Ηλίας Βενέζης -Από την Αιολική Γη, στο Νούμερο 31328 και από κει… στη Γαλήνη… (βίντεο)

Ο Ηλίας Βενέζης (πραγματικό όνομα: Ηλίας Μέλλος, Αϊβαλί, 4 Μαρτίου 1904 – Αθήνα, 3 Αυγούστου 1973) ήταν Έλληνας λογοτέχνης, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Έγινε γνωστός με τα μυθιστορήματά του Το νούμερο 31328 και Γαλήνη. Στη διάρκεια της πολύχρονης παρουσίας του στα γράμματα, ασχολήθηκε με όλες σχεδόν τις μορφές γραπτού λόγου.

Δημοσίευσε και εξέδωσε μυθιστορήματα, διηγήματα, μελέτες, χρονογραφήματα, βιογραφίες, οδοιπορικά, ταξιδιωτικές εντυπώσεις και έγραψε και το θεατρικό έργο «Μπλοκ C».
Επίσης υπήρξε γραμματέας και διευθύνων σύμβουλος του Εθνικού θεάτρου την περίοδο 1950-1952 καθώς και πρόεδρος της καλλιτεχνικής επιτροπής του από το 1964 έως το 1967, συνεργάτης του ΕΙΡ (Εθνικού ιδρύματος Ραδιοφωνίας) από το 1954 έως το 1966 αλλά και πρόεδρος του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης από το 1963 έως το 1966.
Έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών το 1957 και τιμήθηκε με το Α’ κρατικό βραβείο λογοτεχνίας και τον Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών για το μυθιστόρημά του «Γαλήνη».
Γεννήθηκε στις Κυδωνίες (Αϊβαλί) της Μικράς Ασίας στις 4 Μαρτίου 1904 σύμφωνα με αυτοβιογραφικό του σημείωμα. Ο πατέρας του, Μιχαήλ Μέλλος, καταγόταν από την Κεφαλλονιά και η μητέρα του από τη Λέσβο. Βενέζης λεγόταν ο παππούς του Δημήτριος από την πλευρά της μητέρας του.
Τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα έζησε στο Αϊβαλί, μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1914, όταν και εγκαταστάθηκε με τη μητέρα και τα αδέρφια του στη Μυτιλήνη μέχρι το 1919. Ο Βενέζης παρακολούθησε το Γυμνάσιο της Μυτιλήνης (Γυμνασιάρχης ήταν ο φιλόσοφος Ιωάννης Ολύμπιος), αλλά αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Κυδωνιών.
Το 1922 η οικογένειά του εγκατέλειψε οριστικά πλέον τη Μικρά Ασία, ο ίδιος όμως δεν πρόλαβε να επιβιβαστεί στο πλοίο. Αιχμαλωτίστηκε και εστάλη, μαζί με άλλους 3.000 Αϊβαλιώτες, στα Τάγματα Εργασίας για 14 μήνες σε ηλικία 18 ετών. Οι εμπειρίες του από τα εργατικά τάγματα περιέχονται στο πρώτο μυθιστόρημά του, Το Νούμερο 31328. Ο Βενέζης ήταν ένας από τους μόλις 23 συμπατριώτες του που τελικά επιβίωσαν.
Το 1923 απελευθερώθηκε και επέστρεψε στη Μυτιλήνη. Εκεί υπήρχε αξιόλογη λογοτεχνική κίνηση με πρωτεργάτη τον Στρατή Μυριβήλη. Αυτός μάλιστα τον παρακίνησε να καταγράψει την αιχμαλωσία του και έλεγε χαρακτηριστικά ότι “του έμαθε πώς να κρατάει το μολύβι στο χέρι”. Το Νούμερο 31328 δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά σε συνέχειες το 1924 στην εφημερίδα Καμπάνα της Μυτιλήνης, διευθυντής της οποίας ήταν ο Μυριβήλης.
Το 1939 ο Βενέζης μοιράστηκε μαζί με τον Μυριβήλη το πρώτο στην ιστορία Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας. Το 1956 ήταν και οι δυο υποψήφιοι για την έδρα Λογοτεχνίας στην Ακαδημία Αθηνών, όπου και εκλέχτηκε ο Βενέζης.
