Η Ελλάδα, εάν θέλει να επιβιώσει σαν έθνος και να παίξει ρόλο στην ενεργειακή γεωπολιτική σκακιέρα της Ανατολικής Μεσογείου θα πρέπει άμεσα να αλλάξει το δόγμα στρατηγικής προβολής ισχύος. Και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την ανάπτυξη της θαλάσσιας ισχύος της, δηλαδή το Πολεμικό Ναυτικό, το Λιμενικό Σώμα-Ελληνική Ακτοφυλακή, την Ναυτική Αεροπορία και τον εμπορικό της στόλο.
«Έχουμε γη και πατρίδα όσο έχουμε πλοία και θάλασσα» σύμφωνα με την ρήση του μεγαλύτερου ιστορικού όλων των εποχών, του Ηρόδοτου.
Μπορεί σήμερα η Ελλάδα να μην διαθέτει κάποιον πολιτικό η στρατιωτικό χαρισματικό ηγέτη ανάλογο του Περικλή ή του Θεμιστοκλή για να οδηγήσει την χώρα σε ένα νέο «χρυσό αιώνα» αλλά είναι σίγουρο ότι εάν θέλει να επιβιώσει σαν έθνος και να παίξει ρόλο στην ενεργειακή γεωπολιτική σκακιέρα της Ανατολικής Μεσογείου θα πρέπει άμεσα να αλλάξει το δόγμα στρατηγικής προβολής ισχύος. Και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την ανάπτυξη της θαλάσσιας ισχύος της, δηλαδή το Πολεμικό Ναυτικό, το Λιμενικό Σώμα-Ελληνική Ακτοφυλακή, την Ναυτική Αεροπορία (Α/Φ, ΑΦΝΣ της Πολεμικής Αεροπορίας που διατίθενται για ναυτικές επιχειρήσεις) και τον εμπορικό της στόλο.
Σύμφωνα με τον θεμελιωτή του δόγματος της ναυτικής ισχύος Ναύαρχο του Αμερικανικού Ναυτικού, Alfred Thayer Mahan (1840-1914), υπάρχουν έξι (6) βασικά στοιχεία που επηρεάζουν ή/και δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της θαλάσσιας ισχύος μιας χώρας:
-Η γεωγραφική θέση: Εάν δηλαδή μια χώρα είναι κοντά στις θαλάσσιες οδούς επικοινωνίας (Sea Lines Of Communication-SLOCs). Η Ελλάδα πράγματι βρίσκεται στο κέντρο των θαλάσσιων οδών που κατευθύνονται από/προς Δαρδανέλια-Σουέζ-Γιβραλτάρ και τα μεγάλα λιμάνια της όπως ο Πειραιάς, η Πάτρα και η Θεσσαλονίκη αποτελούν κομβικά σημεία διακίνησης του διεθνούς εμπορίου μεταξύ δύο ωκεανών και τριών ηπείρων. Στην περίπτωση δε του νέου ενεργειακού χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου, η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο των κοιτασμάτων της Κύπρου, της Νότιας Κρήτης και του Ιονίου Πελάγους όπου ήδη έχει γίνει η αρχική κατανομή των οικοπέδων στις πετρελαϊκές εταιρείες για έρευνες.
-Η φυσική διαμόρφωση: Εάν δηλαδή η χώρα έχει φυσικούς λιμένες και νησιωτικό σύμπλεγμα. Η Ελλάδα έχει 180 φυσικούς λιμένες και λιμενικές εγκαταστάσεις υπόχρεες σε ISPS και 6.000 νησιά, νησίδες και βραχονησίδες, εκ των οποίων βέβαια μόνο τα 117 κατοικούνται ενώ θα μπορούσαν πολλά περισσότερα εάν υπήρχε μια πολιτική ειδικών προνομίων από το κράτος στους κατοίκους των (καθεστώς φορολογίας, επιδοτήσεις κ.λπ.
