Επταετής Πόλεμος- Πρελούδιο των Παγκοσμίων Πολέμων

Ο Επταετής Πόλεμος έλαβε χώρα μεταξύ των ετών 1755 και 1764, με τα σημαντικότερα πολεμικά γεγονότα να διαδραματίζονται μεταξύ των ετών 1756 και 1763. Σε αυτόν ενεπλάκησαν όλες οι υπερδυνάμεις της Εποχής με εξαίρεση την Οθωμανική Αυτοκρατορία και επηρέασε την Ευρώπη, τη Βόρεια και Νότια Αμερική, τη Δυτική Αφρική, την Ινδία και τις Φιλιππίνες.

Φωτογραφία: By Blaue Max – Έργο αυτού που το ανεβάζει, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=43179570
Θεωρούμενος πρελούδιο των Παγκοσμίων Πολέμων αλλά και ο σημαντικότερος ευρωπαϊκός πόλεμος από τον Τριακονταετή του 17ου αιώνα, χώρισε για άλλη μία φορά την Ευρώπη σε δύο αντιμαχόμενους συνασπισμούς κρατών, υπό την καθοδήγηση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας από τη μία και της Γαλλίας από την άλλη πλευρά. Για πρώτη φορά η Γαλλία, προσπαθώντας να αντισταθμίσει την ολοένα αυξανόμενη ισχύ της Βρετανίας και της Πρωσίας, δημιούργησε από τη δική της πλευρά μια μεγάλη Συμμαχία.
Η προσπάθεια αυτή στέφθηκε τελικά με αποτυχία καθώς η Βρετανία αναδείχθηκε η ισχυρότερη παγκοσμίως υπερδύναμη, αλλάζοντας τις ισορροπίες ισχύος στην Ευρώπη.
Στην ιστοριογραφία μερικών χωρών, ο πόλεμος λαμβάνει το όνομά του από τις δυνάμεις που συγκρούστηκαν στα συγκεκριμένα τοπικά θέατρα, π.χ. Γαλλοϊνδιάνικος Πόλεμος στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο γαλλόφωνο Καναδά, είναι γνωστός ως ο «Πόλεμος της Κατάκτησης», ενώ αποκαλείται Επταετής Πόλεμος στον αγγλόφωνο Καναδά (Βόρεια Αμερική, 1754-1763), Πομερανικός Πόλεμος (Σουηδία και Πρωσία, 1757–1762), Τρίτος Καρνατικός Πόλεμος (στην ινδική χερσόνησο, 1757-1763), και Τρίτος Πόλεμος της Σιλεσίας (Πρωσία και Αυστρία, 1756-1763).
Διαμάχες ξέσπασαν μεταξύ της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας το 1754-1756 όταν οι Βρετανοί πραγματοποίησαν επίθεση σε εδάφη που διεκδικούσε και η Γαλλία στη Βόρεια Αμερική, επιτάσσοντας εκατοντάδες γαλλικά εμπορικά πλοία. Ταυτόχρονα, η ανερχόμενη Πρωσία ανταγωνιζόταν με την Αυστρία για επικράτηση εντός κι εκτός των εδαφών της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Κεντρική Ευρώπη.
Καταλαβαίνοντας πως θα ξεσπούσε σύντομα πόλεμος, η Πρωσία χτύπησε απροειδοποίητα τη Σαξονία και γρήγορα την προσάρτησε. Το αποτέλεσμα αυτό προκάλεσε μεγάλες αναταράξεις στην Ευρώπη. Καθώς η Πρωσία ήταν σύμμαχος της Βρετανίας, η Αυστρία συμμάχησε με τη Γαλλία, διαβλέποντας την ευκαιρία να ανακαταλάβει τη Σιλεσία, την οποία είχε χάσει σε παλαιότερο πόλεμο. Με επιφύλαξη, ακολουθώντας αυτοκρατορικό διάταγμα, τα περισσότερα κρατίδια της Αυτοκρατορίας ακολούθησαν την Αυστρία στους σκοπούς της.
