέσσερις μήνες αυτά που δεκαετίες ένοπλων εξεγέρσεων απέτυχαν να κάνουν. Ωστόσο, οι ηγέτες του Επαναστατικού Μετώπου του Σουδάν, που εκπροσωπούν τους αντάρτες στο Νταρφούρ και τις περιοχές του Νότιου Κορδοφάν και του Μπλε Νείλου, αποστασιοποιήθηκαν από τον Συνασπισμό, λέγοντας ότι είναι πολύ νωρίς για να συζητήσουν. Αυτή η κίνηση αντηχεί την καταστροφική απόφαση του John Garang, αρχηγού του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού του Σουδάν, να απορρίψει μια πρόσκληση να προσχωρήσει στην νεοσύστατη πολιτική κυβέρνηση αφότου μια λαϊκή εξέγερση ανέτρεψε τον δικτάτορα Jaafar Nimeiri το 1985. Το σφάλμα του Garang καταδίκασε το Σουδάν σε 20 χρόνια αιματηρού εμφυλίου πολέμου.
Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
Η λαϊκή εξέγερση του Σουδάν και η στρατιωτική ανάληψη [της εξουσίας] οδηγήθηκαν από εγχώριες παραμέτρους, αλλά είναι απίθανο ότι οι Σουδανοί θα επιλύσουν την κατάσταση από μόνοι τους. Στο παρελθόν, αντιμετωπίζοντας τέτοια μπερδεμένα προβλήματα όπως ο μακρόχρονος εμφύλιος πόλεμος στον νότο, οι Σουδανοί είχαν βασιστεί σε εξωτερικούς διαμεσολαβητές για να βρουν μια λύση. Αυτόν τον μήνα, ωστόσο, η αναταραχή στο Χαρτούμ έχει ταιριάξει με την σύγχυση στην περιοχή και την αδράνεια σε διεθνές επίπεδο.
Η Αίγυπτος ήταν η πρώτη που αναγνώρισε το πραξικόπημα, επιβεβαιώνοντας [2] «πλήρη υποστήριξη» για την «λαϊκή βούληση» μέσα σε λίγες ώρες από την ανακοίνωση του Ibn Auf. Για τον Αιγύπτιο πρόεδρο Abdel Fatah el-Sisi, η ανάληψη [της εξουσίας] ήταν ένα αντίγραφο του δικού του πραξικοπήματος το 2013, και ήταν πεπεισμένος ότι μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία του Ibn Auf -που εκπαιδεύτηκε στην Αιγυπτιακή στρατιωτική ακαδημία συγχρόνως με τον Sisi- θα υιοθετούσε μια φιλο-αιγυπτιακή γραμμή σε βασικά ζητήματα, όπως το να κρατηθεί η Μουσουλμανική Αδελφότητα υπό έλεγχο. Ο Sisi ανησυχεί επίσης για το γεγονός ότι οι Σουδανοί προμήθευαν ισλαμικές παρατάξεις στην Λιβύη και έχουν κάνει μια συμφωνία που επιτρέπει στην Τουρκία να χτίσει μια ναυτική βάση στο λιμάνι της Ερυθράς Θάλασσας, Suakin.
Η Σαουδική Αραβία, εν τω μεταξύ, περίμενε [3] μέχρι τις 13 Απριλίου για να εκφράσει την υποστήριξή της στο μεταβατικό στρατιωτικό συμβούλιο και να υποσχεθεί βοήθεια -φάρμακα, τρόφιμα και καύσιμα. Αυτό που θέλει η Σαουδική Αραβία θα έχει σημασία. Ο Burhan διέταξε σουδανέζικα στρατεύματα στην Υεμένη να υποστηρίξουν τις δυνάμεις της Σαουδικής Αραβίας και ο αναπληρωτής του, Hemeti, είναι επί του παρόντος επικεφαλής διοικητής των 7.000 στρατιωτών που έχουν αναπτυχθεί εκεί με σαουδική μισθοδοσία. Τα ΗΑΕ υποσχέθηκαν επίσης [5] βοήθεια μετά το πραξικόπημα. Ο Gosh ήταν ο ευνοούμενος Σουδανός συνομιλητής των ΗΑΕ, αλλά ακόμα και μετά την αποχώρησή του, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι απογοήτευσε τους Σαουδάραβες είτε στην διπλωματία είτε στην βοήθεια. Και για τις δύο χώρες -όπως και για την Αίγυπτο- είναι σημαντικό το Σουδάν να μην πέσει στα χέρια της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και να παραμείνει πιστό μέλος της συμμαχίας ασφάλειας ενάντια στο Ιράν.
