Λουκρήτιος -Η υπεροχή των φυσικών φαινομένων ως κεντρική ερμηνεία της λειτουργίας του κόσμου

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Ο Τίτος Λουκρήτιος Κάρος (94 π.Χ. – 15 Οκτωβρίου 55 π.Χ.) ήταν Ρωμαίος ποιητής και φιλόσοφος. Το μόνο γνωστό του έργο είναι το εκτενές φιλοσοφικό ποίημα De rerum natura (“Περί της φύσεως των πραγμάτων”), 7.415 στίχων με επικούρεια θεματολογία.

Φωτογραφία από: private.philenews.com
Παρότι η άνθιση του λατινικού εξάμετρου συνήθως αποδίδεται στον Βιργίλιο, είναι αναμφισβήτητη η επίδραση του De Rerum Natura στον τελευταίο και σε άλλους, μεταγενέστερους ποιητές. Είναι επίσης σημαντικό για το ρόλο που έπαιξε στη μετάδοση των ελληνικών φιλοσοφικών ιδεών και στην εκλέπτυνση της λατινικής γλώσσας.
Η διάσωση όλων των κειμένων του ποιήματος είναι αξιοσημείωτο γεγονός, δεδομένης της εχθρότητας της χριστιανικής Εκκλησίας, η οποία και ήταν το μόνο μέσο μετάδοσης για λατινικά κείμενα σχετικά με τον Λουκρήτιο και τον Επίκουρο. Παρά ταύτα, τα διασωθέντα κείμενα είναι συνήθως παραποιημένα και έχουν γίνει επίπονες προσπάθειες για την αποκατάστασή τους.
Ο στόχος του έργου ήταν να απαλλάξει το νου των ανθρώπων από την προκατάληψη και το φόβο του θανάτου. Για να το πετύχει αυτό αναπτύσσει διεξοδικά τις θέσεις του Επίκουρου, τον οποίον και αποθεώνει.
Ο Λουκρήτιος εκφράζει σε προσεγμένα κλασικά λατινικά τις επικούρειες απόψεις του για τη μεταφυσική, την υλιστική ατομική θεωρία και, γενικότερα, την υπεροχή των φυσικών φαινομένων ως κεντρικής ερμηνείας της λειτουργίας του κόσμου.
Ο Λουκρήτιος αντιπαθούσε και έβλεπε ως αβάσιμη τη δεισιδαιμονία καθώς δεν πίστευε ότι το Σύμπαν κυβερνάται από θεϊκές παρεμβάσεις ή υπερφυσικές δυνάμεις, όπως θεωρούσε η πλειονότητα των ανθρώπων του καιρού του. Ο θάνατος για τον Λουκρήτιο δεν ήταν εγγενώς ούτε καλός ούτε κακός, μόνο μία απόλυτη παύση της ύπαρξης και ο φόβος του θανάτου δεν ήταν παρά μία προβολή επίγειων, καθημερινών φόβων.
Αποσπάσματα
“Ω, εσύ (*) που πρώτος μπόρεσες από το τόσο σκότος
να βγάλεις τέτοια ξάστερη φεγγοβολή, της ζήσης την ευτυχία φωτίζοντας, του γένους των Ελλήνων στολίδι, εσένα ακολουθώ και τα πατήματά μου
τώρα πιθώνω σταθερά στα χνάρια των ποδιών σου”.
ΛΟΥΚΡΗΤΙΟΣ “Περί της φύσεως των πραγμάτων”, απόδοση στα σύγχρονα ελληνικά, Κωνσταντίνος Θεοτόκης
(*) εννοεί τον φιλόσοφο Επίκουρο
wikipedia
Παρουσίαση από το βιβλιοπωλείο Πολιτεία
Το μνημειώδες έπος του Λουκρήτιου “Για την Φύση των Πραγμάτων”, προάγγελος και μοναδικός αρχαίος πρόγονος της σύγχρονης επιστήμης, είναι η ποιητική εκδοχή του χαμένου ελληνικού έργου Περί Φύσεως του Επίκουρου, της λαμπρότερης έκφανσης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας: ένας αριστουργηματικός ύμνος στην ελευθερία από τα δεσμά της θρησκείας, του φόβου, των παθών, της άγνοιας. Είναι ο αρχαίος καταστατικός χάρτης της ελεύθερης βούλησης η τίμια φωνή που έρχεται από τα βάθη των αιώνων να θερμάνει τις καρδιές εκείνων που στέκονται αλύγιστοι μπρος στο θάνατο, με μόνο όπλο την πνευματική εντιμότητα.
Λίγοι αρχαίοι συγγραφείς εμπνέουν τον σεβασμό που έχει κερδίσει με το De rerum natura ο Λουκρήτιος. Επιστήμονας, ποιητής, Επικούρειος φιλόσοφος, έγραψε ένα έργο βαθιά διαποτισμένο από το παράδοξο: έγραψε ποίηση πατώντας πάνω στο θάνατο της ποίησης – του έρωτα, του φόβου, της επιθυμίας, του μύθου και της ψευδαίσθησης, του λάθους, της παράδοσης, της θρησκείας. Το μόνο που τον εκστασιάζει είναι το μυστήριο που αποκάλυψε η επικούρεια φιλοσοφία. Και τούτο το μυστήριο είναι πως δεν υπάρχει κανένα μυστήριο μοναχά κάτι αραχνοφωλιές μες στον ανθρώπινο νου…
Το De rerum natura γράφτηκε με κόπο, όπως δηλώνει ο συγγραφέας του, αλλά και με κατάδηλο ενθουσιασμό. Ο Λουκρήτιος επισημαίνει πόσο δύσκολο του ήταν να μεταφέρει σε λατινικό στίχο “τις ανακαλύψεις των Ελλήνων που τις τυλίγει σκοτάδι”, στην προσπάθειά του να καταστήσει ελκυστική για τον αναγνώστη του την επικούρεια φυσική αλλά, όπως γράφει, “υπομένω κάθε κόπο και ξάγρυπνος περνώ νύχτες ατάραχες, ψάχνοντας τις λέξεις και τους στίχους που θα μου δώσουν τη δύναμη ν’ ανοίξω το δρόμο για το πνεύμα σου ρίχνοντας φως λαμπρό για να μπορέσεις να δεις σ’ όλο τους το βάθος τα κρυμμένα μυστικά”…
Κατόρθωσε έτσι να συγγράψει ένα από τα σπουδαιότερα έργα όλων των εποχών, όχι απλώς χάρη στις λογοτεχνικές αρετές του αλλά, όπως επισημαίνει ο ίδιος, “γιατί μιλώ για πράγματα σπουδαία και μεγάλα, κι αγωνίζομαι να λευτερώσω το νου από τα δεσμά της θρησκείας κι ακόμη, γιατί πλάθω στίχους φωτεινούς για θέματα σκοτεινά, αγγίζοντάς τα όλα με τη χάρη των Μουσών”.
Αν αναλογιστεί κανείς ότι το έργο -επί αιώνες θαμμένο στα άδυτα ενός μοναστηριού της νότιας Γερμανίας, ώσπου ήρθε στο φως το 1417- σήμερα κυκλοφορεί στα αγγλικά σε είκοσι πέντε διαφορετικές εκδόσεις, αντιλαμβάνεται ότι η πρώτη πλήρης έκδοση της “Φύσης των πραγμάτων” στα ελληνικά έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό της ελληνικής βιβλιογραφίας. (Από την παρουσίαση της έκδοσης).

ΔΗΜΟΦΙΛΗ