Στην αγγλοπρωσική συμμαχία εντάχθηκαν μικρότερα γερμανικά κράτη (ιδίως το Αννόβερο). Η Σουηδία, φοβούμενη τις επεκτατικές διαθέσεις της Πρωσίας, μπήκε στον πόλεμο το 1757 για προστατέψει τις κτήσεις της στη Βαλτική, παίρνοντας θάρρος από το γεγονός ότι φαινομενικά ολόκληρη η Ευρώπη αντιμαχόταν την Πρωσία. Η Ισπανία, που δεσμευόταν από την Πακτ ντε Φαμίγ (γαλλικά: Pacte de Famille, 1761), επενέβη υπέρ της Γαλλίας και μαζί εξαπέλυσαν μια καταστροφική εισβολή στην Πορτογαλία το 1762.
Η Ρωσική Αυτοκρατορία αρχικά συνασπίστηκε με την Αυστρία, φοβούμενη τις φιλοδοξίες της Πρωσίας σε σχέση με την Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία, ωστόσο άλλαξε πλευρά μετά την ενθρόνιση του Τσάρου Πέτρου του Γ’ το 1762.
Πριν τον πόλεμο
Οι διαμάχες στην Βόρεια Αμερική, οι οποίες είχαν ήδη αρχίσει πριν το 1756, αλλά συνεχίστηκαν και μετά το 1763, ονομάζονται Γαλλοϊνδιάνικοι πόλεμοι, καθώς τόσο η Γαλλία όσο και η Μεγάλη Βρετανία έπαιρναν με το μέρος τους διάφορες φυλές ιθαγενών Ινδιάνων.
Στον πόλεμο της αυστριακής διαδοχής (δεκαετία του 1740), η Αυστρία είχε συμμαχήσει με την Βρετανία κατά της Πρωσίας και της Γαλλίας. Η Πρωσία είχε κατακτήσει την περιοχή της Σιλεσίας από την Αυστρία, κάτι το οποίο δεν άρεσε καθόλου στην αυστριακή αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία. Μετά από αυτόν τον πόλεμο, στις αρχές της δεκαετίας του 1750, συνέβη μία αλλαγή των συμμαχιών. Η Αυστρία μετά από 250 χρόνια διαμάχης με την Γαλλία συμμάχησαν και η Πρωσία αναγκάστηκε να διακόψει τις καλές της σχέσεις με την Γαλλία και επομένως συμμάχησε με την Βρετανία.
Η αποικιακή διαμάχη ανάμεσα στην Μεγάλη Βρετανία και την Γαλλία άρχισε ήδη από τον Πόλεμο της ισπανικής διαδοχής (1701-1714). Αφορμή για την διαμάχη αυτή υπήρξε η περικύκλωση των βρετανικών αποικιών στην Βόρεια Αμερική από πολλές άλλες γαλλικές αποικίες, οι οποίες εκτείνονταν από τον Καναδά και τις Μεγάλες Λίμνες ως τον ποταμό Μισισσιπή.
1756
Με την σύναψη ειρήνης μεταξύ Πρωσίας και Βρετανίας ο Φρειδερίκος Β΄ πίστευε ότι ο κίνδυνος πολέμου είχε εξαλειφθεί. Ωστόσο μάθαινε από κατασκόπους του στις ευρωπαϊκές αυλές πως δημιουργούνταν ένας επικίνδυνος δεσμός της Γαλλίας με την Ρωσία, η οποία Ρωσία ήταν εχθρός της Πρωσίας. Έτσι διέταξε την επιστράτευση στα σύνορα με την Ρωσία. Σύντομα έμαθε την συμμαχία μεταξύ Αυστρίας, Ρωσίας, Γαλλίας και Σαξωνίας. Για να αποφύγει ένα πολλαπλό χτύπημα,αποφάσισε να καταλάβει την Σαξωνία. Στις 29 Αυγούστου 1756 η Πρωσία πέρασε τα σύνορα της Σαξωνίας χωρίς κήρυξη πολέμου. Η Σαξωνία πέρασε μέσα σε λίγες μέρες στην Πρωσία. Η κατάληψη της Σαξωνίας είχε μεγάλο στρατιωτικό και οικονομικό όφελος για τον Φρειδερίκο. Από την μια είχε με τα Μεταλλουργικά όρη ένα φυσικό τείχος προστασίας με την Αυστρία. Από την άλλη η Σαξωνία μπορούσε να γεμίσει τα άδεια κρατικά ταμεία της Πρωσίας.