Οι αντιπαλότητες του αραβικού κόσμου δεν κατευθύνουν το ξεδίπλωμα του σουδανέζικου δράματος. Αλλά αυτά τα περιφερειακά παιχνίδια ισχύος θα μπορούσαν σύντομα να αναπτυχθούν μέσα στη σουδανική πολιτική, με κάθε κράτος να υποστηρίζει τον αγαπημένο του πελάτη με χρήματα και, ίσως, ακόμη και όπλα. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα μπορούσε να έχει τα ίδια καταστροφικά αποτελέσματα στο Σουδάν [με εκείνα] που είχε στην Λιβύη και την Υεμένη.
Η «τρόικα» των χωρών που υποστήριξαν τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ Βορρά και Νότου στο Σουδάν πριν από 15 χρόνια -η Νορβηγία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες- έμεινε εμφανώς απούσα κατά τις διαδηλώσεις και το πραξικόπημα. Υπό την πρώτη διοίκηση του Ομπάμα και στην συνέχεια υπό την διοίκηση του Trump, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κινηθεί [6] από την κραυγαλέα υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Σουδάν, στην διακριτική συνεργασία με τον Bashir σε θέματα όπως η αντιτρομοκρατία και η υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ. Ο Gosh έχει υπηρετήσει ως ένας αξιόλογος συνεργάτης της CIA˙ πριν από το πραξικόπημα, η Ουάσιγκτον ήταν ακόμη έτοιμη και [7] να μιλήσει μαζί του για τις φιλοδοξίες του να αναλάβει την εξουσία.
Πέρυσι, ο Bashir και ο Gosh έβαλαν την εμπειρία τους στην υπηρεσία της κατάρτισης μιας ειρηνευτικής συμφωνίας για το Νότιο Σουδάν, η οποία τους απέδωσε πίστωση στο αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών. Οι Αμερικανοί διπλωμάτες φοβούνται ότι η λεπτή διαπραγμάτευση για να φέρουν κοντά τον πρόεδρο του Νότιου Σουδάν, Salva Kiir, τον κύριο αντίπαλό του, Riek Machar, και ένα πλήθος άλλων, θα μπορούσε να εκτροχιαστεί χωρίς την πονηριά και την καθοδήγηση του Χαρτούμ. Ένα σύμβολο αυτής της σύνδεσης είναι ο Tut Gatluak, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Kiir. Ο Gatluak, ένα ορφανό από το Νότιο Σουδάν, υιοθετήθηκε από έναν άτεκνο Σουδανό ταξίαρχο, τον Omar al Bashir, κατά τον εμφύλιο πόλεμο. Την περασμένη εβδομάδα ο Gatluak κατηύθυνε την αντιπροσωπεία του Νοτίου Σουδάν να συγχαρεί τη νέα χούντα στο Χαρτούμ, την ίδια μέρα που ο θετός πατέρας του μεταφέρθηκε στην κεντρική φυλακή.
Ακόμη και όταν οι διαμαρτυρίες κλιμακώθηκαν, η Δυτική πολιτική φάνηκε να υποθέτει ότι ο Μπασίρ θα επιβίωνε ή θα εμφανιζόταν ένα διάδοχο καθεστώς που θα διατηρούσε τις πολιτικές του. Μόλις τρεις ημέρες μετά την πτώση του Μπασίρ, η τρόικα εξέδωσε μια ήπια έκκληση [8] για «μια ομαλή μετάβαση στην πολιτική διακυβέρνηση».
