Η Λιβύη ανάμεσα στον πόλεμο και την ελπίδα… και τα συμφέροντα

Δεν είναι μόνο η Ελλάδα και η Τουρκία που κοιτούν προς την Λιβύη, αλλά και η Γερμανία. Η καγκελάριος Μέρκελ σχεδιάζει αρχές Ιανουαρίου διάσκεψη ειρήνης. Οι Ευρωπαίοι έχουν τα δικά τους συμφέροντα.

Η Γερμανία ανησυχεί. Την περασμένη Πέμπτη ο Χαλιφά Χαφτάρ, ο στρατιωτικός διοικητής του Εθνικού Λιβυκού Στρατού υπό τον έλεγχο του οποίου βρίσκεται η ανατολική Λιβύη με έδρα το Τόμπρουκ, εξήγγειλε την έναρξη μιας «αποφασιστικής μάχης» για την κατάληψη της Τρίπολης. «Η ώρα μηδέν ήρθε» είπε σε ομιλία που μεταδόθηκε από την τηλεόραση. Παράλληλα κάλεσε το στρατό να ξεκινήσει πορεία προς την λιβυκή πρωτεύουσα.
Πεπραγμένα Χαφτάρ
Σε αυτό το κάλεσμα αντέδρασε η Γερμανίδα καγκελάριος Μέρκελ και υπενθύμισε ότι θα πρέπει να βρεθεί πολιτική λύση στη Λιβύη. «Καμιά πλευρά στη χώρα δεν μπορεί να κυβερνήσει με τις δικές της δυνάμεις» τόνισε κατά τη διάρκεια του συμβουλίου κορυφής των Βρυξελλών. «Η διένεξη στη Λιβύη ισοδυναμεί με πόλεμο δι΄ αντιπροσώπων. Η πολιτική διαδικασία προχωρά κατά κάποιον τρόπο, γι αυτό προσπαθούν ορισμένες αντιμαχόμενες δυνάμεις να δημιουργήσουν όσο γίνεται πιο γρήγορα δεδομένα, που ίσως να βελτιώσουν τη διαπραγματευτική θέση για μια πολιτική λύση» πρόσθεσε η καγκελάριος.
Ο ειδικός για τη Λιβύη Αντρέας Ντίτμαν δεν είναι καθόλου βέβαιος ότι ο στρατηγός Χαφτάρ θα έχει επιτυχία στην πολεμική εκστρατεία. Μιλώντας στη DW υπενθύμισε ότι στην τελευταία του επιχείρηση αρχές του 2019 απέτυχε. «Παρόλα αυτά έχει κάτι καταφέρει μέχρι τώρα» προσθέτει. «Όλο τον ανατολικό τμήμα της Λιβύης βρίσκεται υπό τον έλεγχό του. Όταν δει κανείς στον χάρτη την σφαίρα επιρροής των στρατιωτικών του δυνάμεων και την συγκρίνει με αυτήν πριν από ένα χρόνο, θα διαπιστώσει πόσο επιτυχημένος ήταν».
Παρόλα αυτά, όπως επισημαίνει ο Ντίτμαν, ο Χαφτάρ δεν έχει καταφέρει να θέσει υπό τον έλεγχό του την περιοχή ανάμεσα στη Τρίπολη και τη Σαμπράτα, κάτι που δεν πρόκειται να καταφέρει όμως με διάρκεια καμιά πλευρά, όπως λέει, με αποτέλεσμα εγκληματικές δυνάμεις να προσπαθούν να την ελέγξουν. «Επειδή όμως το μεγαλύτερο τμήμα του λιβυκού πληθυσμού ζει στην Τρίπολη, μπορεί κανείς από δημογραφική οπτική γωνία να ισχυριστεί ότι ο Χαφτάρ έχει υπό την κατοχή του το μεγαλύτερο τμήμα της Λιβύης».
Τουρκικά και ευρωπαϊκά συμφέροντα
Ένας από του ισχυρότερους διεθνώς αντίπαλος του στρατηγού Χαφτάρ είναι η Τουρκία. Ο πρόεδρος Ερντογάν δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι σε περίπτωση που η λιβυκή κυβέρνηση εθνικής ενότητας υπό τον πρωθυπουργό Φαγίζ αλ Σαράτζ ζητήσει στρατιωτική βοήθεια για να αμυνθεί, θα του την δώσει. Με αυτόν τον τρόπο η Τουρκία θα μπορούσε να γίνει ένας εμπλεκόμενος στη διένεξη στη χώρα.