Στη Μυτιλήνη εργαζόταν στην Τράπεζα της Ελλάδος και το 1932 πήρε μετάθεση και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα (υπήρξε υπάλληλος στην τράπεζα το διάστημα 1930-1957). Δύο χρόνια πριν από την αποχώρησή του το 1955, κατόπιν παροτρύνσεως του τότε διοικητή Ξενοφώντα Ζολώτα, συνέγραψε το ¨΄Χρονικό της Τραπέζης της Ελλάδος¨΄ μια εξιστόρηση της πρώτης 25ετίας της Τράπεζας.
Διώχθηκε για τις πολιτικές του ιδέες από τον νόμο του “Ιδιωνύμου”, από τη δικτατορία του Μεταξά και κατά τη διάρκεια της Κατοχής συνελήφθη με την κατηγορία ότι είχε μιλήσει για ελευθερία, σε συγκέντρωση του προσωπικού της τράπεζας μέσα στο κεντρικό κτίριο, με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου. Φυλακίστηκε στο “Μπλοκ C” των φυλακών Αβέρωφ και η εκτέλεσή του απετράπη έπειτα από αντιδράσεις του πνευματικού κόσμου.
Μετά τον πόλεμο διαδραμάτισε ενεργό ρόλο στην πνευματική ζωή της χώρας με επίσημες θέσεις, όπως του Διευθύνοντος συμβούλου του Εθνικού Θεάτρου, Αντιπροέδρου του διοικητικού συμβουλίου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Το 1957 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Παράλληλα το έργο του γνώριζε πολύ μεγάλη επιτυχία στην Ελλάδα με συνεχείς επανεκδόσεις και στο εξωτερικό με πολλές μεταφράσεις.
Ήταν εξαιρετικά δημοφιλής λογοτέχνης στην εποχή του, με εκπομπή στο ραδιόφωνο και ιδρυτικό μέλος της Ομάδας των Δώδεκα, που με το ομώνυμο βραβείο της ανέδειξε το μεταπολεμικό μυθιστόρημα.
Τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του (1971-1973) υπέφερε από σοβαρό πρόβλημα υγείας. Κατά το διάστημα αυτό είχε αποτραβηχθεί από κάθε κοινωνική ζωή και όταν δεν βρισκόταν στο νοσοκομείο, εργαζόταν επάνω στα τελευταία του βιβλία.
Μετά τον θάνατό του κυκλοφόρησε το Μικρασία, Χαίρε, που βρέθηκε έτοιμο σε ντοσιέ ανάμεσα στα χαρτιά του με τη σημείωση: «Για το τυπογραφείο». Το 1979 το «Βιβλιοπωλείον της Εστίας» δημοσίευσε Το Μυθιστόρημα των Τεσσάρων, που είχε γραφεί για την εφημερίδα «Ακρόπολη» το 1958.
Πέθανε στις 3 Αυγούστου 1973 στην Αθήνα, από καρκίνο του λάρυγγα. Κηδεύτηκε και τάφηκε στη Μήθυμνα (Μόλυβο) της Λέσβου απέναντι από τη μικρασιατική του πατρίδα. Σύμφωνα με τη θέλησή του, ο τάφος του είναι ανώνυμος με μόνη επιγραφή τη λέξη ΓΑΛΗΝΗ.