Η Αφρικανική Ένωση (ΑΕ) έχει υιοθετήσει μια ισχυρή στάση -αλλά προβληματική. Σύμφωνα με τους κανόνες της ΑΕ, τα στρατιωτικά πραξικοπήματα απαγορεύονται ως «αντισυνταγματικές αλλαγές στην κυβέρνηση» και η εν λόγω χώρα πρέπει να αποβληθεί μέχρι να αποκατασταθεί ο συνταγματικός κανόνας ή να εδραιωθεί η δημοκρατία. Το πρόβλημα είναι ότι ο Sisi σήμερα διευθύνει την ΑΕ -και εξέφρασε την ικανοποίησή του για το πραξικόπημα.
Εντούτοις, η ΑΕ ίσως βρήκε έναν λειτουργικό συμβιβασμό. Στις 15 Απριλίου, το Συμβούλιο Ειρήνης και Ασφάλειας της ΑΕ καταδίκασε [9] το πραξικόπημα, αλλά έδωσε στον σουδανικό στρατό 15 ημέρες να παραδώσει [την εξουσία] σε πολιτική κυβέρνηση ή να αντιμετωπίσει αποβολή. Αυτή η ερμηνεία των κανόνων -που αναπτύχθηκαν αρχικά για τη Μπουρκίνα Φάσο το 2014, όταν οι μαζικές διαδηλώσεις οδήγησαν στην κατάρρευση ενός μακρόχρονου κυβερνήτη- επιτρέπει [10] στην ΑΕ να δώσει ένα περιθώριο ώστε να αναδυθεί η δημοκρατία.
Το Σουδάν είναι σε μια λεπτεπίλεπτη ισορροπία ανάμεσα στις ελπίδες για εκδημοκρατισμό και στην απελπισία της ατελείωτης βίας. Ο λαός του Σουδάν έδειξε εκπληκτική υπομονή και θάρρος και κατέδειξε ότι οι μαζικές διαδηλώσεις μπορούν να ρίξουν ακόμη και το πιο αυστηρό αυταρχικό καθεστώς. Η ξένη παρέμβαση δεν μπορεί να οδηγήσει στην δημοκρατία και την ειρήνη στο Σουδάν -μόνο οι Σουδανοί μπορούν να το κάνουν αυτό- αλλά η συντονισμένη δράση για την ενθάρρυνση της δημοκρατίας και την αποτροπή της ροής περισσότερων όπλων στα χέρια αντίπαλων φατριών μπορεί τουλάχιστον να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο να καταλήξει η μετάβαση σε χάος.
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.sudaneseprofessionals.org/en/declaration-of-freedom-and-change/
[2] http://www.egypttoday.com/Article/2/68207/Egypt-affirms-%E2%80%98full-su…
[3] https://www.spa.gov.sa/viewfullstory.php?lang=en&newsid=1912454#1912454
[4] https://www.theamericanconservative.com/articles/saudi-arabias-blood-pac…
[5] http://wam.ae/en/details/1395302755108
[6] https://foreignpolicy.com/2019/04/08/how-two-us-presidents-reshaped-amer…
[7] https://www.thedailybeast.com/why-is-sudans-genocidal-regime-a-cia-favorite
[8] http://sudantribune.com/spip.php?article67369
[9] http://www.peaceau.org/en/article/communique-of-the-840th-meeting-of-the…
[10] https://sites.tufts.edu/reinventingpeace/2019/04/12/could-the-african-un…
Ο ALEX DE WAAL είναι εκτελεστικός διευθυντής του World Peace Foundation και καθηγητής στην Σχολή Νόμου και Διπλωματίας Fletcher.
foreignaffairs
Πρωτοσελιδα – Ειδήσεις
Copyright 2025 © ΟΛΥΜΠΙΑ
Made by minoanDesign