ΣΗΜΕΙΑ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΥ
ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ κ. ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ
ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ
ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
Αθήνα, 20.3.2019
Αποτελεί ξεχωριστή τιμή για μένα, υπό την ιδιότητά μου ως Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, να εγκαινιάζω σήμερα την λειτουργία της Βιβλιοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Οι Πρυτανικές Αρχές, ο Κοσμήτορας της Σχολής, το Εφορευτικό Συμβούλιο και η Διεύθυνση της Βιβλιοθήκης, που πρωταγωνίστησαν στην πραγματοποίηση αυτού του σημαντικού έργου, το οποίο ξεκίνησε και ολοκληρώθηκε σε διάστημα λίγων μόνoν μηνών, δηλαδή από τον Σεπτέμβριο του 2018 έως τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, είναι άξιοι θερμών συγχαρητηρίων.
Ι. Πρόκειται, όντως, για επίτευγμα ύψιστης σημασίας, δεδομένου ότι το σύνολο της συλλογής των φιλοξενούμενων στην Βιβλιοθήκη εντύπων ανέρχεται σε 490.000 βιβλία και περιοδικά, τα οποία προέρχονται από διαφορετικές σε μέγεθος βιβλιοθήκες.
Α. Τα βιβλία είναι ταξινομημένα σε ενιαίες θεματικές ενότητες, γεγονός που καθιστά την Βιβλιοθήκη εύχρηστη τόσο για τους φοιτητές, στην εκπαίδευση των οποίων η λειτουργία της προσδοκάται ότι θα συμβάλλει τα μέγιστα, όσο και για τους ερευνητές.
Β. Είμαι βέβαιος ότι η ποιοτική αλλαγή που θα προκύψει στην απόδοση των φοιτητών και των ερευνητών σε μια Σχολή, που θέτει πάντοτε υψηλούς στόχους ακαδημαϊκής διάκρισης με βάση τα πιο αυστηρά διεθνή ακαδημαϊκά κριτήρια, θα καταστεί γρήγορα εμφανής και θα δικαιώσει τους κόπους όλων των συντελεστών της δημιουργίας της ενιαίας Βιβλιοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής.
ΙΙ. Στο σημείο αυτό, ας μου επιτραπεί να διατυπώσω, με την παρούσα ευκαιρία, τις εξής σύντομες σκέψεις:
A. Στην Χώρα μας, όπου, για λόγους διόλου συμπτωματικούς, γεννήθηκαν κατά την Κλασική Αρχαιότητα, ταυτοχρόνως, η Δημοκρατία και η Επιστήμη -ως γνήσιες εκφράσεις της έμφυτης αγωνίας του Ανθρώπου αφενός για ισονομία, ισηγορία και ισοπολιτεία εντός της Πολιτείας που αυτός συγκροτούσε από κοινού με τα υπόλοιπα μέλη της Πόλης στην οποία ανήκε και, αφετέρου, για την, πέρα από μύθους και δοξασίες, κατανόηση του φυσικού κόσμου, ο οποίος μας περιβάλλει και μέρος του οποίου είμαστε οι ίδιοι ως βιολογικοί οργανισμοί- η καλλιέργεια της Φιλοσοφίας, όπως και των λοιπών γνωστικών αντικειμένων που διδάσκονται στην Φιλοσοφική Σχολή, συμμετέχει ουσιωδώς στην διαμόρφωση της συνείδησης του σύγχρονου Πολίτη.
1. Άλλωστε, η συγκρότηση του περιεχομένου της έννοιας του Πολίτη, ως φορέα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων μέσα σε μια δημοκρατικά οργανωμένη Πολιτεία, είναι ύψιστο επίτευγμα της Αρχαίας Ελληνικής Δημοκρατίας, όπως αναγνώρισε σχετικώς προσφάτως και ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ, κ. Μπαράκ Ομπάμα, κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα στην ομιλία του στο Κέντρο Πολιτισμού «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος», στις 16 Νοεμβρίου 2016. Πρόκειται για μια τεράστια συνεισφορά της αρχαιοελληνικής πολιτικής και φιλοσοφικής σκέψης στα θεμέλια του σύγχρονου Δυτικού Πολιτισμού.
2. Και είναι εξαιρετικής –ζωτικής θα έλεγα- σημασίας αυτή η πίστη στις αρετές και τις αξίες του Δημοκρατικού Πολιτεύματος στις μέρες μας, καθώς διάφορα λαϊκίστικα ή ακόμη και φασιστικά ή νεοναζιστικά μορφώματα εμφανίσθηκαν κατά τα τελευταία έτη εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και απειλούν, ευθέως και απροκαλύπτως, το μέλλον της ανθρωποκεντρικής –και ως εκ τούτου δημοκρατικής- θεσμικής θεμελίωσης του Ευρωπαϊκού Οικοδομήματος. Οικοδομήματος που πρέπει να ολοκληρωθεί, όχι μόνο προς όφελος των Ευρωπαϊκών Λαών και των Ευρωπαίων Πολιτών, αλλά και για να εκπληρώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση τον πλανητικό ρόλο που της αναλογεί, κατά την φύση της και τον προορισμό της.
