Το ISIS αναδύεται ήδη από τις στάχτες του – Η εισβολή της Τουρκίας στη Συρία θα οδηγήσει σε αναζωπύρωση της τζιχάντ

Τραγικά, σε λίγα χρόνια από τώρα, η Συρία θα είναι πίσω εκεί που ήταν πριν από την εκστρατεία εναντίον του ISIS: Υποφέροντας από χάος και πόλεμο, με την τρομοκρατία να ανεβαίνει.

Οι περαιτέρω συγκρούσεις μόνο θα τροφοδοτήσουν την ριζοσπαστικοποίηση, η οποία θα αποσταθεροποιήσει και πάλι την περιοχή και θα αποτελέσει απειλή για το Ισραήλ, την Ευρώπη και ακόμη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ένας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στρατιωτικός συνασπισμός πέτυχε να ανατρέψει το αυτοαποκαλούμενο χαλιφάτο του Ισλαμικού Κράτους, γνωστού ως ISIS, στο Ιράκ και την Συρία τον περασμένο Μάρτιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο περίπου 2.000 στρατιώτες των ΗΠΑ έλαβαν μέρος σε αυτήν την προσπάθεια, ένα ελάχιστο τμήμα αυτών που αναπτύχθηκαν στο Ιράκ ή στο Αφγανιστάν στην κορύφωση εκείνων των πολέμων.
Το κλειδί για την επιτυχία στην Συρία ήταν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες εργάστηκαν «με, μαζί και μέσω» (“by, with, and through”) τοπικών δυνάμεων πολιτοφυλακών, δηλαδή των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (Syrian Democratic Forces, SDF), των οποίων η ραχοκοκαλιά ήταν η κουρδική πολιτοφυλακή, γνωστή ως Μονάδες Λαϊκής Προστασίας (YPG).
Και όμως, με ένα μόνο τηλεφώνημα προς τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, φέρεται να έδωσε το πράσινο φως σε μια τουρκική επίθεση σε αυτούς τους ίδιους Κούρδους εταίρους, των οποίων οι στενοί δεσμοί με τους Κούρδους μαχητές στην Τουρκία είχαν από μακρού χρόνου εκνευρίσει την Άγκυρα.
Ο Trump διέταξε την απόσυρση των στρατιωτικών των ΗΠΑ που εκπαίδευαν και βοηθούσαν τις SDF ως μέρος μιας προσπάθειας για την διατήρηση των κερδών του συνασπισμού κατά του ISIS. Στην συνέχεια, η Τουρκία ξεκίνησε μια αιματηρή εκστρατεία για να απωθήσει τους Κούρδους μακριά από τα σύνορα μεταξύ Τουρκίας και Συρίας.
Με τις SDF περισπασμένες, το ISIS, πάντα προσαρμόσιμο και ανθεκτικό, φαίνεται έτοιμο να εκμεταλλευτεί το χάος. Αναφορές ότι μαχητές του ISIS έχουν ήδη δραπετεύσει από τις φυλακές που λειτουργούσαν υπό τους Κούρδους έχουν προκαλέσει φόβους ότι ο εξτρεμισμός θα μπορούσε να αναδυθεί από τις στάχτες του στην Συρία.
Η πραγματικότητα είναι ότι το ISIS και η αλ Κάιντα απολαμβάνουν μια αναβίωση ακόμη και πριν από την απόσυρση του Τραμπ και την τουρκική εισβολή –το ISIS στην ανατολική Συρία και η αλ Κάιντα στα δυτικά της χώρας. Τώρα, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να κατευθύνονται προς τις εξόδους, τους Κούρδους να μάχονται την Τουρκία, και το καθεστώς Assad και τους υποστηρικτές του να επικεντρώνονται σε άλλες προτεραιότητες, δεν μένει καμία δύναμη για να αντιμετωπίσει μια εξτρεμιστική αναβίωση.
Οι περαιτέρω συγκρούσεις μόνο θα τροφοδοτήσουν την ριζοσπαστικοποίηση, η οποία θα αποσταθεροποιήσει και πάλι την περιοχή και θα αποτελέσει απειλή για το Ισραήλ, την Ευρώπη και ακόμη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τραγικά, σε λίγα χρόνια από τώρα, η Συρία θα είναι πίσω εκεί που ήταν πριν από την εκστρατεία εναντίον του ISIS: Υποφέροντας από χάος και πόλεμο, με την τρομοκρατία να ανεβαίνει.
