Η επιστροφή του Παπαδιαμάντη

Γράφει ο θείος Άκης

  Το διαπιστώνω τις τελευταίες μέρες όλο και περισσότερο. Πολλοί φίλοι που πέταγαν τη σκούφια τους για ενημέρωση δείχνουν να αρνούνται συνειδητά να δουν πια ειδήσεις. Η επικαιρότητα είναι τόσο απελπιστικά ίδια που σκέφτεσαι αν τελικά έχει αλλάξει τίποτα. Αυτό ανακάλυψα και σε  ένα κείμενο του 1892. Πως τίποτα δεν έχει αλλάξει. Ο λόγος  για τους Χαλασοχώρηδες του Παπαδιαμάντη. Την παράσταση που ήρθε την προηγούμενη βδομάδα στην Πάτρα και αγκαλιάστηκε από το θεατρόφιλο κοινό της πόλης. Ένα άγνωστο κείμενο του Σκιαθίτη συγγραφέα και μια από τις ελάχιστες αλλά ουσιαστικές πολιτικές αναφορές του.

 Η υπόθεση του έργου εκλογική. Τόπος  ένα νησί κάπου στην Ελληνική επαρχία. Χρόνος  η τελευταία βδομάδα των εκλογών. Οι πρωταγωνιστές ετοιμάζονται για την Κυριακή και πολιτικολογούν ως συνήθως.  «Η μόνη επί εβδομήκοντα έτη ασχολίας μας» όπως σχολιάζει από τότε ο Παπαδιαμάντης. Δύο οι αντίπαλες παρατάξεις που ψηφοθηρούν με θεμιτά και αθέμιτα μέσα για να κερδίσουν τις εκλογές. Εξαγορά ψήφων και συνειδήσεων, διορισμοί και ροσυφέτια σε μια διαβρωμένη και αλλοιωμένη κοινωνία. Μην μπερδευτείτε μιλάμε για το… 1892. Αναφέρει χαρακτηριστικά το κείμενο « Και εις τον κατάλογον των ψηφοφορησάντων δεν ήτο ανάγκη να εγγράφωνται πάντα ονόματα ζώντων. Δια της προσθήκης διακοσίων ή τρακοσίων ψηφοδελτίων επ’ ονόματι ισαρίθμων συγχωρεμένων, ο δήμαρχος και η επιτροπή ηδύναντο να κεραυνοβολίσωσιν τους αντιπάλους, πλάσσοντες και αυτοί αντιπροσώπους, ους ήθελον». Κάτι αντίστοιχο με τις σημερινής συντάξεις των πεθαμένων!

Μεγάλο μέρος του κείμενου ήταν εκνευριστικά παρόμοιο με τωρινές καταστάσεις. Ενοχλητικά επίκαιρο. Παρόλο την δουλεμένη καθαρεύουσα, απέπνεε μια φρεσκάδα ασυναγώνιστη. Στην εποχή των greeklish η γλώσσα ανέδιδε μια ξεχασμένη αρχοντιά, μια λαικότητα άλλων εποχών. Ο κόσμος  απόλαυσε την παράσταση. Παρακολούθησε με προσήλωση το  μερακλίδικο κείμενο με τις παπαδιαμαντικές ιδιοτυπίες. Σε εποχές των ρολογιών και της σβελτάδας λέξεις όπως συμβία, βραδύπους και ιδίοις ωσί  φαίνονται τόσα παλιές που στο τέλος γίνονται προχωρημένες. Ο κόσμος του Κριτού, των Παλαιών Ημερών και του Τρισαγίων παρουσιαζόταν ανάγλυφα μπροστά μας. Η ηθογραφία της ελληνικής επαρχίας οδηγούσε τους Νεοέλληνες θεατές να ξενίζουν στα ήθη και έθιμα του τόπου τους. Μπερδεμένοι εδώ και χρόνια πως είναι προορισμένοι να ζουν σε εξοχικά και διώροφα, νόμιζαν πως η παράδοση είχε γίνει φοκλορικό αξιοπερίεργο. Αλλά οι σκηνές κάτι τους θύμιζαν, κάπου επέστρεφαν.  Μαζί με την επιστροφή του Παπαδιαμάντη. Άλλωστε να μνημονεύουμε Παπαδιαμάντη όταν θολώνει ο νους μας, μας κανοναρχεί ο Ελύτης.

Την αρχική αμηχανία μας, διαδέχτηκε η μετέπειτα ανακούφιση πως τίποτα δεν άλλαξε. Τίποτα διαφορετικό από το 1892. Τι και αν περάσανε 120 χρόνια! Τι και αν εκσυγχρονιστήκαμε! Ο νους μας πάντα εκεί. «Να ορμήσουμε με τα μούτρα στη λαδιά, στο μούχτι» όπως λέει στο κείμενο του. Αυτό το αίσθημα ασφάλειας  εξελίχθηκε σε μια διάθεση δράσης. Ορμής για τη ζωή και όχι για το βάζο με το μέλι. Βοήθησε σε αυτό το δυνατό φινάλε του έργου.

Η παράσταση τελείωσε με ένα έξυπνο εύρημα. Οι ηθοποιοί αφού τελειώσουν το κείμενο, γίνονται θεατές και κοιτάνε και αυτοί το κοινό. Ανταλλάσουν ρόλους με το κοινό. Σαν να σου λένε πως δεν ήρθες μόνο για να δεις, ήρθε η ώρα και να παίξεις και εσύ. Σε διασκεδάσαμε αλλά  τώρα εσύ αναλαμβάνεις. Μην μαυρογελάς  μόνο με τα χάλια σου αλλά δράσε.
Στα βλέμματα τους είδαμε και την επιστροφή του Παπαδιαμάντη. Σε γνώριμα λημέρια και τόπους. Όπως στο θρυλικό καφενεδάκι της  Δεξαμενής όπου άραζε με τις ώρες. Έπιπτεν εις ρέμβην στην γλώσσα του. Παρόμοιο θα είναι και τώρα το βλέμμα του. Σαν τα βλέμματα των ηθοποιών της παράστασης. Εξεταστικό και με τολμηρό μειδίαμα. Μετά άφθονης οινοποσίας από το σύνηθες τραπέζι του. Θα μας παρατηρεί λοιπόν χωρίς να μας επηρεάσει. Άλλωστε ο συγγραφέας δεν σε τραβάει  ποτέ προς μια μεριά.  Απλά σου λέει πως έχουν τα πράγματα. Εσύ θα κρίνεις όμως τι θα πράξεις. Αν θες  ετοιμάσου για την δική σου επιστροφή, για να ξέρεις ποιος είσαι και που πας. Αλλιώς άσε τις φιλοσοφίες για την άδικη κοινωνία και μείνε εκεί που ήσουνα.  Έτοιμος για να ορμήσεις  ξανά με τα μούτρα στην άρπα, στη λαδιά και το μούχτι!

Πρωτοσελιδα – Ειδήσεις