1757
Στις 22 Ιανουαρίου 1757 η Ρωσία και η Αυστρία έγιναν σύμμαχοι και πέντε μέρες μετά κηρύχθηκε ο πόλεμος στην Πρωσία. Στη συνέχεια η Γαλλία υπέγραψε συμμαχία με την Αυστρία, τον Μάιο του 1757. Στην ανατολική Πρωσία μπόρεσαν τα ρώσικα στρατεύματα να νικήσουν τα πρωσικά, και στη συνέχεια η Αυστρία κατέλαβε την Σιλεσία από την Πρωσία. Η Πρωσία έβλεπε πολλές ήττες και από τα δύο μέτωπα. Στις 5 Νοεμβρίου συνέβη η μάχη του Ρόσμπαχ, όπου ο Φρειδερίκος της Πρωσίας ήρθε αντιμέτωπος με την Γαλλία και τα αυστριακά στρατεύματα. Μετά τη νίκη του αποσύρθηκε στη Σιλεσία την οποία τελικά επανακατέλαβε το Δεκέμβριο του 1757.
1758
Στις αρχές του έτους οι Ρώσοι προσπάθησαν αν φτάσουν ως την Πομερανία και να ενωθούν με τα αυστριακά στρατεύματα, αυτό όμως το εμπόδισε ο Φρειδερίκος. Ωστόσο οι Ρώσοι συνέχισαν να κατέχουν την ανατολική Πρωσία. Τα αυστριακά στρατεύματα ανακατέλαβαν την Σιλεσία,ενώ η Γαλλία υπέστη μία σημαντική ήττα στον Ρήνο και έτσι έχασε όλες τις περιοχές δυτικά του Ρήνου.
Η ειρήνη
Οι Γαλλοβρετανικές εχθροπραξίες έληξαν το 1763 με τη Συνθήκη των Παρισίων (1763), που περιελάμβανε διάφορες περίπλοκες ανταλλαγές εδαφών. Η Γαλλία είχε τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα στα εδάφη της Νέας Γαλλίας και τη Γουαδελούπη και επέλεξε τη δεύτερη γιατί την προμήθευε με ζάχαρη. Αυτό βόλευε και τους Βρετανούς, αφού τα νησιά της Καραϊβικής τους προμήθευαν με άφθονη ζάχαρη και η παραχώρηση της Νέας Γαλλίας τους άφησε κυρίαρχους όλης της Βόρειας Αμερικής ανατολικά του Μισισιπή με την εξαίρεση της Νέας Ορλεάνης.
Κατά το προηγούμενο έτος όμως η Γαλλία είχε συνάψει μυστική συνθήκη με την σύμμαχο της Ισπανία στην οποία παραχώρησε την δυτική γαλλική Λουιζιάνα με την συνθήκη του Φονταινεμπλώ. Παρόλ’ αυτά, το τέλος της απειλής της Νέας Γαλλίας και η επακόλουθη αναδιοργάνωση αυτών των αποικιών υπήρξε ένας από τους παράγοντες που επέτρεψαν την έκρηξη της Αμερικανικής Επανάστασης. Η Ισπανία έχασε τον έλεγχο της Φλόριντα (πέρασε στα χέρια των Βρετανών) αλλά πήρε τη Νέα Ορλεάνη και την περιοχή της Λουϊζιάνας δυτικά του Μισισιπή από τους Γάλλους. Η Γαλλία επίσης επέστρεψε τη Μινόρκα στους Βρετανούς.
