Τι ζητά στη Λιβύη η ρωσική «ομάδα Βάγκνερ»;

Με την περίφημη «ομάδα Βάγκνερ» η Ρωσία είναι από το Σεπτέμβριο στρατιωτικά παρούσα στη Λιβύη. Στηρίζει τον στρατηγό Χαφτάρ και έχει εξασφαλίσει μερίδιο στα πετρέλαια δυτικά της χώρας. Η Ευρώπη τι κάνει;

Οι προσκλήσεις εστάλησαν και οι παραλήπτης τους δείχνουν να ενδιαφέρονται. Τόσο ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν όσο και ο τούρκος ομόλογός του Ερντογάν δήλωσαν ότι θα στηρίξουν τη Διεθνή Διάσκεψη για τη Λιβύη που θα γίνει τον Ιανουάριο στο Βερολίνο. Οριστικά δεν έχουν δεσμευθεί αλλά από τα λεγόμενά τους αντλείται η ελπίδα ότι θα το κάνουν προσεχώς.
Η γερμανική κυβέρνηση με τη λεγόμενη «διαδικασία του Βερολίνου» θέλει να στηρίξει τις ειρηνευτικές προσπάθειες του ειδικού εντεταλμένου των ΗΕ Γκασάν Σαλαμέ. Σε αυτό το πλαίσιο η διάσκεψη επιδιώκει να θέσει τις βάσεις για μια εσωτερικοπολιτική λιβυκή διαδικασία υπό τη διαμεσολάβηση του ΟΗΕ. Σε περίπτωση που η Ρωσία και η Τουρκία επιβεβαιώσουν τη συμμετοχή τους θα είναι παρόντες δύο σημαντικοί παγκόσμιοι παίκτες στη διάσκεψη του Βερολίνου.
Οι πιο επικίνδυνοι είναι οι ακροβολιστές της«ομάδα Βάγκνερ»
Βέβαια, σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τύπου, τους περασμένους μήνες η Ρωσία έχει δείξει έντονο στρατιωτικό ενδιαφέρον για τη Λιβύη. Συγκεκριμένα το περιοδικό Foreigh Policy από τον περασμένο Σεπτέμβριο συμμετέχει ενεργά με δικές της στρατιωτικές δυνάμεις. Ο ανταποκριτής του περιοδικού κάνει λόγο για άφιξη πάνω από 100 μισθοφόρων, οι οποίοι ανήκουν στην «ομάδα Βάγκνερ». Πρόκειται για μια πολύ καλά εκπαιδευμένη και άκρως πειθαρχημένη ομάδα ενόπλων. Οι πιο επικίνδυνοι είναι οι ακροβολιστές της, αναφέρει το περιοδικό επικαλούμενο τον Λίβυο στρατιωτικό διοικητή Μοχάμεντ αλ Ντάρατ που πολεμά για τον πρωθυπουργό Φαίζ αλ Σάρατζ, επικεφαλής της κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Οι βολές τους στο στήθος και στο κεφάλι μαρτυρούν ένα τέτοιο επίπεδο επαγγελματισμού που δεν έχει ξαναδεί και που ευθύνονται για το 30% των περιπτώσεων θανάτου στη μονάδα του, παραδέχεται ο Λίβυος στρατιωτικός διοικητής. Σε αυτές τις μονάδες αναφέρονταν αρχές Δεκεμβρίου ο πρόεδρος Ερντογάν όταν έλεγε ότι η χώρα του θα ήταν διατεθειμένη να στείλει στρατό στη Λιβύη, σε περίπτωση που η κυβέρνηση Σάρατζ του το ζητούσε. Την Πέμπτη η κυβέρνηση αποφάσισε να θέσει σε εφαρμογή το μνημόνιο στρατιωτικής συνεργασίας με την Τουρκία και έτσι θεωρητικά ανοίγει ο δρόμος στην Άγκυρα για να στείλει στρατιώτες.
