Τα επόμενα βήματα και οι κίνδυνοι για τον καθορισμό της ελληνικής ΑΟΖ – Πώς συνδέεται η υπογραφή συμφωνίας για την ελληνική ΑΟΖ με αυτές της Κύπρου, της Αιγύπτου και της Λιβύης, ο ρόλος της Γαλλίας, η επίσκεψη Μητσοτάκη στις ΗΠΑ και η αντιμετώπιση της Τουρκίας.
Η υπογραφή του EastMed στις 2 Ιανουαρίου στην Αθήνα έχει, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, την αποδοχή των ΗΠΑ, διότι ευνοεί τους νέους ενεργειακούς και γεωπολιτικούς τους σχεδιασμούς, που περιλαμβάνουν την ανάσχεση της ρωσικής ενεργειακής εισβολής στην Ευρώπη με τον Βόρειο αγωγό 2. Ταυτοχρόνως, η συμμαχία κρατών που μπορεί να δημιουργηθεί μέσω του EastMed μπορεί να αποτελέσει αποτροπή στην τουρκική απειλή, ασφαλή εκμετάλλευση του φυσικού αερίου και μια απάντηση στην τουρκική πολιτική της Γαλάζιας Πατρίδας.
Εφόσον, δε, υπογράφεται ένα τέτοιο έργο, εννοείται ότι η βιωσιμότητά του έχει μελετηθεί, αλλιώς θα θυμίζει την ιστορία των S-300. Και ένα νέο φιάσκο θα είναι από κάθε άποψη τραγικό!
Τα επόμενα βήματα και η ΑΟΖ της Ελλάδας
Οι τελευταίες επαφές του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών στη Λιβύη, στην Κύπρο και την Αίγυπτο αποσκοπούν:
1. Δημιουργία συνθηκών για τη στήριξη της αντιπολίτευσης της Λιβύης και την αλλαγή εξουσίας, για να ακυρωθεί πλήρως το μνημόνιο με την Τουρκία.
2. Η υπογραφή μιας νέας συμφωνίας Λιβύης και Ελλάδας ή ακόμη και μιας πολυμερούς με την Αίγυπτο και την Κύπρο, μετά την πτώση του καθεστώτος, που θα καθορίζει πλέον την ελληνική ΑΟΖ και η οποία θα κατατεθεί στον ΟΗΕ. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι η Γαλλία είναι θετική σε αυτή την εξέλιξη όχι μόνο λόγω των συμφερόντων που έχει στην κυπριακή ΑΟΖ, αλλά και για να έναν άλλο λόγο: Θεωρεί ότι η Λιβύη είναι υπό τη δική της ζώνη επιρροής και δεν επιθυμεί την Άγκυρα στα πόδια της, ειδικώς μετά την πρόθεση Ερντογάν να στείλει στην Τρίπολη τουρκικά στρατεύματα. Όσο, δε, για την Αίγυπτο, είναι από τις χώρες που δεν αναγνωρίζουν την Κυβέρνηση της Λιβύης, η οποία, στο παρασκήνιο και μαζί με την Τουρκία, επιδιώκει να προκαλέσει προβλήματα στο Κάιρο ενισχύοντας παρασκηνιακά τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Η όποια συμφωνία για την ΑΟΖ Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου, ακόμη και της Λιβύης είναι λογικό να θέλει και την παρασκηνιακή αρχικά στήριξη των ΗΠΑ, λόγω των τουρκικών απειλών. Διότι, από τη μια θα είναι το μνημόνιο Λιβύης – Τουρκίας, που θεωρείται από την ΕΕ ως άκυρο και από τις ΗΠΑ προκλητικό, και, από την άλλη, θα είναι μια τριμερής συμφωνία μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας, Αιγύπτου που, αν δεν είναι ενδεδυμένη με αξιόπιστη αποτροπή, ενδέχεται να δώσει την ευκαιρία στην Άγκυρα να προχωρήσει σε κρίση για ματαίωση των ευρύτερων σχεδιασμών στην περιοχή, όπως είναι η συμφωνία για τον EastMed. Το ζητούμενο για την Ελλάδα και για την Κύπρο είναι, εάν θα προχωρήσουν πριν από την πτώση του καθεστώτος της Τρίπολης σε καθορισμό ΑΟΖ με την Αίγυπτο ή εάν θα περιμένουν και μια νέα Κυβέρνηση στη Λιβύη. Το πρόβλημα είναι η στρατιωτική τουρκική αντίδραση σε μια τέτοια περίπτωση, που ενδεχομένως να μην μπορεί να αντιμετωπιστεί, εάν δεν είναι εμπλεκόμενες στο παιγνίδι οι ΗΠΑ. Χωρίς πλήρη εξασφάλιση της αποτροπής, κανένας πειραματισμός δεν επιτρέπεται.
