To Plan B του Πούτιν μετά την εκτέλεση Σολεϊμάνι και ο Ερντογάν

Πούτιν, Ιράν και Ερντογάν: Ο Ιρανός στρατηγός Κασέμ Σολεϊμάνι, που σκοτώθηκε την περασμένη εβδομάδα από πλήγμα αμερικανικού drone στη Βαγδάτη, “πιστώνεται” από πολλούς ότι έπεισε τον Ρώσο πρόεδρο Βλάντιμιρ Πούτιν να επέμβει στρατιωτικά στη Συρία το 2015, μολονότι το Κρεμλίνο διαψεύδει τον συγκεκριμένο ισχυρισμό.

Ανεξάρτητα από το αληθές ή μη της σχετικής αφήγησης, ωστόσο, η αναπόφευκτη κλιμάκωση στη Μέση Ανατολή μετά τον θάνατο του Σολεϊμάνι αποτελεί ικανό παράγοντα για μια αλλαγή στους υπολογισμούς του Πούτιν όσον αφορά την ευρύτερη περιοχή.
Σχολιάζοντας τον θάνατο του Σολεϊμάνι, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας επαίνεσε την “αδιαμφισβήτητη συμβολή του” στην ήττα του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία. Η Μόσχα τού πίστωσε την οργάνωση της ένοπλης αντίστασης κατά του ISIS, πολύ προτού οι ΗΠΑ δημιουργήσουν τον δικό τους διεθνή συνασπισμό κατά της οργάνωσης.
Πράγματι, αν δεν υπήρχε ο ιρανοκίνητος “Άξονας της Αντίστασης”, που περιλαμβάνει τη λιβανική πολιτοφυλακή Χεζμπολάχ και άλλες περιφερειακές ένοπλες ομάδες, η Ρωσία δεν θα είχε κανένα συμφέρον να εισέλθει στη συριακή σύγκρουση.
Ο βολικός για τη Ρωσία “‘Αξονας της Αντίστασης”
Οι δυνάμεις της Χεζμπολάχ και του Ιράν που διοικούσε ο Σολεϊμάνι παρείχαν το ανθρώπινο δυναμικό το οποίο η Ρωσία δεν ήταν ποτέ διατεθειμένη να διαθέσει και να θυσιάσει προκειμένου να υποστηρίξει τα αιμορραγούντα και εξαντλημένα στρατεύματα του προέδρου της Συρίας Μπασάρ Αλ Ασαντ. Με αυτές τις δυνάμεις ανατράπηκε ο συσχετισμός υπέρ του Άσαντ και κατά των αντιπάλων του, μεταξύ άλλων και των (σ.μ. κουρδοκρατούμενων) Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων που υποστήριξαν για μεγάλο διάστημα οι ΗΠΑ. Ήταν σημαντικό για τον Πούτιν ότι ο Ασάντ δεν πολεμούσε μόνος και απομονωμένος. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, θα ήταν ευκολότερο να εξαφανιστεί από τον χάρτη παρά να υποστηριχτεί.
Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι ήταν πάντα προς το συμφέρον της Ρωσίας να περιοριστεί ο ρόλος του Ιράν στη Συρία, καθώς το Κρεμλίνο δεν διατηρεί έλεγχο επί του Ιράν ή επί της Χεζμπολάχ. Το επιχείρημα αυτό, ωστόσο, βασίζεται στην υπόθεση ότι η Ρωσία θα επιθυμούσε έναν τέτοιον έλεγχο. Ο Πούτιν, από την πλευρά του, ποτέ δεν επεδίωξε να καταστεί ο βασικός διαχειριστής της συριακής κρίσης. Εκείνο που προτιμούσε ήταν να στηρίζει δυνάμεις πρόθυμες να προτάξουν τα οικονομικά και στρατιωτικά συμφέροντα της Ρωσίας σε σχέση με εκείνα των ΗΠΑ. Αυτή είναι η περίφημη διατήρηση του status quo για την οποία πάντα μιλούσε η Ρωσία – και με βάση την οπτική της Μόσχας, συνολικά ο “Άξονας της Αντίστασης” και όχι μόνο το καθεστώς Άσαντ ήταν το status quo. Ο Alexander Zasypkin, Ρώσος πρεσβευτής στον Λίβανο, δήλωνε σχετικά σε συνέντευξή του τον Μάρτιο του 2019:
“Θα το πω ευθέως: η ιρανική επιρροή επί του συριακού καθεστώτος δεν θα πρέπει να περιοριστεί. Υπάρχει μια ισχυρή, αδιάσπαστη συμμαχία μεταξύ της Δαμασκού, της Τεχεράνης και της Χεζμπολάχ. Αυτή θα παραμείνει τέτοια και στο μέλλον”.