Η ΚΑΤΑΙΓΙΔΑ ΠΟΥ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΝΕΤΑΙ
Το τελευταίο κομμάτι του χαλιφάτου ISIS, στην Baghouz της Συρίας, έπεσε στις δυνάμεις του συνασπισμού τον Μάρτιο. Οι ηγέτες του ISIS ήταν ακόμη και τότε απασχολημένοι με την ανασύσταση της ομάδας τους με τη μορφή της εξέγερσης στην ύπαιθρο. Δεκάδες χιλιάδες μαχητές έχασαν την ζωή τους για να υπερασπιστούν τα οχυρά του ISIS στην κοιλάδα του ποταμού Ευφράτη -αλλά χιλιάδες άλλοι είχαν υποχωρήσει σε ασφαλή καταφύγια στη συριακή και ιρακινή ύπαιθρο και επέζησαν. Μεταξύ αυτών ήταν και ο ηγέτης της ομάδας, Abu Bakr al-Baghdadi.
Το ISIS έχει περάσει τους τελευταίους μήνες ανασυντασσόμενο σε καταφύγια στην ύπαιθρο, πραγματοποιώντας επιθέσεις εναντίον των περιπολιών των SDF και συγκεντρώνοντας τις δυνάμεις του για μεταγενέστερες επιθέσεις σε σημαντικές πόλεις και κωμοπόλεις. Στην Raqqa και την Dayr az Zawr, οι μυστικοί πυρήνες του ISIS συλλέγουν πληροφορίες που θα βοηθήσουν την οργάνωση να σχεδιάσει δολοφονίες, επιθέσεις αυτοκτονίας και απαγωγές. Οι ενέργειες αυτές αποσκοπούν στην εξάλειψη των ικανών διοικητών των SDF και στην πίεση των Αράβων φυλετικών ηγετών να συνεργαστούν με το ISIS αντί για τις SDF. Εν ολίγοις, το ISIS προετοιμάζει το πεδίο της μάχης στρατιωτικά, πολιτικά και ψυχολογικά, ώστε να μπορέσει να προχωρήσει στην επίθεση μόλις αποχωρήσει ο υπό την ηγεσία των ΗΠΑ συνασπισμός.
Η Αλ Κάιντα επίσης προσαρμόζεται και μαζεύει δυνάμεις στην δυτική Συρία. Η οργάνωση έχει ανθίσει στο χάος της επαρχίας Idlib, του τελευταίου εναπομείναντος οχυρού της αντίστασης, το οποίο βρέθηκε υπό επίθεση από τις δυνάμεις υπέρ του καθεστώτος νωρίτερα φέτος. Μόλις έγινε ο τόπος ενός μείγματος μετριοπαθών, σκληροπυρηνικών και εξτρεμιστικών ομάδων, η Idlib είναι τώρα ένας προμαχώνας σαλαφιτών τζιχαντιστών, που κυριαρχούνται από την παλαιότερα συνδεδεμένη με την Αλ Κάιντα ομάδα Hay’at Tahrir al Sham (HTS). Μια ομάδα βασικών βετεράνων της al Qaeda αποχωρίστηκε από την HTS το 2017 για να σχηματίσει μια νέα ομάδα που ονομάζεται Huras al-Din. Υπό την καθοδήγηση του ηγέτη της Αλ Κάιντα, Ayman al-Zawahiri, η ομάδα αυτή είναι αφοσιωμένη πρώτα και κύρια στην επίθεση κατά της Δύσης. Έχει βρει πρόθυμους νεοσύλλεκτους μεταξύ των χιλιάδων ιδεολογικά ευθυγραμμισμένων και σκληρυμένων από τον πόλεμο μαχητών στην Idlib.
Το καθεστώς Assad έχει κάνει τα πράγματα χειρότερα στην Idlib με το να ακολουθεί το παλιό σενάριό του από την Homs, το Χαλέπι και τα προάστια της Δαμασκού. Με την στήριξη του Ιράν και της Ρωσίας, οι δυνάμεις του Assad προσπάθησαν να μεγιστοποιήσουν τις απώλειες αμάχων, προκειμένου να πτοήσουν τον πληθυσμό και να υποταχθεί. Τέτοιες τακτικές απέδωσαν βραχυπρόθεσμες νίκες στο πεδίο της μάχης, αλλά μακροπρόθεσμα θα ριζοσπαστικοποιήσουν τον τοπικό πληθυσμό και θα παράσχουν νομιμοποίηση, ασυλία και ανθρώπινο δυναμικό στην Αλ Κάιντα. Επιπλέον, προκειμένου να αυξήσουν την πίεση στην Idlib, οι δυνάμεις υπέρ του καθεστώτος χρειάστηκε να περιορίσουν τις επιχειρήσεις κατά του ISIS στην κεντρική και νοτιοανατολική Συρία. Η Ρωσία έχει επίσης στρέψει την προσοχή της στην Idlib, ενώ το Ιράν και η Χεζμπολάχ ανησυχούν περισσότερο για την προετοιμασία για έναν δυνητικό πόλεμο με το Ισραήλ –όλα αυτά δίνουν στο ISIS περαιτέρω χώρο για να ανασυγκροτηθεί.