3. Στην υπογραφή του EastMed στις 2 Ιανουαρίου, ώστε ο ΄Ελληνας Πρωθυπουργός να μεταβεί στις ΗΠΑ έχοντας κατά τη συνάντησή του με τον Πρόεδρο Τραμπ την συμφωνία ανά χείρας, πιθανώς για να την «ευλογήσει» επίσημα ο πλανητάρχης, ο οποίος, από την άλλην, είναι πολύ προσεκτικός ως προς την προσωπική του σχέση με τον Ταγίπ Ερντογάν. Αυτή η στάση εκτιμάται ότι είναι ενταγμένη στην πολιτική του καρότου και του μαστιγίου, αφού, ενώ ο Αμερικανός Πρόεδρος χαϊδεύει τον Τούρκο ομόλογό του αναφερόμενος σε νέες εμπορικές συναλλαγές, από την άλλη, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ θεωρεί, στην εξωτερική πολιτική, στο θέμα με τη Λιβύη ως προκλητική στάση της Άγκυρας, ενώ το Κογκρέσο ψήφισε υπέρ της γενοκτονίας των Αρμενίων, την ίδια στιγμή που ήρθη το εμπάργκο για την πώληση όπλων σε βάρος της Κύπρου και με τον νόμο Ρούμπι – Μενέντεζ στηρίζεται ο EastMed.
Θυμός και διλήμματα των ομοσπονδιακών
Βεβαίως, εκτός από τον Ταγίπ Ερντογάν και την Τουρκία υπάρχουν και ημέτεροι που είναι θυμωμένοι με την απόφαση που ελήφθη για την κατασκευή του EastMed, διότι τους χαλά το μέχρι τώρα πολιτικό και οικονομικό αφήγημα, που εδράζεται στο ότι:
1. Ο EastMed είναι ασύμφορος.
2. Μετά τη λύση, ο αγωγός θα πρέπει να περάσει προς την Τουρκία, αφενός, διότι είναι οικονομικά συμφέρουσα επιλογή και, αφετέρου, διότι αυτή επιβάλλεται ως τουρκική θέση και προϋπόθεση για να εξευρεθεί η όποια ομοσπονδιακή λύση των δύο ισότιμων συνιστώντων κρατών και της εκ περιτροπής Προεδρίας. Συν του ότι η κυπριακή ΑΟΖ θα πρέπει να επανακαθοριστεί μετά τη λύση και να διανεμηθεί μεταξύ ημών, της Τουρκίας και γειτονικών χωρών.
Οι ανησυχίες των ημετέρων και δη μερίδας των ομοσπονδιακών, οι οποίοι εκ των πραγμάτων θεωρούν ότι η λύση θα πρέπει να εξυπηρετεί τα τουρκικά συμφέροντα, έχουν βάση για τους ίδιους, υπό την εξής έννοια: Με την κατασκευή του EastMed δεν θα δεχθούν οι Τούρκοι την ομοσπονδιακή λύση, και, ως εκ τούτου, οι ημέτεροι ομοσπονδιακοί βρίσκονται σε διλήμματα, που είναι απότοκο των κακών διεθνών εκτιμήσεων και της ξύλινης γλώσσας που επί σειρά ετών υιοθετούν.
Τα διλήμματα αυτά είναι τα ακόλουθα: Ή θα ταχθούν με την κατασκευή του EastMed, αλλά, ταυτοχρόνως, θα λένε ψέματα ότι μπορεί να εξευρεθεί λύση ομοσπονδίας, ή θα πρέπει να προχωρήσουν σε αποδοχή αποτυχίας και να πάνε σπίτι τους. Διότι, ποιο είναι το σφάλμα τους; Επί μακρόν, η πολιτική της ομοσπονδίας ήταν μια ουτοπία και ότι, για να γίνει ρεαλιστική, πρέπει να υιοθετηθούν οι τουρκικές θέσεις, οπότε δεν θα έχουμε κράτος, αλλά προτεκτοράτο της Άγκυρας, χωρίς φυσικό αέριο, το οποίο θα περάσει υπό τον δικό της έλεγχο και η Κύπρος υπό τη δική της πλήρη ασφάλεια και κυριαρχία. Διότι, με εκ περιτροπής Προεδρία και χωρίς στρατό ποιος θα αναλάβει την ασφάλεια της Κύπρου; Ποιος θα ασκεί πραγματική κυριαρχία; Κυρίως η Τουρκία. Άλλωστε, αυτή η πολιτική θέση καλλιεργείται ήδη εξ ημετέρων ως απολύτως φυσιολογική, εάν θέλουμε, όπως ισχυρίζονται, «λύση».