-Η γεωγραφική έκταση: Εδώ ο Μahan δεν αναφέρεται στην συνολική έκταση/εμβαδόν της χώρας αλλά στο μήκος των ακτογραμμών της. Η Ελλάδα έχει συνολικό μήκος ακτογραμμής 15047 χιλιόμετρα (όση η περίμετρος της Αφρικής) και είναι η 9η χώρα στον κόσμο, πίσω από κράτη με μεγάλη ναυτική ισχύ όπως οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Ρωσία, η Νορβηγία, το Ηνωμένο Βασίλειο κ.α.
-Το μέγεθος του πληθυσμού: Στην παράμετρο αυτή, ο Ναύαρχος Mahan δεν εννοεί το σύνολο του πληθυσμού της χώρας αλλά του αριθμού που στρέφεται βιοποριστικά προς την θάλασσα. Εδώ, δυστυχώς, στην Ελλάδα, ενώ ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της δείχνει ενδιαφέρον και έχει έφεση για την θάλασσα, η κυβερνητική πολιτική και η απουσία στρατηγικής όσον αφορά την επαγγελματική καθοδήγηση/προσανατολισμό και δημιουργία ελκυστικών οικονομικών/προϋποθέσεων για τους νέους, είναι δυστυχώς απογοητευτική.
-Ο εθνικός χαρακτήρας: Εδώ ο Mahan εξετάζει κατά πόσο υπάρχει στο κράτος η προοπτική για ανάπτυξη εμπορικών δραστηριοτήτων μέσω θαλάσσης και αν υπάρχει η ικανότης στον πληθυσμό για ικανότητα ίδρυσης εύρωστων αποικιών εκτός χώρας. Εδώ, η Ελλάδα ίσως παίρνει την μεγαλύτερη βαθμολογία από όλες τις χώρες του κόσμου και αυτό όχι λόγω κράτους αλλά λόγω της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Ο ελληνόκτητος εμπορικός στόλος (4.585 πλοία άνω των 1.000 dwt) ελέγχει το 27,76% του παγκόσμιου στόλου δεξαμενόπλοιων, το 21,53% του παγκόσμιου στόλου φορτηγών πλοίων ξηρών χύδην φορτίων και το 15,94% του παγκόσμιου στόλου πλοίων μεταφοράς χημικών και παράγωγων προϊόντων πετρελαίου σε αέρια ή μη μορφή. Η δε ελληνική σημαία (759 πλοία άνω των 500 dwt που δυστυχώς μειώνονται στον αριθμό κάθε χρόνο λόγω της κακής κυβερνητικής πολιτικής) κατέχει την έβδομη θέση διεθνώς και την δεύτερη στην ΕΕ (σε dwt). Τι σημαίνει αυτό; Ότι μπορεί η MOBIL, η EXXON, η TOTAL, η ENI κ.λπ. να έχουν την ικανότητα και τεχνογνωσία για εξόρυξη υδρογονανθράκων και φυσικού αερίου από όλα τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά χωρίς τα ελληνόκτητα εμπορικά πλοία τα προϊόντα αυτά δεν μπορούν να πάνε πουθενά. Όσον αφορά τις αποικίες που λέει ο Mahan, μπορεί σήμερα η Ελλάδα να μην διαθέτει έναν Πρωτέα από την Φώκαια για να ιδρύσει μια Μασσαλία αλλά έχει μια ομογένεια με φωνή μεταξύ άλλων στις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία και την Γερμανία, που έχει εθνική συνείδηση και όχι κομματική ταυτότητα, αριθμεί πάνω από 8.000.000 άτομα και έχει την δύναμη να επηρεάζει αποφασιστικά τα ξένα κέντρα αποφάσεων.
-Η εθνική πολιτική/στρατηγική: Αν δηλαδή η χώρα που θέλει να έχει ναυτική ισχύ έχει βάλει στόχους και καθοδηγεί τον λαό της για την επίτευξη των στόχων αυτών με ευφυή μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα προγράμματα ανάπτυξης. Εδώ, δυστυχώς, η Ελλάδα, όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, χωλαίνει και, μάλιστα, επικίνδυνα για το μέλλον της.