«Ανάμεσα στη Λιβύη και την Τουρκία υπάρχουν βαθιές ιστορικές και πολιτιστικές ρίζες» λέει στη DW ο Χάμζα Μουφτάχ από τη Πανεπιστήμιο στη Σαμπράτα. «Παραδοσιακά η Τουρκία έχει πολλά συμφέροντα στη Λιβύη. Κατά τη διάρκεια του καθεστώτος Καντάφι επένδυσε πολλά χρήματα στη χώρα. Για την Τουρκία η Λιβύη είναι μεταξύ άλλων μεγάλη αγορά για υφαντικά και βιομηχανικά προϊόντα. Και τώρα η Άγκυρα προσπάθει να προστατεύεσαι τα συμφέροντά της στη Λιβύη. Από την κατάρρευση του καθεστώτος Καντάφι όλο και περισσότεροι εξωτερικοί παράγοντας προσπάθησαν να αναμειχθούν για να κερδίσουν σε επιρροή”.
Στο μεταξύ μπορεί κανείς να πει ότι εκτυλίσσεται ένας πόλεμος δι αντιπροσώπων, μέσα σε ένα πόλεμο δι αντιπροσώπων, όπως ισχυρίζεται ο Αντρέας Ντίτμαν. Ο Χαφτάρ υποστηρίζεται από την Αίγυπτο, η χώρα τού χρησιμεύει ως τόπος απόσυρσης. Τώρα μπορεί να ελπίζει και στη υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας και των Ενωμένων Αραβικών Εμιράτων. «Πιλότοι από τα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα, που εκπαιδεύτηκαν στη Γαλλία και πετούν με γαλλικά αεροπλάνα, είναι στο πλευρό του Χαφτάρ. Όλα αυτά δείχνουν πόσο ισχυρή είναι η δυτική βοήθεια που παίρνει», επισημαίνει ο Γερμανός εμπειρογνώμων.
Αλλά και η Ευρώπη ακολουθεί τα συμφέροντά της. Οι χώρες βόρεια της Μεσογείου υποστηρίζουν και τις δύο κυβερνήσεις. «Για τους Ευρωπαίους και οι δύο κυβερνήσεις είναι σημαντικές» πιστεύει ο Ντίτμαν, «όμως επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στην κυβέρνηση της Τρίπολης, η οποία ναι με δεν διαθέτει αποθέματα πετρελαίου, αλλά ελέγχει μια περιοχή, από την οποία ξεκινούν τα φουσκωτά με πρόσφυγες. Και εάν επιδιώκει κανείς συμφωνία στον τρόπο αντιμετώπισης του προσφυγικού, θα πρέπει να το κάνει με δυνάμεις επί τόπου. Όποιος ελέγχει την ακτή, από όπου φεύγουν τα πλοιάρια, είναι αυτόματα ο διαπραγματευτικός εταίρος της Ευρώπης, η οποία χρειάζεται ένα προσφυγικό ντιλ, ώστε να μην μπαίνουν καν σε καράβια οι πρόσφυγες».
Άπαντες παρόντες
Ο Γερμανός ειδικός πιστεύει ότι σε περίπτωση πολέμου οι Λίβυοι θα αισθάνονταν με διαφορετικό τρόπο την έντασή του. «Δεν μπορεί κανείς να πει ότι η ζωή στη χώρα κυλά κανονικά, αλλά δεν είναι και κακή, εξαρτάται από την περιοχή. Στο ανατολικό τμήμα η κατάσταση είναι σχετικά ασφαλής, στο δυτικό όμως και κυρίως ανατολικά της Τρίπολης, υπάρχουν πολλές διενέξεις. Πολλοί άνθρωποι εκδιώχτηκαν από τα σπίτια και τις φάρμες τους. Παρόλα αυτά η κρίση νομίσματος ξεπεράστηκε και ο κόσμος μπορεί να έχει δοσοληψίες με την τράπεζα”.
Για τον ερχόμενο Ιανουάριο η καγκελάριος Μέρκελ καλεί σε διάσκεψη, για να φέρει κοντά όλους τους πρωταγωνιστές της κρίσης και να τους ωθήσει σε μια ειρηνική έκβαση των ένοπλων διενέξεων.
«Η πρωτοβουλία έχει προοπτικές επιτυχίας, υπό την προϋπόθεση ότι θα είναι προσκεκλημένοι όλοι οι πρωταγωνιστές χωρίς καμιά απολύτως εξαίρεση» λέει ο Ντίτμαρ. «Δηλαδή, θα πρέπει να προσκληθούν η Ρωσία και η Τουρκία. Διότι εάν δεν συμβεί, η διάσκεψη μπορεί να έχει την τύχη ανάλογων των περασμένων χρόνων για τη Συρία. Απέτυχε διότι ορισμένες εμπλεκόμενες χώρες, όπως το Ιράν, έμειναν εκτός. ‘Ήταν λάθος».
Κέρστεν Κνιπ
Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου
dw