Εργογραφία (αυτοτελείς εκδόσεις)
Για πλήρη χρονολογικό κατάλογο των δημοσιευμένων έργων του βλ. Ηλίας Βενέζης (εργογραφία)
Μυθιστορήματα
«Το νούμερο 31328»: α’ έκδοση 1931,- 2011 η τελευταία: ISBN 978-960-469-126-5
«Γαλήνη»: α’ έκδοση 1939, – 2011 ητελευταία: ISBN 978-960-503-054-4
«Αιολική Γη»:α’ έκδοση 1943, – 2006 η τελευταία: ISBN 960-05-0981-6
«Έξοδος. Χρονικό της Κατοχής»: α’ έκδοση 1950, – 1996 η τελευταία:ISBN 960-05-0429-6
«Ωκεανός»: α’ έκδοση 1956, – 1992 η τελευταία: ISBN 960-05-0367-2
«Το Μυθιστόρημα των Τεσσάρων», μαζί με τους Μυριβήλη, Καραγάτση, Τερζάκη : α’ έκδοση 1979, – 1999 η τελευταία:ISBN 960-05-0063-0
Συλλογές διηγημάτων
«Ο Μανώλης Λέκας και άλλα διηγήματα» α’ έκδοση 1928
«Αιγαίο» α’ έκδοση 1941, – τελευταία έκδοση 1998: ISBN 960-05-0218-8
«Άνεμοι» α’ έκδοση 1944, – τελευταία έκδοση 1996: ISBN 960-05-0244-7
«Ώρα Πολέμου» α’ έκδοση 1946, – τελευταία έκδοση 1996: ISBN 960-05-0707-4
«Οι νικημένοι» α’ έκδοση 1954, – τελευταία 1995: ISBN 960-05-0640-Χ
«Αρχιπέλαγος» α’ έκδοση 1969, – τελευταία 1991: ISBN 960-05-0369-9
«Εφταλού» α’ έκδοση 1972, – τελευταία 1996: ISBN 960-05-0705-8
«Το καῒκι του Θησείου και άλλες ιστορίες για μικρούς και μεγάλους», α’ έκδοση 2006: ISBN 960-05-1286-8
«Ακήφ» διήγημα, – α’ έκδοση 1944
Ταξιδιωτικά
«Φθινόπωρο στην Ιταλία» α’ έκδοση 1950, – τελευταία 1984
Αμερικανική Γη α΄έκδοση 1955, – τελευταία 1977
Αργοναύτες α’ έκδοση 1962, – τελευταία 1990: ISBN 960-05-0243-9
Περιηγήσεις α’ έκδοση 1973, – τελευταία 1990: ISBN 960-05-0242-0
«Στις ελληνικές θάλασσες. Μυθιστορία του Ιονίου και του Αιγαίου» α’ έκδοση 1973 – τελευταία 1997: ISBN 960-05-0737-6
Θέατρο
«Μπλοκ C» δράμα σε τρεις πράξεις και τέσσερεις εικόνες. Πρώτη παράσταση στο θέατρο 5 Δεκεμβρίου 1945.
α’ έκδοση σε βιβλίο 1946, τελευταία 1994: ISBN 960-05-0086-Χ
Άλλα έργα
«Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός» βιογραφία. Α’ έκδοση 1952, – τελευταία 1981: ISBN 978-960-05-1378-3
«Χρονικόν της τραπέζης της Ελλάδος. Ιστορία μιάς εικοσιπενταετίας. 1928-1952», ιστορικό – χρονικό. Α’ έκδοση 1955
«Εμμανουήλ Τσουδερός.Ο πρωθυπουργός της μάχης της Κρήτης και η εποχή του», ιστορική βιογραφία. Α’ έκδοση 1966
«Μικρασία Χαίρε (διήγησις συμβάντων», χρονικό. Α’ έκδοση 1974, τελευταία 1995: ISBN 960-05-0368-0
Ραδιοφωνικές εκπομπές
«Σας μιλά ο φίλος σας» ΕΙΡ (1954-1973)
«Πλοία και Θάλασσες» ΕΙΡ (1966 – 1969)
«Ξένοι περιηγητές στην Ελλάδα» ΕΙΡ ( 1970)
Διασκευές- μεταφορές των έργων του
Τηλεόραση
«Γαλήνη», τηλεοπτική σειρά 29 επεισοδίων – μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος- παραγωγής 1976, ΕΡΤ
«Το μυθιστόρημα των τεσσάρων», τηλεοπτική σειρά 13 επεισοδίων- μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος – παραγωγής 1981, ΥΕΝΕΔ
Τηλεοπτικό θεάτρο
«Μπλοκ C», τηλεοπτική προβολή του ομώνυμου θεατρικού έργου, παραγωγής ΡΙΚ 1974, ΕΙΡΤ
Κινηματογράφος
«Γαλήνη», κινηματογραφική ταινία μεγάλου μήκους, παραγωγής 1958. Σενάριο και σκηνοθεσία Γκρέγκορι Μαρκόπουλος (η ταινία δεν βγήκε ποτέ στις αίθουσες)
«1922», κινηματογραφική ταινία μεγάλου μήκους, παραγωγής 1978 – βασισμένη στο μυθιστόρημα «Το νούμερο 31328». Σενάριο και σκηνοθεσία Νίκος Κούνδουρος
wikipedia
Ντοκιμαντέρ: Ηλίας Βενέζης
Από τη σειρά του Υπουργείου Πολιτισμού: ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΛΥΚΕΙΟ
Αρχισυνταξία -Σενάριο: Νατάσα Μποζίνη
Υπεύθυνος έργου: Κώστας Γεωργουσόπουλος
Πρωτότυπη Μουσική: Μιχάλης Αβραμίδης
.