Την ίδια στιγμή, οι Ρώσοι διπλωμάτες και ο ίδιος ο Πούτιν αποφεύγουν να αποκαλούν το Ιράν σύμμαχο της Ρωσίας. Γι’ αυτούς, η χώρα είναι απλώς το κεντρικό κομμάτι ενός παζλ γεωπολιτικής διάταξης το οποίο η Μόσχα δεν επιθυμεί να αντικατασταθεί από μια φιλοαμερικανική διάταξη. Πρόκειται για σημαντική διαφορά. Συμμαχία σημαίνει αμοιβαίες δεσμεύσεις. Σε ό,τι αφορά ωστόσο το ιρανικό καθεστώς, ο Πούτιν έχει αποφύγει κάθε σοβαρή δέσμευση. Σε μια προσπάθεια να αναδειχθεί ως μεσολαβήτρια δύναμη στη Μέση Ανατολή και όχι ως τμήμα ενός από τα αντιμαχόμενα στρατόπεδα, η Ρωσία συνεργάζεται με τον Νο1 εχθρό του Ιράν, το Ισραήλ και με την Τουρκία, οι περιφερειακές φιλοδοξίες της οποίας ενίοτε έρχονται σε σύγκρουση με εκείνες της Τεχεράνης.
Ο θάνατος του Σολεϊμάνι δεν αλλάζει τίποτα σε αυτή τη βασική τάξη πραγμάτων. Σύσσωμη η Ρωσία αισθάνεται υποχρεωμένη να εκφράσει τα συλλυπητήριά της, όπως έκανε εξάλλου ο υπουργός Εξωτερικών της, Σεργκέι Λαβρόφ, στον Ιρανό ομόλογό του, Μοχάμαντ Τζαβάτ Ζαρίφ, μαζί με την ανησυχία της, όπως έκανε ο Πούτιν στον πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, ενώ ταυτόχρονα θα συνεχίσει τη στρατιωτική συνεργασία της με τον διάδοχο του Σολεϊμάνι στην ηγεσία της Δύναμης Κουντς, Ισμαήλ Γκαανί. Ο Πούτιν, την ίδια στιγμή, δεν θα υποστηρίξει καμία ιρανική απόπειρα για αντίποινα κατά των ΗΠΑ.
Ωστόσο, θα χρειαστεί να αντιδράσει εάν το Ιράν απαντήσει βίαια στις ΗΠΑ και η κατάσταση ξεφύγει. Ο Ρώσος στρατιωτικός αναλυτής Pavel Felgenhauer έφτασε να παρομοιάσει τη δολοφονία του Σολεϊμάνι με εκείνη του αρχιδούκα Φερδινάνδου στο Σαράγεβο το 1914, δηλαδή με το γεγονός που αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ένα πιθανό σενάριο το οποίο περιέγραψε ο Felgenhauer είναι ένα πλήγμα του Ιράν κατά του Ισραήλ και μια απάντηση των Ισραηλινών εναντίον ιρανικών δυνάμεων και συμμάχων της Τεχεράνης στο έδαφος της Συρίας, η οποία ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο ρωσικά στρατεύματα. Ο Πούτιν έχει προγραμματίσει επίσκεψη στο Ισραήλ εντός του Ιανουαρίου. Η αποκλιμάκωση στη Συρία θα είναι ένα από τα βασικά θέματα των συζητήσεών του με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου.
