Ο σουρεαλιστικός ανταγωνισμός για την διαδοχή της Μέι -Μπορεί κάποιος να ξεδιαλύνει το χάος του Brexit;

Μια ατμόσφαιρα απόλυτης αποστασιοποίησης από την πραγματικότητα πλήττει ολόκληρο τον ανταγωνισμό για την διαδοχή της Μέι, μια αναντιστοιχία ανάμεσα σε αυτό που θα χρειαστεί για να κερδηθεί η ηγεσία και στην κατάσταση που θα αντιμετωπίσει ο νικητής ως πρωθυπουργός.

Τον Απρίλιο του 1916, μια ομάδα Ιρλανδών Ρεπουμπλικάνων κατέλαβε μεγάλο μέρος του κέντρου του Δουβλίνου και κήρυξε ανεξαρτησία. Η βρετανική κυβέρνηση αντέδρασε γρήγορα. Έστειλε χιλιάδες στρατιώτες για να αποκαταστήσει την τάξη και, όταν η εξέγερση κατεστάλη, εκτέλεσε τους αρχηγούς της. Παρόλο που η Εξέγερση του Πάσχα απέτυχε να τερματίσει την βρετανική κυριαρχία, κατάφερε να αναζωογονήσει το ιρλανδικό κίνημα ανεξαρτησίας, μια προσπάθεια που κορυφώθηκε στο Ελεύθερο Κράτος της Ιρλανδίας έξι χρόνια αργότερα. Λίγους μήνες μετά την εξέγερση, ο ποιητής W. B. Yeats έγραψε ότι τα πράγματα ήταν «Όλα αλλαγμένα, αλλαγμένα τελείως: Μια φοβερή ομορφιά γεννιέται».
Μετά από μερικά από τα χειρότερα εκλογικά αποτελέσματα που έχει βιώσει ποτέ, το βρετανικό Συντηρητικό Κόμμα, η παλαιότερη και πιο επιτυχημένη πολιτική δύναμη της χώρας, ίσως να αισθάνεται σαν να είναι παγιδευμένο στο ποίημα του Yeats. Το νεόκοπο κόμμα του Nigel Farage -μια τρομερή ομορφιά, αν υπήρξε ποτέ μια τέτοια- εξευτέλισε τους κυβερνώντες Συντηρητικούς στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον περασμένο μήνα και τώρα βρίσκεται μπροστά από τους Tories στις δημοσκοπήσεις για τις επόμενες γενικές εκλογές. Σε αυτή την πυρετώδη ατμόσφαιρα, οι Συντηρητικοί επιλέγουν τον επόμενο ηγέτη τους και επόμενο πρωθυπουργό της χώρας, προσευχόμενοι ότι μπορεί να γυρίσει τα πράγματα.
ΤΟ ΡΙΞΙΜΟ ΤΗΣ ΖΑΡΙΑΣ
Πριν από τρία χρόνια, το Ηνωμένο Βασίλειο ψήφισε, 52% υπέρ έναντι 48%, να εγκαταλείψει την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό το σοκαριστικό αποτέλεσμα πυροδότησε την παραίτηση του David Cameron, του ηγέτη του Συντηρητικού Κόμματος και πρωθυπουργού που διενήργησε το δημοψήφισμα, στοιχηματίζοντας ότι οι ψήφοι υπέρ της παραμονής [στην ΕΕ] θα επέλυαν τελικά τα επιχειρήματα για την Ευρώπη που είχαν διχάσει το κόμμα του για δεκαετίες.
Ο Μπόρις Τζόνσον, πρώην δήμαρχος του Λονδίνου και ένας από πολλούς υψηλού προφίλ συντηρητικούς πολιτικούς, οι οποίοι βγήκαν εναντίον της γραμμής της κυβέρνησής τους, έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην εκστρατεία υπέρ του «εκτός». Ο Johnson και οι συνάδελφοί του Brexiteers, μαζί με τον μακρόχρονο σύμμαχο του Cameron, Michael Gove, υποσχέθηκαν στους ψηφοφόρους ότι, με το να φύγουν από την ΕΕ, θα μπορούσαν να «αναλάβουν πάλι τον έλεγχο» [της χώρας], κυρίως στα σύνορα του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά και στα δισεκατομμύρια λίρες που η χώρα πλήρωνε κάθε χρόνο στις Βρυξέλλες. Υποβάθμισαν τους οικονομικούς κινδύνους του Brexit, υποδεικνύοντας ότι η κυβέρνηση θα μπορούσε γρήγορα να συνάψει συμφωνία με την ΕΕ, η οποία θα επέτρεπε στο Ηνωμένο Βασίλειο να έχει και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο, διατηρώντας όλα τα πλεονεκτήματα της ιδιότητας του μέλους χωρίς κανένα επακόλουθο κόστος.