Τα ευρωπαϊκά σύνορα επέστρεψαν στην προπολεμική τους κατάσταση σύμφωνα με τη συνθήκη του Hubertusburg (Φεβρουάριος 1763). Αυτό σήμαινε την επιβεβαίωση του πρωσικού ελέγχου της Σιλεσίας. Η Πρωσία επιβίωσε των επιθέσεων τριών αντιπάλων, που ο καθένας μόνος του ήταν μεγαλύτερος σε έκταση από την ίδια.
Σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς, η πρωσική επιρροή αυξήθηκε σημαντικά σε βάρος της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αυτή η επιρροή σημαδεύει την απαρχή του σύγχρονου γερμανικού κράτους, ένα γεγονός τουλάχιστον εξίσου σημαντικό με την αποικιακή αυτοκρατορία που δημιούργησε η Βρετανία. Άλλοι ιστορικοί, όπως ο Φρεντ Άντερσον στο Crucible of War, διαφωνούν. Σύμφωνα με τον Άντερσον: « Πέρα από τις αναπόφευκτες προσαρμογές στον τρόπο με τον οποίο οι διπλωμάτες έβλεπαν την Πρωσία ως παίκτη στην ευρωπαϊκή πολιτική, έξι χρόνια γενναίας σπατάλης και άγριας αιματοχυσίας δεν κατόρθωσαν σχεδόν τίποτα.» (σ. 506)
Από στρατιωτικής πλευράς, οι μάχες αυτές καθαυτές ήταν λιγότερο ενδιαφέρουσες από τους εξαιρετικούς ελιγμούς του Φρειδερίκου. Αυτή η ευέλικτη στρατηγική θα γινόταν αργότερα αντικείμενο θαυμασμού από τον ίδιο τον Βοναπάρτη.
Πράγματι, ο Επταετής Πόλεμος, ήταν η τελευταία μείζων στρατιωτική σύγκρουση στην Ευρώπη πριν τους πολέμους της Γαλλικής Επανάστασης στα τέλη του 18ου αιώνα.
Αποτελέσματα του Επταετούς Πολέμου
Τα αποτελέσματα του Επταετούς Πολέμου υπήρξε εξαιρετικά σημαντικό για την κατοπινή ιστορία της Ευρώπης.
Ο Φρειδερίκος ο Μέγας κατάφερε αποφασιστικό πλήγμα στους Αυστριακούς και ανάγκασε την Μαρία Θηρεσία να εγκαταλείψει κάθε αξίωση της στη Σιλεσία. Η απόκτηση της περιοχής αυτής αύξησε την έκταση της Πρωσίας κατά ένα τρίτο και παραπάνω, ανυψώνοντας έτσι το βασίλειο των Hohenzollern στο επίπεδο μιας δύναμης πρώτου μεγέθους.
Στον αγώνα για την κυριαρχία των αποικιών οι Βρετανοί αναδείχθηκαν σε θριαμβευτές. Από την κάποτε μεγαλειώδη αυτοκρατορία τους στην Αμερική, οι Γάλλοι έχασαν τα πάντα εκτός από δύο μικροσκοπικά νησάκια στα ανοιχτά των ακτών της Νέας Γης, τη Γουαδελούπη και λίγες ακόμη κτήσεις στις Δυτικές Ινδίες, καθώς και ένα τμήμα της Γουιάνας στη Νότια Αμερική. Όλες οι περιοχές που έχασαν οι Γάλλοι αποκτήθηκαν από τη Μεγάλη Βρετανία, με την εξαίρεση της Λουιζιάνας, που η Γαλλία παραχώρησε στην Ισπανία ως ανταμοιβή για τη συμμετοχή της στον πόλεμο. Οι Βρετανοί επέτρεψαν τη διατήρηση γαλλικών εμπορικών αποστολών στην Ινδία, αλλά απαγόρευσαν την οικοδόμηση γαλλικών οχυρών ή τη διατήρηση στρατευμάτων στη χώρα εκείνη.
Το θησαυροφυλάκιο της Γαλλίας είχε αδειάσει πια εντελώς, το εμπόριο της είχε σχεδόν καταστραφεί, ενώ οι πιθανότητες κυριαρχίας της στην Ευρώπη είχαν σοβαρά κλονιστεί.
wikipedia