Ενώ, λοιπόν, η Ελλάδα σαν χώρα, σύμφωνα με το δόγμα Mahan, πληροί σχεδόν όλες τις αναγκαίες προϋποθέσεις για να έχει ικανή ναυτική ισχύ και να μπορεί να επιβάλλει ισχυρή άποψη όσον αφορά την εφαρμογή των κανόνων για τις Θαλάσσιες Ζώνες στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου που έχουν καθορισθεί με την Σύμβαση του ΟΗΕ για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (Mondego Bay Jamaica 1982), εντούτοις αδυνατεί να το πράξει πολιτικά και συνεχίζει να είναι ο «αδύναμος κρίκος» μεταξύ όλων των εμπλεκομένων κρατών που αποβλέπουν στην εξόρυξη των υδρογονανθράκων (ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Αίγυπτος, Ισραήλ, Τουρκία, Κύπρος, Λίβανος, Λιβύη).
Η σοβαρή κρίση που έπληξε και συνεχίζει να πλήττει την τελευταία δεκαετία την οικονομία της χώρας, σε συνδυασμό με την ύπαρξη σε υψηλές κυβερνητικές θέσεις-«κλειδιά», άβουλων και άτολμων πολιτικών και στρατιωτικών χωρίς όραμα και στρατηγική αντίληψη, κατώτεροι των περιστάσεων, έχει επιφέρει αφενός μεν μια δεινή εξοπλιστική στασιμότητα όσον αφορά το Πολεμικό Ναυτικό, το Λιμενικό Σώμα/Ελληνική Ακτοφυλακή και την Ναυτική Αεροπορία, αφετέρου η όποια επίδειξη ισχύος και παρουσίας στην Ανατολική Μεσόγειο είναι της μορφής «soft power». Ταυτόχρονα, η άσκηση της εξωτερικής διπλωματίας από το ΥΠΕΞ διακατέχεται μόνιμα από ένα φοβικό, υποχωρητικό σύνδρομο και μια τάση συνεχούς αναβλητικότητας /καθυστέρησης όσον αφορά την τελική διευθέτηση για την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) και της Υφαλοκρηπίδας, με αποτέλεσμα όλοι να προβάλλουν απαιτήσεις και δικαιώματα στον ορυκτό πλούτο της Μεσογείου, πλην του εν δυνάμει ιστορικά «φυσικού» κληρονόμου στην περιοχή που είναι η Ελλάδα.
ΓΙΑΤΙ ΑΝΤΙΔΡΑ Η ΤΟΥΡΚΙΑ
Είναι παραπάνω από σαφές ότι η πρωτοβουλία της Κυπριακής Δημοκρατίας να συνάψει συμφωνίες για αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου εντός της ΑΟΖ της Κύπρου -που ανακηρύχθηκε το 2004 από τον αείμνηστο πρόεδρό της, Τάσσο Παπαδόπουλο, παρά την αντίθετη γνώμη που είχαν οι διαδοχικές ελλαδικές κυβερνήσεις Κ. Σημίτη, Γ. Παπανδρέου, Κ. Καραμανλή- με μεγάλες εταιρείες όπως η αμερικανική Exxon Mobil αλλά και η Qatar Petroleum, η γαλλική Total και η ιταλική ΕΝΙ, έχει αλλάξει σήμερα τον γεωοικονομικό και, ως εκ τούτου, τον γεωπολιτικό χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου. Η Κύπρος εκμεταλλεύτηκε και εκμεταλλεύεται πλήρως και αποτελεσματικά την αλλαγή στάσης της αμερικανικής διπλωματίας (από Ομπάμα-Κλίντον φιλοτουρκική στάση στην εκ διαμέτρου αλλαγή πλεύσης πολιτική του Τραμπ υπέρ της Ελλάδας) η οποία προσπαθεί τα τελευταία χρόνια να δημιουργήσει έναν ισχυρό άξονα στην περιοχή, δια της σύμπραξης Ελλάδος, Κύπρου, Ισραήλ και Αιγύπτου για ένα βασικό –αν και όχι μόνο- λόγο: Το «πέρασμα» από την περιοχή του ενεργειακού αγωγού EastMed, ο οποίος, έχοντας μήκος 1.900 χιλιομέτρων, θα μεταφέρει φυσικό αέριο (αρχικά 10 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως) από τα κοιτάσματα της Κύπρου και του Ισραήλ μέσω Κρήτης και Πελοποννήσου στην Ευρώπη. Η κατασκευή του αγωγού EastMed, ενός ομολογουμένως πολύ ακριβού αλλά συνάμα εφικτού προγράμματος ανάπτυξης, έχει την στήριξη των ΗΠΑ αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και έχει ενταχθεί (βάσει του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 347/2013) στον κατάλογό των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest – PCIs), ενώ δείχνει να «ενοχλεί» ιδιαίτερα την Μόσχα.