Το ISIS και η Αλ Κάιντα είχαν ήδη την ευκαιρία να ανασυγκροτηθούν χάρη στην απεμπλοκή των ΗΠΑ. Αρχίζοντας τον Απρίλιο, μετά την πτώση του χαλιφάτου, οι Ηνωμένες Πολιτείες μείωσαν την παρουσία τους στην Συρία κατά το ήμισυ, σε 1.000 στρατιώτες. Το Υπουργείο Άμυνας ανέφερε τον Αύγουστο [1] ότι «η μείωση των στρατιωτικών δυνάμεων των ΗΠΑ έχει μειώσει την στήριξη που διατίθεται στις συριακές συμμαχικές δυνάμεις» και ότι οι SDF δεν ήταν πλέον σε θέση να «υποστηρίξουν μακρόχρονες επιχειρήσεις εναντίον των μαχητών του ISIS».
Τώρα, η υποστήριξη των ΗΠΑ προς τις κουρδικές δυνάμεις στην ανατολική Συρία, η οποία περιελάμβανε εξειδικευμένη εκπαίδευση για τις περιπολίες, την αστυνόμευση, την διοίκηση, και την συγκέντρωση πληροφοριών, πρόκειται να εξατμιστεί εξ ολοκλήρου καθώς αναχωρούν τα στρατεύματα των ΗΠΑ. Στην δυτική Συρία, η κατάσταση είναι εξίσου δραματική: Οι περιστασιακές αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ συνήθως στόχευαν τους ηγέτες της Αλ Κάιντα στην Idlib, με την βοήθεια πληροφοριών που συγκεντρώνονταν από μετριοπαθείς δυνάμεις στο έδαφος. Αλλά, οι Ηνωμένες Πολιτείες διέκοψαν την στήριξη προς τους μαχητές της αντιπολίτευσης εκεί το 2017 και έκτοτε δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν την κατάληψη από τους τζιχαντιστές.
Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΩΝ ΕΞΤΡΕΜΙΣΤΩΝ
Η εισβολή της Τουρκίας στην Συρία κάνει τώρα την αναβίωση του ISIS ένα τετελεσμένο γεγονός. Ο πρωταρχικός στόχος της Άγκυρας είναι να εκμηδενίσει το κουρδικό προ-κράτος της Ροζάβα στην βόρεια Συρία, το οποίο αποτελεί σήμερα ένα προπύργιο κατά της κυριαρχίας του ISIS στην περιοχή αυτή. Αντιμέτωπες με μια τέτοια υπαρξιακή απειλή, οι YPG σίγουρα θα χρησιμοποιήσουν τις στενές σχέσεις τους με Κούρδους μαχητές μέσα στην Τουρκία για να εντείνουν τις κουρδικές εξεγέρσεις εκεί. Οι YPG θα στρέψουν την προσοχή τους από την καταστολή του ISIS στην καταπολέμηση της Τουρκίας.
Ήδη, οι SDF φαίνεται να αδυνατούν να ασφαλίσουν τις χιλιάδες μαχητές του ISIS υπό την φρούρησή τους. Ούτε μπορούν να συνεχίσουν να κρατούν τα δεκάδες χιλιάδες μέλη των οικογενειών του ISIS που έχουν περιορίσει στο στρατόπεδο προσφύγων al Hol υπό ελάχιστη ασφάλεια και σχεδόν καθόλου διεθνή υποστήριξη. Εάν το χάος πλημμυρίσει την βορειοανατολική Συρία τους ερχόμενους μήνες, το ISIS θα μπορούσε πάλι να αρπάξει τμήματα εδάφους για ένα νέο χαλιφάτο και να στείλει μαχητές πέρα από αφύλακτα σύνορα για να πραγματοποιήσει τρομοκρατικές επιθέσεις.