Μετά τη νίκη του «εκτός», πολλοί ανέμεναν ότι ο Johnson θα διαδεχόταν τον Cameron αμέσως. Όμως, ο Gove, πρώην σύμμαχος του Johnson, τον μαχαίρωσε πισώπλατα και η Theresa May, η υπουργός Εσωτερικών του Cameron, η οποία είχε αποστασιοποιηθεί με κάθε τρόπο από την εκστρατεία του δημοψηφίσματος, έγινε η νικήτρια σχεδόν εξ ορισμού. Αφότου η Μέι κέρδισε την ψηφοφορία στην κοινοβουλευτική ομάδα, ο εναπομείναν αντίπαλός της εγκατέλειψε, απαλλάσσοντάς την από την ανάγκη να αντιμετωπίσει μια εκλογή μεταξύ των μελών του Συντηρητικού Κόμματος.
Η αποτυχία του κόμματος να δοκιμάσει στην πράξη τον νέο ηγέτη του είχε εξαιρετικά επιζήμιες συνέπειες όταν, την άνοιξη του 2017, η Μέι προκήρυξε πρόωρες γενικές εκλογές. Οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι θα κέρδιζε μια μεγάλη πλειοψηφία και έτσι θα μείωνε την εξάρτησή της από τους σκληρούς βουλευτές των Tory για τους οποίους ακόμη και η εκδοχή του Brexit που εκείνη είχε υποσχεθεί -η οποία περιελάμβανε την αποχώρηση από την ενιαία αγορά και την τελωνειακή ένωση της ΕΕ- δεν σηματοδοτούσε έναν ξεκάθαρο διαχωρισμό από τις Βρυξέλλες. Αλλά η Μέι αποδείχθηκε κακή για προεκλογική εκστρατεία και το μανιφέστο του κόμματος, το οποίο συνέθεσαν οι ανώτεροι σύμβουλοί της με λίγη ή καθόλου διαβούλευση με το υπουργικό συμβούλιό της, φάνηκε να προσφέρει ελάχιστη ή καθόλου ανακούφιση από την οικονομική λιτότητα που είχαν επιβάλλει οι κυβερνητικοί συντηρητικοί από το 2010.
Η καταστροφική εκστρατεία της Μέι κατόρθωσε να κάνει τους Τόρις να χάσουν την πλειοψηφία, αναγκάζοντας το κόμμα να στηριχθεί στο μικροσκοπικό Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα της Βόρειας Ιρλανδίας για να παραμείνει στην εξουσία. Επίσης, οι εκλογές ενίσχυσαν, αντί να αποφύγουν, την ανάγκη να γοητευθούν οι Tory που τάσσονταν ακραία υπέρ του Brexit, κυρίως επειδή αντί γι’ αυτό η Μέι παρέμενε αποφασισμένη να μην προσπαθήσει να κερδίσει μια συνεργασία με τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η Μέι κατέληξε σε συμφωνία με τα υπόλοιπα 27 μέλη της ΕΕ, αλλά σύντομα έγινε φανερό ότι θα ήταν σχεδόν αδύνατο να περάσει την συμφωνία της από το κοινοβούλιο και ότι, ακόμα και αν με κάποιο θαύμα τετραγώνιζε τον κύκλο, η διαδικασία είχε δημιουργήσει τόσες έχθρες που το κόμμα της θα την εξανάγκαζε να φύγει αργά ή γρήγορα.
Δεν υπήρξε θαύμα. Η συνέχιση, έστω και προσωρινά, μιας τελωνειακής ένωσης με την ΕΕ προκειμένου να αποφευχθεί η αποκατάσταση ενός αυστηρού συνόρου μεταξύ της Ιρλανδίας (κράτους-μέλους της ΕΕ) και της βρετανικής επαρχίας της Βόρειας Ιρλανδίας αποδείχθηκε απαράδεκτη για μια μικρή αλλά αποφασιστική ομάδα ακραίων υπέρ του Brexit, οι οποίοι ψήφισαν επανειλημμένα εναντίον της συμφωνίας της Μέι. Σύντομα προσχώρησαν αρκετοί υπουργοί που θεωρούσαν ότι η συμφωνία ήταν προδοσία του Brexit, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων (κι ο Johnson μεταξύ τους) που σύντομα θα αμιλλώντο για να την αντικαταστήσουν.