Β. Κάνοντας λόγο για την Φιλοσοφία, θα ήθελα επίσης να σημειώσω ότι, παρά την πρόοδο της Επιστήμης και την οριστική εκχώρηση στην τελευταία πεδίων του στοχασμού που σε παρελθόντες χρόνους ανήκαν παραδοσιακά στην Φιλοσοφία, η επικαιρότητα της Φιλοσοφίας και η ανάγκη συστηματικής καλλιέργειάς της είναι περισσότερο επείγουσα παρά ποτέ για τους ακόλουθους δύο, κυρίως, λόγους:
1. Παρά την προσπάθεια του ρεύματος του λογικού θετικισμού να περιθωριοποιήσει στο πεδίο της Φιλοσοφίας τα αποκαλούμενα οριακά της γνώσης προβλήματα, για τον λόγο ότι δεν υπάρχει μια γλώσσα έτοιμη να τα «υποδεχθεί», αυτά πάντα θα αποτελούν αντικείμενο του φιλοσοφικού στοχασμού διότι, για παράδειγμα, η αγωνία του θανάτου δεν εξαλείφεται ούτε παρακάμπτεται δια της αναγωγής της σε «ψευδοερώτημα».
2. Η ανάπτυξη της Επιστήμης στον εικοστό πρώτο αιώνα, την οποία χαρακτηρίζει η έμφαση όχι μόνον στην εξειδίκευση αλλά και στην διεπιστημονικότητα -προκειμένου να μελετηθούν πολύπλοκα φαινόμενα όπως, π.χ., αυτό της συνείδησης- θέτει εξαιρετικώς κρίσιμα ερωτήματα στον σύγχρονο φιλόσοφο λόγο. Πρόκειται για ερωτήματα που συνιστούν πολλές και πολλαπλού τύπου προκλήσεις για διαφορετικές περιοχές της Φιλοσοφίας. Έτσι ανακύπτουν ερωτήματα είτε οντολογικής φύσης, όπως αυτά που εγείρουν οι σύγχρονες θεωρίες της φυσικής των υψηλών ενεργειών -π.χ., οι θεωρίες των χορδών και οι κβαντικές θεωρίες πεδίου- είτε Ηθικής Φιλοσοφίας και Φιλοσοφίας Δικαίου, όπως αυτά που θέτουν εξελίξεις στα γνωστικά αντικείμενα της Μοριακής Βιολογίας, της Γενετικής αλλά και της Τεχνητής Νοημοσύνης. Ιδού, λοιπόν, «πεδίον δόξης λαμπρόν» για τους φιλοσόφους της εποχής μας και, κατά συνέπεια, για την Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
ΙΙΙ. Κλείνοντας την σύντομη αυτή ομιλία μου, επιτρέψατέ μου την, για πολλοστή φορά εκ μέρους μου, ανάδειξη της ακόλουθης γενικότερης σκέψης, που θεωρώ ότι προβάλλει εναργώς την σημασία την οποία έχουν το Βιβλίο και οι Βιβλιοθήκες:
Α. Πιστεύω, λοιπόν, ακράδαντα, ότι οφείλουμε ν’ αναγνωρίσουμε πως το Βιβλίο εξακολουθεί ν’ αποτελεί «όχημα» και «κιβωτό» της διάδοσης κάθε σημαντικού Πολιτισμού, παρά την μεγάλη εξάπλωση και χρήση των σύγχρονων ηλεκτρονικών τεχνολογιών για την επικοινωνία των ανθρώπων μεταξύ τους.
1. Διότι μέσω του Βιβλίου διακινείται η Γνώση και προάγεται η σκέψη, οι οποίες προκύπτουν από την σοβαρή μελέτη του και τον αναστοχασμό πάνω στο περιεχόμενό του. Απολύτως χαρακτηριστική της καθοριστικής σημασίας της αναζήτησης της Γνώσης, αντί της απλής πληροφορίας, είναι η «θλιμμένη σκέψη» του Τ.Σ. Έλιοτ, στα «Δέκα χορικά απ’ το ‘Βράχο’», όπως την αποτυπώνουν οι στίχοι:
«Που είν’ η Ζωή, που τη σπαταλήσαμε ζώντας;
Που είν’ η σοφία, που τη χάσαμε μέσα στη γνώση;
Που είν’ η γνώση, που τη χάσαμε στις πληροφορίες;»
2. Το Βιβλίο είναι, άλλωστε, ένας «ζωντανός» συνομιλητής μας, όπως μας θυμίζουν οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου, «και οι λέξεις φλέβες είναι/μέσα τους κυλάει το αίμα», ενώ η αξία του μπορεί να συμπυκνωθεί, με απαράμιλλη πληρότητα, στην πασίγνωστη φράση του Χόρχε Λουίς Μπόρχες: «Το σύμπαν είναι μια μεγάλη βιβλιοθήκη». Υπό το πρίσμα αυτό, κάθε βιβλίο αποτελεί μέρος της αλήθειας, κρυφής και φανερής, του Κόσμου.
Β. Τούτο οφείλεται ιδίως στο ότι το Βιβλίο, πρωτίστως στην έντυπη μορφή του, «σφυρηλατεί» μιαν αναντικατάστατη υλική σχέση με τον αναγνώστη. Στον οποίο επιτρέπει να διατηρεί μια γνήσια σχέση με τον Συνάνθρωπο και με τον Κόσμο, αποτελώντας έτσι -και συνακόλουθα- πραγματικό ανάχωμα στην επέλαση κάθε πνευματικώς φθοροποιού εικονικής προσομοίωσης. Και τούτο διότι το Βιβλίο, υπό τ’ ανωτέρω χαρακτηριστικά του, αποτρέπει, σε μεγάλο βαθμό, το στέγνωμα του νου, κυρίως μεσ’ από την «ζωογόνο δρόσο» της κριτικής σκέψης και φαντασίας, την ανάπτυξη των οποίων καλλιεργεί και υποστηρίζει.
Με αυτές τις σκέψεις εγκαινιάζω την λειτουργία της Βιβλιοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Και εκφράζω την βεβαιότητα ότι αυτή θα λειτουργήσει στο μέλλον ως ένα λαμπρό εργαστήρι Γνώσης και Σοφίας και, κατά λογική ακολουθία, ως πραγματική Εθνική Πνευματική Εστία.