Η τουρκική επίθεση οδηγεί επίσης τις SDF να συνάψουν μια συμφωνία με την Δαμασκό. Το καθεστώς Assad στοχεύει να επαναβεβαιώσει την κυριαρχία του στην Συρία και να αποτρέψει πρόσθετες ξένες εισβολές. Ως εκ τούτου, η συριακή κυβέρνηση μοιράζεται με την SDF την θεώρηση της Τουρκίας ως κοινού εχθρού και οι δυο τους συνεργάστηκαν σε κάποιες περιστάσεις καθ’ όλο τον εμφύλιο πόλεμο. Στο Χαλέπι το 2016, συνεργάστηκαν για να εξαλείψουν ό, τι παρέμεινε από την συριακή αντιπολίτευση στα ανατολικά της πόλης. Σε αντάλλαγμα για την υποστήριξη του καθεστώτος κατά της Τουρκίας, και ίσως για κάποιο είδος ημιαυτόνομου καθεστώτος για την Rojava, οι YPG ίσως να είναι διατεθειμένες να αφήσουν τον Assad να ανεμίσει την σημαία της Συρίας και να ασκήσει ονομαστική εξουσία στις πόλεις που ελέγχονται από τους Κούρδους. Ήδη οι Κούρδοι είναι έτοιμοι να παραχωρήσουν τον έλεγχο των βόρειων πόλεων Manbij και Kobani, τους τόπους των βασικών μαχών εναντίον του ISIS, στο καθεστώς και τις ρωσικές δυνάμεις.
Μια τέτοια συμφωνία θα προωθήσει περαιτέρω την αναβίωση του ISIS. Πολλοί Σουνίτες Άραβες στην ανατολική Συρία επαναστάτησαν εναντίον του Άσαντ και είδαν τις YPG ως σφετεριστές. Για αυτόν τον πληθυσμό, μια συμφωνία των YPG με την Δαμασκό δεν θα πάει καλά. Το ISIS θα έχει ένα νέο αφήγημα για να διαδώσει, τοποθετώντας τον εαυτό του ως το προπύργιο της αντίστασης των Σουνιτών Αράβων -είτε εναντίον των Τούρκων, των Κούρδων, του Άσαντ είτε όλων των ανωτέρω.
Το ISIS θα εκμεταλλευτεί την απογοήτευση των Σουνιτών αραβικών χωρών για να κερδίσει λαϊκή υποστήριξη ανεξάρτητα από το τι θα επιλέξουν να κάνουν οι SDF. Πριν από την τουρκική εισβολή, οι SDF, με την ενθάρρυνση των ΗΠΑ, βελτίωναν τις σχέσεις τους με τον αραβικό πληθυσμό [που είχαν] υπό τον έλεγχό τους. Η κατά του ISIS εκστρατεία είχε καταστρέψει τις αραβικές περιοχές της περιφέρειας και οι ντόπιοι εκεί ήταν σκεπτικοί για τις YPG, αλλά η ομάδα έκανε άλματα προς μια καλύτερη και πιο συμπεριληπτική διακυβέρνηση. Καθώς οι YPG μάχονται την Τουρκία, όμως, αυτές οι προσπάθειες διακυβέρνησης θα καταρρεύσουν και η ένταση θα αυξηθεί ανάμεσα σε αντίπαλες κουρδικές, αραβικές, και ενδεχομένως [κάποιες] υποστηριζόμενες από το καθεστώς, παρατάξεις. Το 2013, όταν οι πόλεις Raqqa και Dayr az Zawr εξεγέρθηκαν εναντίον του Assad, το ISIS εκμεταλλεύτηκε την προκύπτουσα αναρχία θέτοντας τον εαυτό του ως την μόνη οργάνωση ικανή να παρέχει ασφάλεια και δικαιοσύνη. Αυτό θα είναι πιθανώς το σχέδιο του παιχνιδιού του και σήμερα.
ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΔΙΑΛΥΟΝΤΑΙ
Ποιος θα κατέχει αυτό το τζιχαντιστικό καζάνι μόλις αποχωρήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες; Η απάντηση είναι πιθανόν κανείς. Μετά από οκτώ χρόνια πολέμου, με αποκορύφωμα την Idlib, ο συριακός στρατός στερείται το ανθρώπινο δυναμικό και το κίνητρο για άλλη μια μάχη. Το Ιράν και η Χεζμπολάχ είναι επίσης κουρασμένοι από τον πόλεμο και θα ήταν πρόθυμοι να πολεμήσουν ένα αναβιωμένο ISIS μόνο εάν η οργάνωση απειλούσε πόλεις-κλειδιά στην δυτική Συρία και κατά μήκος των συνόρων του Λιβάνου. Επιπλέον, το να επιτραπεί να κακοφορμίσει μια τζιχαντιστική απειλή στην Συρία θα επιτρέψει σε αμφότερες τις σιιτικές δυνάμεις να δικαιολογήσουν μια συνεχιζόμενη αντιτρομοκρατική παρουσία εκεί, ο πραγματικός σκοπός της οποίας είναι η προετοιμασία για μια σύγκρουση με το Ισραήλ.
Ούτε η Ρωσία έχει πολλά κίνητρα να αναλάβει τους αναζωογονημένους τζιχαντιστές. Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, κατά κύριο λόγο θέλει να γίνει ο απαραίτητος μεσίτης ισχύος της Μέσης Ανατολής. Νοιάζεται λιγότερο για τις προσφυγικές ροές, τον αυξανόμενο εξτρεμισμό και την περιφερειακή αστάθεια. Αντίθετα, όσο πιο επισφαλής γίνεται η Συρία, τόσο περισσότερη μόχλευση θα έχει ο Πούτιν στην περιοχή.
Ως αξιωματούχοι του Πενταγώνου, συμμετείχαμε αμφότεροι στις διαπραγματεύσεις με την Ρωσία για την παύση των εχθροπραξιών στην Συρία το 2016. Οι αξιωματούχοι του ρωσικού στρατού και των μυστικών υπηρεσιών στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων κατανοούσαν ότι οι βίαιες στρατιωτικές τακτικές του καθεστώτος Assad ριζοσπαστικοποιούσαν τους Σουνίτες και τους οδηγούσαν σε οργανώσεις όπως το ISIS και η Αλ κάιντα. Ωστόσο, η Μόσχα είδε ως πρωταρχικό στόχο το να κερδίσει τον πόλεμο για τον Assad, και την ανάπτυξη των τρομοκρατικών ομάδων ως ένα μεγαλύτερο πρόβλημα για τους αντιπάλους της -την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες- παρά για τον εαυτό της.
Μετά από δεκαετίες εμπλοκής των ΗΠΑ στις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή που προκάλεσαν ανείπωτες απώλειες, στράγγιξαν οικονομικούς πόρους και χαρακτήρισαν τις Ηνωμένες Πολιτείες ως κατοχική δύναμη, οι Αμερικανοί είναι ορθώς επιφυλακτικοί για να βαλτώνουν σε ατελείωτους πολέμους ή να εμπλέκονται σε ανυποστήρικτη οικοδόμηση έθνους. Αλλά ο συνασπισμός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, ο οποίος κατέστρεψε το εδαφικό χαλιφάτο του ISIS νωρίτερα φέτος, ήταν από τους πιο αποτελεσματικούς και οικονομικά αποδοτικούς στην ιστορία. Όχι μόνο η διοίκηση του Trump πέταξε [στα σκουπίδια] τα σκληρά κερδισμένα ωφελήματά της με το να αποσύρει τα στρατεύματα των ΗΠΑ και με το να εγκαταλείψει τους Κούρδους εταίρους˙ έχει εγγυηθεί την επανεμφάνιση μιας εξτρεμιστικής απειλής στην περιοχή, στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σύντομα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να λογαριάσουν τις καταστροφικές συνέπειες αυτής της απόφασης.
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.dodig.mil/In-the-Spotlight/Article/1926768/lead-inspector-ge…
Ο BRIAN KATZ είναι συνεργάτης του Διεθνούς Προγράμματος Ασφαλείας στο Center for Strategic and International Studies. Προηγουμένως, υπηρέτησε ως Διευθυντής Χώρας για την Συρία στο Γραφείο του Υπουργού Άμυνας και ως στρατιωτικός αναλυτής επικεντρωμένος στη Μέση Ανατολή στην Central Intelligence Agency.
Ο MICHAEL CARPENTER είναι Διευθύνων Σύμβουλος του Κέντρου Διπλωματίας και Παγκόσμιας Δέσμευσης Penn Biden και διετέλεσε βοηθός υφυπουργός Άμυνας για την Ρωσία, την Ουκρανία και την Ευρασία από το 2015 έως το 2017.
foreignaffairs.gr