Η Τουρκία, μετά την ανακήρυξη της ΑΟΖ από την Κύπρο, βλέποντας ότι η διεθνής κοινότητα την θεωρεί παράγοντα αποσταθεροποίησης (Συρία, Κουρδικό, ηγεμονικές τάσεις στον Αραβικό Μουσουλμανικό Κόσμο και Μέση Ανατολή ) και δεν την έχει πλέον στο ταμπλό της νέας γεωοικονομικής ενεργειακής «σκακιέρας», άρχισε να αντιδρά σπασμωδικά και βέβαια όχι στο πλαίσιο των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου αλλά μέσω της πάγιας τακτικής της, δηλαδή της προβολής ισχύος και της «Διπλωματίας των Κανονιοφόρων». Δεσμεύει περιοχές με NAVTEX για αεροναυτικές ασκήσεις /ερευνητικές δραστηριότητες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και της κυπριακής ΑΟΖ, αναζητά ευκαιρία δημιουργίας συνθηκών θερμού επεισοδίου στο Αιγαίο ώστε να κερδίσει νέες «γκρίζες ζώνες» όπως έκανε το 1996, αμφισβητεί την εγκυρότητα της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923 και προβάλλει απαιτήσεις για 18 ελληνικές νησίδες, δημιουργεί προβλήματα στις εξορύξεις των υδρογονανθράκων παρεμποδίζοντας εργασίες στα ερευνητικά πλοία-γεωτρύπανα πολυεθνικών εταιρειών στα οικόπεδα 3 και 6 της Κύπρου, αμφισβητεί παντελώς το δικαίωμα ΑΟΖ στο νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου και, γενικά, γίνεται ο «κακός» γείτονας όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για το Ισραήλ και την Αίγυπτο.
Παρά δε την κακή δημοσιονομική κατάστασή της και τις συνεχείς υποτιμήσεις της τουρκικής λίρας, αναγγέλλει νέα εξοπλιστικά προγράμματα που εκτελούνται από την εγχώρια αμυντική βιομηχανία της, ναυπηγεί κορβέτες [8],υποβρύχια, κάνει ελκυστικά τα ναυπηγεία της για επισκευές εμπορικών πλοίων με ξένη σημαία, βελτιώνει τα λιμάνια και τους εμπορευματικούς σταθμούς της και γενικά από εκεί που δεν ήταν, αρχίζει να γίνεται ναυτικό έθνος με δυνατότητα προβολής ισχύος, τουλάχιστον στο θέατρο επιχειρήσεων της Ανατολικής Μεσογείου.
Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΩΝ ΑΟΖ
Διαβάστε ΕΔΩ τη συνέχεια του άρθρου.
*Το παρόν δοκίμιο δημοσιεύθηκε στο τεύχος 55 (Δεκέμβριος 2018 – Ιανουάριος 2019) του Foreign Affairs The Hellenic Edition.
Ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΟΛΙΤΗΣ είναι Υποναύαρχος ΠΝ (ε.α.), απόφοιτος της Ανωτάτης Ναυτικής Σχολής Πολέμου των ΗΠΑ, έχει σπουδάσει Διεθνείς Σχέσεις και Δίκαιο στο Πανεπιστήμιο SALVE REGINA του Newport R.I και είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών από το Πανεπιστήμιο Plymouth U.K στην Διεθνή Στρατηγική και Ασφάλεια.
foreignaffairs