Η αποτυχία της Μέι να περάσει την συμφωνία της, καθώς και η άρνηση της Βουλής των Κοινοτήτων να κυρώσει ένα «μη-συμφωνημένο» Brexit, ανάγκασε την πρωθυπουργό να ζητήσει επέκταση της διετούς διαδικασίας που θα άφηνε το Ηνωμένο Βασίλειο να εγκαταλείψει την ΕΕ στις 29 Μαρτίου. Η ταπείνωση αυτή, καλυμμένη κι από τον θρίαμβο του Κόμματος του Brexit στις ευρωεκλογές, σήμαινε ότι [η Μέι] είχε τελειώσει.
Η Μέι παραιτήθηκε από ηγέτις των Συντηρητικών στις 7 Ιουνίου, αλλά θα παραμείνει ως πρωθυπουργός, μέχρι το κόμμα να επιλέξει τον διάδοχό της. Αυτό θα περιλαμβάνει διαδικασία δύο σταδίων. Αφού οι βουλευτές καταλήξουν σε μια επιλογή μεταξύ δύο [υποψηφιοτήτων], τα κατ’ εκτίμηση 160.000 μέλη του κόμματος θα επιλέξουν τον νικητή.

Οι ΕΠΙΓΟΝΟΙ
Ο σαφής πρωταγωνιστής είναι ο Μπόρις Τζόνσον, παρά την ακατάστατη ιδιωτική ζωή του και τις εκτεταμένες επικρίσεις [για την θητεία] του ως υπουργού Εξωτερικών της Μέι πριν παραιτηθεί για την συμφωνία του Brexit. Η θέση του στους 312 βουλευτές του Tory που υπηρετούν μαζί του στην Βουλή των Κοινοτήτων είναι ότι, αν και [υπάρχουν κι] άλλοι υποψήφιοι μπορεί να είναι προετοιμασμένοι, όπως είναι κι ο ίδιος, να βγάλουν το Ηνωμένο Βασίλειο από την ΕΕ χωρίς συμφωνία εάν είναι απαραίτητο, μόνο αυτός έχει το χάρισμα για να αντιπαρατεθεί με τον Farage. Μαζί με το να θεωρεί δυνατό ένα Brexit χωρίς καμία συμφωνία, έχει απειλήσει να παρακρατήσει τα 39 δισεκατομμύρια λίρες που το Ηνωμένο Βασίλειο οφείλει στην ΕΕ, παρά τις διαμαρτυρίες των περισσότερων διπλωματών, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η υπαναχώρηση από την δέσμευση αυτή θα διασφαλίσει ότι καμία άλλη χώρα δεν θα μπορούσε ποτέ να εμπιστευθεί και πάλι την βρετανική κυβέρνηση σε μια διεθνή διαπραγμάτευση. Η μόνη άλλη πολιτική του Johnson που προσελκύει ενδιαφέρον -μια υπόσχεση για τη μείωση του υψηλότερου φορολογικού συντελεστή για τους υψηλόμισθους- απηχεί τις ημέρες της Θατσερικής δόξας της δεκαετίας του 1980. Αυτή η πολιτική μπορεί να προσελκύσει τα νοσταλγικά τακτικά μέλη που είναι ηλικιωμένοι, δεξιοί, κοινωνικά συντηρητικοί, και πλέον συντριπτικά υπέρ όχι μόνο της εγκατάλειψης της ΕΕ, αλλά και ενός Brexit χωρίς συμφωνία [1].
Στον πρώτο γύρο της κοινοβουλευτικής ψηφοφορίας, την Πέμπτη, ο Τζόνσον κέρδισε αρκετές ψήφους που του εγγυώνται μια θέση στις δύο τελικές. Εκτός από κάποια καταστροφή -κάτι που ο Τζόνσον και η ομάδα του προσπαθούν να αποφύγουν ελαχιστοποιώντας τόσο [πολύ] τις δημόσιες εμφανίσεις του που κάποιοι αρχίζουν να ανησυχούν ότι το κόμμα μπορεί και πάλι να αποτύχει να δοκιμάσει σωστά τον αρχηγό του στην πράξη- το καλύτερο που μπορούν να ελπίζουν οι άλλοι υποψήφιοι είναι να τερματίσουν δεύτεροι και στην συνέχεια ο Τζόνσον να συρρικνωθεί με κάποιον τρόπο κατά την διάρκεια της ψηφοφορίας των μελών, η οποία θα ολοκληρωθεί πριν από τα τέλη Ιουλίου.