Η Ρωσία αμφισβήτησε την ύπαρξη αυτής της μονάδας αλλά δεν έπεισε τον Ερντογάν, ο οποίος ανέφερε πρόσφατα ότι υπάρχει μια εταιρεία προσφοράς υπηρεσιών ασφάλειας από τη Ρωσία με το όνομα Βάγκνερ που έχει στείλει εκεί προσωπικό. Οι μισθοφόροι πολεμούν στο πλευρό του στρατηγού Χαφτάρ, του ισχυρού άνδρα στα ανατολικά της Λιβύης, επικεφαλής της αντι-κυβέρνησης, ο οποίος θεωρεί ότι εκπροσωπεί τη νόμιμη κυβέρνηση και τους κατοίκους της χώρας. Ο Χαφτάρ, που έχει κάνει σπουδές στη Ρωσία αλλά έχει ζήσει χρόνια στις ΗΠΑ, έχαιρε μέχρι το περασμένο φθινόπωρο της εμπιστοσύνης του προέδρου Τραμπ. Αλλά τον Νοέμβριο δέχτηκε αντιπροσωπεία από τη Ουάσιγκτον υπό τον αμερικανό πρέσβη στη Τρίπολη, η οποία όχι μόνο τον πίεσε να σταματήσει τις επιχειρήσεις προς την κατεύθυνση της Τρίπολης αλλά του εξέφρασε τις ανησυχίες των ΗΠΑ «για τη ρωσική εκμετάλλευση της διένεξης σε βάρος του λιβυκού πληθυσμού».
Η Ρωσία και τα πετρέλαια
Βέβαια το Κρεμλίνο διατηρεί επαφές με τη αντι-κυβέρνηση στο Τομπρούκ και ρωσικές επιχειρήσεις έχουν υπογράψει συμβόλαια με την κρατική εταιρεία πετρελαίου αλλά ο Πούτιν προϋποθέτει ότι τελικά θα επικρατήσει ο στρατηγός Χαφτάρ, ο οποίος στηρίζεται εκτός από τη Γαλλία και μερικές χώρες του Κόλπου. Από το 2016 οι στρατιωτικές δυνάμεις του Χαφτάρ έχουν θέσει υπό τον έλεγχό τους τις σημαντικότερες πετρελαιοφόρες περιοχές. Ήδη η ρωσική εταιρεία Tafneft δραστηριοποιείται στη λεκάνη του Γκανταμές, δυτικά της χώρας. Σε περίπτωση που καταφέρει η Μόσχα να ενισχύσει τον ρόλο που παίζει στον πετρελαϊκό τομέα, θα είχε ένα σημαντικό μοχλό στο χέρι, που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει και πολιτικά. Το ίδιο ισχύει και για τις προσφυγικές ροές. Η Λιβύη είναι στην Αφρική ένα αποφασιστικής σημασίας hot spot διότι ένα μεγάλο τμήμα προσφύγων και μεταναστών προς την Ευρώπη περνά μέσα από τη χώρα. Εάν η Ρωσία κατάφερνε να το (ανα)κατευθύνει, θα ήταν για την Ευρώπη ένας παράγοντας που δεν θα μπορούσαν να παρακάμψει.
Σε ό,τι αφορά την ίδια την Ευρώπη, παραμένει αξιοπρόσεκτα στο περιθώριο, όπως αναφέρει στη DW ο Αντέλ αλ Λατίφι, που διδάσκει ιστορία σε πανεπιστήμιο των Παρισίων. «Αυτή η διστακτικότητα της Ευρώπης δεν είναι κάτι το καινούργιο, το παρατηρήσαμε στην Συρία, ακόμη και στην Ουκρανία, αν και η Ουκρανία είναι ακόμη πιο κοντά στην Ευρώπη». Ο Αντέλ αλ Λατίφ επισημαίνει ακόμη ότι δεν υπάρχει κοινή ευρωπαϊκή θέση σε σχέση με τα τεκταινόμενα στη Λιβύη. Η Ιταλία για παράδειγμα στηρίζει την κυβέρνηση στο Τομπρούκ, η Γαλλία τον στρατηγό Χαφτάρ. Βέβαια ορισμένες μεμονωμένες ευρωπαϊκής χώρες είναι παρούσες στη Λιβύη αλλά όχι η Ευρώπη ως μια οντότητα. Η Γερμανία έχει επενδύσει σε διπλωματία ενώ άλλες χώρες προτιμούν να επιβάλλουν τα συμφέροντά τους επί τόπου.
Κέρστεν Κνιπ
Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου
dw