Σε στρατηγικό επίπεδο, η περαιτέρω κλιμάκωση μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ ενδέχεται να διαταράξει τη γεωπολιτική ισορροπία υπέρ της οποίας η Ρωσία επενέβη στη Συρία. Αυτό είναι κάτι που ο Πούτιν θέλει να αποτρέψει με τη βοήθεια Ευρωπαίων ηγετών. Εκτός από τη συνομιλία του με τον Μακρόν, προσκάλεσε την Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ να επισκεφθεί τη Ρωσία το ερχόμενο σαββατοκύριακο, με το Ιράν να βρίσκεται στην κορυφή της ημερήσιας διάταξης.
Ο Πούτιν, ωστόσο, δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο ενός γενικευμένου πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, πολέμου τον οποίο δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να κερδίσει το ιρανικό καθεστώς. Σε μια τέτοια κατάσταση, ο Πούτιν θα χρειαζόταν μια εναλλακτική λύση στον “Άξονα της Αντίστασης” στη Συρία – λύση που θα καθιστούσε περιττή για τον ίδιο τη δέσμευση περισσότερων ρωσικών στρατευμάτων στο συριακό έδαφος, αλλά και που θα εμπόδιζε μια αλλαγή καθεστώτος σε κατεύθυνση φιλική προς τις ΗΠΑ, επιτρέποντας έτσι στη Ρωσία να διατηρήσει τις στρατιωτικές της βάσεις στην αραβική χώρα.
Μόνη εναλλακτική ο Ερντογάν
Οι επιλογές του Πούτιν για μια τέτοια ρύθμιση της κατάστασης περιορίζονται επί του παρόντος στη συνεργασία με την Τουρκία, τον μόνο ισχυρό παίκτη στην περιοχή που δεν είναι αταλάντευτος σύμμαχος των ΗΠΑ. Την Τετάρτη, ο Πούτιν επισκέφθηκε την Άγκυρα για να συναντηθεί με τον πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν. Θα έχουν πιο επείγοντα θέματα προς συζήτηση από την έναρξη λειτουργίας ενός νέου αγωγού φυσικού αερίου. Μολονότι Ρωσία και Τουρκία έχουν ρίξει το βάρος τους υπέρ αντίπαλων στρατοπέδων στη σύγκρουση στη Λιβύη, ο Πούτιν και ο Ερντογάν έχουν αποδεδειγμένη ικανότητα συνεργασίας. Το 2019, οι δυο τους συνεργάστηκαν όταν ο Ερντογάν ξεκίνησε στρατιωτική επιχείρηση εναντίον των κουρδικών ένοπλων ομάδων που εδρεύουν στη Συρία.
Το γεγονός ότι ο Ερντογάν είναι το μόνο πιθανό Σχέδιο Β του Πούτιν δεν προμηνύει καλές εξελίξεις για τον Άσαντ. Ο Τούρκος πρόεδρος θα προτιμούσε να δει τον Σύρο ομολόγό του να εγκαταλείπει τον προεδρικό θώκο και εάν πάψει να υπάρχει η υποστήριξη του Ιράν, ο Πούτιν είναι πιο πιθανό να επιδιώξει έναν συμβιβασμό με τον Ερντογάν παρά να συνεχίσει να υποστηρίζει τον Άσαντ. Ο ισχυρός άνδρας της Συρίας, από μία άποψη, μάλλον είναι εκείνος που προσεύχεται με τη μεγαλύτερη θέρμη να μην προχωρήσουν οι Ιρανοί σε κάποια απερίσκεπτη ενέργεια.
Πηγή: Bloomberg View Πρωτοσελιδα – Ειδήσεις