Ο Gove, η πρώην νέμεσις του Τζόνσον, είχε στοιχηματίσει ότι η ρεαλιστική στάση του για το Brexit θα του έδινε στήριξη τόσο από τους μετριοπαθείς υπέρ του «εκτός» όσο και από τους πρώην υπέρ του «εντός». Αλλά αφού αναγκάστηκε να παραδεχτεί [2] ότι έκανε χρήση κοκαΐνης αρκετές φορές ως νεαρός –μια αποκάλυψη που οδήγησε μερικούς από τους άλλους υποψηφίους να παραδεχτούν ότι έκαναν χρήση ναρκωτικών (αν και ήταν προσεκτικοί να επιμείνουν ότι ήταν ελαφρά ναρκωτικά)- οι μετοχές του Gove έπεσαν. Κάποια από την υποστήριξή του αναγκάστηκε λοιπόν να στραφεί προς τον υπουργό Εξωτερικών, Τζέρεμι Χαντ, ο οποίος, έχοντας αγωνιστεί υπέρ του «εντός» υπό τον Κάμερον, έφτασε στο Brexit με όλο τον ζήλο ενός προσηλυτισμένου. Το πιο ελκυστικό στον Hunt είναι ότι, παρόλο που δεν είναι πολύ χαρισματικός, προσφέρει ένα ασφαλές χέρι και θα ήταν λιγότερο διχαστικός από τον Johnson. Δεν έχει αποκλείσει μια αποχώρηση χωρίς συμφωνία, αλλά αυτός, όπως και ο Gove, δίνει έμφαση στην επίτευξη μιας [συμφωνίας], αν και, αντίθετα από τον Gove, προσέχει να μην ανησυχεί τους υπέρ του «εκτός» με το να μιλά για άλλη μια παράταση. Την Πέμπτη, όμως, ο Χαντ, παρόλο που τελείωσε στην δεύτερη θέση (με 43 ψήφους έναντι 114 του Johnson) ήταν ελαφρά μπροστά από τον Gove (με 37).
Μια ατμόσφαιρα απόλυτης αποστασιοποίησης από την πραγματικότητα πλήττει ολόκληρο τον ανταγωνισμό -μια αναντιστοιχία ανάμεσα σε αυτό που θα χρειαστεί για να κερδηθεί η ηγεσία και στην κατάσταση που θα αντιμετωπίσει ο νικητής ως πρωθυπουργός που θα προεδρεύει μιας διαιρεμένης χώρας, ενός μειοψηφικού κοινοβουλίου, και μιας διαπραγμάτευσης με έναν μακράν ισχυρότερο συνομιλητή, την ΕΕ, η οποία έχει πει, ξανά και ξανά, ότι δεν θα ανοίξει εκ νέου την συμφωνία. Και επειδή κανένας δεν μπορεί να δει πέρα από το Brexit (και το Κόμμα του Brexit), οι υποψήφιοι προσέφεραν ελάχιστα πέρα από την στοργή των Τόρι και μια καραμέλα σχετικά με την κατεύθυνση που θα έδιναν στο Συντηρητικό Κόμμα (και στην χώρα) εάν και όποτε επιτευχθεί το διαζύγιο [με την ΕΕ] [3].
Η μόνη εξαίρεση σε αυτόν τον καταθλιπτικό κανόνα είναι ο υπουργός Διεθνούς Ανάπτυξης, Rory Stewart, του οποίου η ζωηρή διάθεση να λέει τα πράγματα όπως έχουν [4] έχει οδηγήσει σε μια καινοτόμα, λειτουργική και ενθουσιωδώς έντιμη εκστρατεία. Το ότι οι αξιοθαύμαστες προσπάθειές του φαίνονται καταδικασμένες σε αποτυχία (κέρδισε μόλις 19 βουλευτές την Πέμπτη) λέει όλα όσα πρέπει να γνωρίζει κάποιος. Όποιος κι αν κερδίσει τις εκλογές -ο Johnson, ο Hunt, ο Gove ή ένας κεραυνοβόλα τυχερός Stewart- θα έχει το δυσβάσταχτο, ίσως αδύνατο, καθήκον να γυρίσει πίσω στην πραγματικότητα για να διασώσει το κόμμα, και την χώρα, από τον κυκεώνα του Brexit.
TIM BALE, καθηγητής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Queen Mary στο Λονδίνο
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.bbc.co.uk/news/uk-politics-48395211
[2] https://www.theguardian.com/politics/2019/jun/09/michael-goves-conservat…
[3] https://www.conservativehome.com/parliament/2019/06/conservative-leaders…
[4] https://www.theguardian.com/politics/2019/jun/09/rory-stewart-if-we-want…
foreignaffairs