Όρια ίσον ενσυναίσθηση

Στο βιβλίο μου με τίτλο ‘Οριακά’, λέω την ιστορία μίας κοπέλας η οποία με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας αλλά και με δική της επιθυμία, μαθαίνει – μεταξύ άλλων – να σέβεται τα όρια των άλλων και να απαιτεί το ίδιο για τον εαυτό της.

Η πορεία της δεν ήταν μονοδιάστατη, υπό την έννοια του ότι ο σεβασμός για τα όρια δεν είναι μία άσκηση που κάνουμε 2-3 μέρες στο σπίτι και έτσι τα μαθαίνουμε. Αυτό που έχω ανακαλύψει τα τελευταία 7 χρόνια που εργάζομαι ως ψυχοθεραπεύτρια είναι ότι τα όρια είναι αλληλένδετα με την ενσυναίσθηση, την ικανότητα δηλαδή να βάλει κανείς τον εαυτό του στη θέση του άλλου. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;
Οι περισσότεροι άνθρωποι που τελούν υπό κάποια δυσλειτουργία ή διαταραχή προσωπικότητας – όπως είναι η Οριακή που πραγματεύομαι στο βιβλίο μου – έχουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά: η ανικανότητα να σεβαστούν τα όρια, η πεποίθηση ότι η δική τους ανάγκη/επιθυμία έχει μεγαλύτερη σημασία από αυτές των άλλων αλλά και η αδυναμία να βιώσουν τους γύρω τους με κατανόηση και ενσθυναίσθηση είναι ορισμένα από αυτά.
Για την ακρίβεια, μέσα από την εμπειρία μου, έχω καταλήξει ότι, όχι απλά δεν αντιλαμβάνονται την αξία των ορίων σε σημείο να τα θεωρούν ακόμα και απειλητικά (‘Γιατί θες να είμαστε διαχωρισμένοι;’ είναι η απορία τους και η επειδή η σκέψη της εγκατάλειψης τους τρομοκρατεί, το ίδιο βιώνουν και για τα όρια, που τα θεωρούν προετοιμασία για εγκατάλειψη), αλλά συχνά δεν καταλαβαίνουν καν ότι τα έχουν παραβιάσει.
Έχω μιλήσει με ανθρώπους που εκλογικεύουν το γεγονός ότι έψαξαν το κινητό του συντρόφου τους λέγοντας ότι τελικά είχαν δίκιο που το έκαναν γιατί βρήκαν μέσα το τάδε μήνυμα από την τάδε πρώην του. Έχω μιλήσει με ανθρώπους που δεν πληρώνουν αυτά που χρωστάνε λέγοντας ότι εκείνοι τα έχουν μεγαλύτερη ανάγκη τα χρήματα. Και το αγαπημένο μου είναι όταν ακούω ανθρώπους 25, 30 χρονών να ζουν από τα λεφτά των γονιών τους, γιατί ‘Μου το χρωστάνε γιατί όταν ήμουν 5 χρονών χώρισαν/μία Παρασκευή με έδειραν/δε μου αγόρασαν το 1998 εκείνο το παντελόνι που τους ζήτησα’.
Μιλάμε λοιπόν για ξεκάθαρα ανώριμες, ναρκισσιστικές και εξαρτητικές προσωπικότητες. Μία ‘καλή’ έκβαση για αυτούς τους ανθρώπους είναι να βρουν έναν αντίστοιχα ανασφαλή και ‘ανορίοτο’ σύντροφο, να φτιάξουν ένα προφίλ στο Facebook ‘Γιώργος Μαρία Παπαδοπούλου Χατζηχρήστου’, να έχουν ο ένας τους κωδικούς του άλλου και να ζήσουν έτσι, εξαρτημένοι και ανήμποροι για πάντα – ή τουλάχιστον μέχρι ο ένας από τους δύο να αποφασίσει ότι θέλει να ανοίξει δικό του προφίλ στο Facebook, ο άλλος να πει ότι αν υπήρχε αγάπη και πίστη μεταξύ τους αυτό δε θα ήταν απαραίτητο και να ξεκινήσει κάπως έτσι – ίσως – η αντίστροφη μέτρηση την συνεξάρτησης και της απουσίας ορίων.
Μία άλλη πιθανότητα είναι ένας άνθρωπος χωρίς όρια να βρει κάποιον αρκετά οριοθετημένο αλλά κατά τα άλλα ανασφαλή σύντροφο και να δημιουργούνται ομηρικοί καυγάδες σε κάθε παραβίαση προσωπικών δεδομένων ή άλλων ορίων – ή τουλάχιστον σε όσες από αυτές ανακαλύπτονται – ενώ ταυτόχρονα ο αιωνίως εγωκεντρικός χωρίς όρια άνθρωπος φυλάει με κωδικούς και ψέμματα τα νώτα του γιατί η γνώση των δικών μας παραβιάσεων συχνά οδηγεί στην παράνοια ότι θα μας κάνουν το ίδιο και αυτό, φυσικά, είναι απαράδεκτο και αναπόδεκτο. Πολλές πιθανότητες υπάρχουν, καμία δεν έχει μεγάλα ποσοστά επιτυχίας γιατί, όπως είπα, όρια σημαίνουν δυνατότητα για κατανόηση και ενσυναίσθηση. Και μία σχέση χωρίς ενσυναίσθηση, δε μπορεί να επιβιώσει.
Η ψυχοθεραπεία ίσως να αποτελεί το μοναδικό τρόπο για να διορθωθούν αυτές οι συμπεριφορές και αυτό επειδή η παραβίαση των ορίων γίνεται πάντα θέμα προς συζήτηση από το θεραπευτή με ειλικρίνεια και χωρίς ανταγωνισμό. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, ο φόβος της εγκατάλειψης, της ‘απιστίας’-προδοσίας και της απώλειας του ελέγχου ίσως να μετριαστούν αρκετά ώστε ο ασθενής να νιώσει αρκετά ασφαλής ώστε να πειστεί ότι το να θέτει κάποιος όρια δεν είναι οιωνός εγκατάλειψης ή κριτική και η αγάπη των άλλων δεν κρίνεται από το πόσο ‘ανοιχτά’ θα αφήσουν τα όρια τους ώστε να μπορέσεις εσύ να νιώσεις μεγαλύτερο έλεγχο στην κατάσταση.
Παραμένει όμως ένα από τα δύσκολα θέματα που θα προκύψουν σε μία θεραπευτική ή προσωπική σχέση γιατί η έλλειψη σεβασμού προς τα όρια μαρτυρά αδυναμία για εμπιστοσύνη, εγωκεντρισμό άρα απουσία ενσυναίσθσης και φόβο εγκατάλειψης ταυτόχρονα και αυτός είναι ένας εξαιρετικά δύσκολος συνδυασμός και για αυτόν που τον βιώνει μέσα του και για αυτόν που βιώνει τις συνέπειες αυτού.
ΑΝΤΩΝΙΑ ΑΝΤΩΝΑΣ – ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ -ΣΥΝΕΤΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ – ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΟΣ – ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
www.syneididi.com.gr