Ο Αναστάσιος Χρηστομάνος (1841-1906) ήταν Έλληνας χημικός, θεμελιωτής της επιστήμης της χημείας στην Ελλάδα.
Γεννήθηκε στην Βιέννη στις 22 Μαρτίου 1841, γόνος της γνωστής οικογένειας Μάνου (μετά τον θάνατο του Χρήστου Μάνου έγιναν γνωστοί ως Χρηστομάνοι) από το Μελένικο της Μακεδονίας, με απώτερη καταγωγή από την Κατράνιτσα (Πύργοι) Εορδαίας.
Το 1855 η οικογένεια του εγκατέλειψε την Βιέννη αλλά ο Αναστάσιος παρέμεινε για να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Το 1858 πήρε το απολυτήριό του από το βιοτεχνικό γυμνάσιο της Βιέννης και έδωσε κατατακτήριες εξετάσεις στο Πολυτεχνείο της Βιέννης, το οποίο γρήγορα εγκατέλειψε για να συνεχίσει στο γερμανικό Πανεπιστήμιο του Γκίσεν και κατόπιν στο Βερολίνο.
Το 1859 εγκατέλειψε το Βερολίνο και συνέχισε τις σπουδές του στην Καρλσρούη, όπου σπούδασε μέχρι το 1861, για να ολοκληρώσει τις σπουδές του τελικά στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του διετέλεσε βοηθός αρκετών καθηγητών του, ενώ μετά την αποφοίτηση του, εργάστηκε σε εργοστάσια ως χημικός.
Το 1862, ως διδάκτωρ, επέστρεψε στην Ελλάδα και διορίστηκε στο Εθνικό Διδασκαλείο. Το 1863, μετά από παράκληση του τότε υπουργού παιδείας Επαμεινώνδα Δεληγεώργη, προσελήφθη αρχικά σαν υφηγητής και έπειτα δίδαξε χημεία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών εώς το 1906, διετέλεσε μάλιστα πρύτανης του Πανεπιστημίου κατά την περίοδο 1897 με 1898.
Το 1866 συμμετείχε στην επιτροπή των Ελλήνων ειδικών που παρακολούθησαν την ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Νέα Καμένη της Σαντορίνης. Κατά την διάρκεια της παραμονής του στη Σαντορίνη προήχθη στις 13 Απριλίου 1866 από υφηγητής σε έκτακτος καθηγητής της Γενικής Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το χρονικό διάστημα από τις 18 Ιανουαρίου 1868 έως το 1906 ήταν καθηγητής της Γενικής Χημείας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κατά το ακαδημαϊκό έτος 1872-1873 διετέλεσε κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής και το 1905-1906 της Σχολής Θετικών Επιστημών.
Το 1887 ιδρύθηκε το «Μεγάλο Χημείο» στην οδό Σόλωνος της Αθήνας (σήμερα Παλαιό Χημείο), στο οποίο ο Αναστάσιος Χρηστομάνος επέβλεψε την κατασκευή. Πρωτολειτούργησε το 1889.
Στις 24 Οκτωβρίου του 1895, ο Αναστάσιος Χρηστομάνος μαζί με τους καθηγητές Κωνσταντίνο Μητσόπουλο, Τιμολέοντα Αργυρόπουλο, Σπυρίδωνα Μηλιαράκη, Νικόλαο Αποστολίδη και Αναστάσιο Δαμβέργη κατέθεσαν υπόμνημα προτείνοντας την ίδρυση Φυσικομαθηματικής Σχολής, με απόσπαση των Τμημάτων Φυσικής και Μαθηματικών από τη Φιλοσοφική Σχολή. Ο διαχωρισμός πραγματοποιήθηκε τελικά με Βασιλικό Διάταγμα στις 3 Ιουνίου του 1904.
Αντιπροσώπευσε την Ελλάδα σε αρκετά διεθνή επιστημονικά συνέδρια, όπως στο Παρίσι, το Βερολίνο, τη Βιέννη, τη Βουδαπέστη καθώς και τη Ρώμη. Στο τελευταίο μάλιστα, εξελέγη και αντιπρόεδρος. Το 1883 ανέλαβε και επόπτευσε το έργο του δημόσιου φωτισμού της Αθήνας.
Προσωπική ζωή
Γεννήθηκε το 1841 από τον Κωνσταντίνο Χρηστομάνο (1815 – 1861) και την Μαρία Καζάζη – Χρηστομάνου και είχε ακόμα πέντε (5) αδέρφια. Κατά σειρά γέννησης: ο Αναστάσιος ήταν ο πρωτοτόκος και μετά ακολουθούσαν οι Αικατερίνη Χρηστομάνου – Λασκαρίδη (1842 – 1916), ο Γεώργιος Χρηστομάνος, η Ελένη, ο Αλέξανδρος και η Αλεξάνδρα Χρηστομάνου.
Το 1866 ο Χρηστομάνος παντρεύτηκε την κόρη του αυλικού Βαυαρού γιατρού Λιντερμάγιερ, Angelika Lindermayer το γένος Βενιζέλου. Από τον γάμο του απόκτησε τέσσερις γιούς και μια κόρη. Οι γιοι του Κωνσταντίνος (1867 – 1911) και Αντώνιος (1871 – 1933), διέπρεψαν σαν συγγραφέας και γιατρός, αντίστοιχα. Ο Χρηστομάνος είχε συγγένεια με τον βιομήχανο Νικόλαο Δούμπα, από τις μητέρες τους (μεσω της οικογένειας Τίρκα).[
Πέθανε στην Αθήνα στις 2 Οκτωβρίου 1906 από καρκίνο των νεφρών.
Επιστημονικό έργο
Οι σημαντικότερες επιστημονικές του εργασίες ήταν ο προσδιορισμός του ειδικού βάρους του αργύρου, μέθοδοι προσδιορισμού μετάλλων των αλκαλίων, η τεχνητή σύνθεση διφαινυλίου και η σύσταση των ελληνικών χρωμιτών.
Συνέγραψε συνολικά 73 διδακτικά συγγράμματα, επιστημονικές εργασίες και δημοσιεύσεις. Μεταξύ αυτών:
Αναλυτικοί πίνακες, 1885
Στοιχεία Χημείας» (δια την εκπαίδευσιν), 1887
Ανόργανος και οργανική χημεία , τόμος Α΄, 1887
Ανόργανος και οργανική χημεία , τόμος Β΄, 1887
Εισαγωγή εις την χημεία, 1891