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=SGwX-5z0pTU&w=533&h=400]
.
Βίντεο από: Natasa Bozini
«ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ» -Ηλίας Βενέζης
Eπεισόδιο της σειράς «ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ» το οποίο παρουσιάζει τη ζωή και το έργο του εκπροσώπου της γενιάς του ’30 ΗΛΙΑ ΒΕΝΕΖΗ (γενν. 1898 ή 1904 – πέθ. 1973) παράλληλα με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής του.
Παρατίθενται βιογραφικά στοιχεία σχετικά με την καταγωγή του από το Αϊβαλί, την επώδυνη περίοδο της αιχμαλωσίας του μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, τη μετακίνησή του ως πρόσφυγα στη Μυτιλήνη, την εγκατάστασή του στην Αθήνα το 1932. Εκεί ο συγγραφέας των μυθιστορημάτων «Το νούμερο 31328» (πρώτη μορφή 1925, δεύτερη και ολοκληρωμένη 1931), «Γαλήνη» (1939) και «Αιολική Γη» (1943) αρθρογραφεί στον ημερήσιο Τύπο, ενώ παράλληλα εργάζεται ως τραπεζικός υπάλληλος έως το 1957.
Για το έργο του «Γαλήνη» βραβεύεται το 1940 με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας, ενώ το 1957 εκλέγεται ακαδημαϊκός και τιμάται με θέσεις σε σημαντικά πολιτιστικά ιδρύματα και θεσμούς της χώρας (Εθνικό Θέατρο, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης κ.α.).
Όπως επισημαίνεται, ο Η. ΒΕΝΕΖΗΣ υπήρξε μειλίχιος ραψωδός των προσωπικών του εμπειριών από την προσφυγιά και τον ξεριζωμό, ενώ η λογοτεχνική του φόρμα, που χαρακτηρίζεται από έντονη λυρικότητα, εκκινεί από το πραγματικό για να οδηγηθεί στο φανταστικό αποτυπώνοντας με αμεσότητα τη βιωμένη πραγματικότητα του ίδιου και της γενιάς του.
Πολυμεταφρασμένος, σημειώνεται ότι υπήρξε από τους πρώτους σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς που το έργο τους μεταφράστηκε σε τόσο μεγάλο αριθμό γλωσσών. Στην εκπομπή, εκτός από πανεπιστημιακούς, μελετητές του έργου του, για τον πεζογράφο και άνθρωπο Η. ΒΕΝΕΖΗ μιλά η κόρη του ΑΝΝΑ ΒΕΝΕΖΗ-ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΥ, η οποία ξεδιπλώνει την ατομική του περιπέτεια.
Πλούσιο φωτογραφικό και οπτικοακουστικό αρχειακό υλικό πλαισιώνει την αφήγηση, καθώς η πορεία του συγγραφέα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα γεγονότα της εποχής του. Περιλαμβάνεται επίσης ηχητικό ντοκουμέντο από την ομιλία του στην Ακαδημία Αθηνών και ακούγεται απόσπασμα από την εκπομπή του ΕΙΡ «Εκλεκτές σελίδες της λογοτεχνίας μας» (1955), του Ντίμη Αποστολόπουλου, με τη φωνή της ΚΥΒΕΛΗΣ στην ανάγνωση της «Αιολικής Γης» του Η.ΒΕΝΕΖΗ.
.
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=0DIUeRQjlO0&w=711&h=400]
.
Βίντεο από: μηπως ειμαι καποια