Ερώτημα: λύση ή διάλυση; Όταν η Άγκυρα αναφέρεται σε λύση, εννοεί τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την αντικατάστασή της από δύο ισότιμου καθεστώτος κράτη. Που σημαίνει την αναγνώριση του ψευδοκράτους. Συνεπώς, οι ομοσπονδιακοί, κυρίως, δηλαδή, οι ηγεσίες ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ, έχουν εγκλωβιστεί στην ακόλουθη λογική: Όταν αναφέρονται σε λύση, την εννοούν στη βάση των τουρκικών συμφερόντων με παραχώρηση αγωγού προς Τουρκία και εκ περιτροπής Προεδρία, συν τα λοιπά που θωρούνται ως κεκτημένο των συνομιλιών, όπως είναι, για παράδειγμα, ότι η οι Ελληνοκύπριοι δεν θα έχουν ψήφο στο, βορρά για να είναι εσαεί τουρκικός.
Κατάρριψη των μύθων και εναλλακτική στρατηγική
Υπό το φως των ανωτέρω καταρρίπτεται ο μύθος ο οποίος προβάλλεται από το κομματικό κατεστημένο. Καταρρίπτεται ο μύθος που στηρίζεται στο δίλημμα: ομοσπονδία ή διχοτόμηση. Το δίλημμα δεν ισχύει, διότι η ομοσπονδία είναι μια από τις χείριστες μορφές διχοτόμησης και το προηγούμενο βήμα της πλήρους τουρκοποίησης και της εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου από την ίδια. Αυτά δεν τα λέμε εμείς. Τα λένε οι Τούρκοι με τους Βρετανούς από το 1956. Και το ότι η λύση θα εξυπηρετεί τα τουρκικά συμφέροντα δεν το λέμε εμείς. Το είπε πρώτος ο Γ. Βασιλείου και έγινε παντιέρα και δείγμα «ρεαλισμού» του ομοσπονδιακού χώρου.
Ο EastMed σπάει ακόμη ένα μύθο: Ότι δήθεν δεν υπάρχει σχέδιο Β. Και όμως, ο EastMed είναι τμήμα του σχεδίου Β. Της εναλλακτικής στρατηγικής. Συνιστά την σπονδυλική της στήλη, την οποία πολλάκις αναλύσαμε. Στηρίζεται σε δύο βασικούς πυλώνες: Τη διατήρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας στη ζωή, διότι από αυτήν απορρέουν τα νόμιμα δικαιώματά μας επί του φυσικού αερίου, και την ασφαλή του εκμετάλλευση. Μέσα από αυτήν τη στρατηγική δημιουργούνται συνθήκες αποτροπής και αλλαγής ισοζυγίων δυνάμεων και διεκδίκησης δημοκρατικής λύσης.
Ο EastMed δεν είναι ένας σωλήνας μεταφοράς φυσικού αερίου, αλλά ένας στρατηγικός σχεδιασμούς που έχει επιλεγεί από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, καθώς και από τους Ευρωπαίους. Και εξηγούμε:
– Πρώτον, το Ισραήλ θεωρεί ότι ο EastMed τού σφραγίζει την έξοδο που θέλει μέσω Κύπρου και Ελλάδας προς την Ευρώπη, αφού είναι περικυκλωμένο από τα αραβικά και μουσουλμανικά κράτη, καθώς και από την Τουρκία, η οποία θέλει να το αντικαταστήσει στην περιοχή και να καταστεί αυτή ως η πρώτη περιφερειακή δύναμη.
– Δεύτερον, το Ισραήλ δεν έχει στρατηγικό βάθος, είναι μια λωρίδα γης και ο EastMed είναι ο ζωτικός του χώρος, το μακρύ του χέρι που μπορεί να φτάσει ώς τις Βρυξέλλες και, λόγω των ενεργειακών εξαρτήσεων, να έχει λόγο στη λήψη αποφάσεων.
– Τρίτον, το Ισραήλ δεν θέλει να πάρει, στην παρούσα φάση, αγωγό προς την Τουρκία για να είναι εξαρτώμενο από αυτήν και να της δώσει τα γεωπολιτικά οφέλη που, μέσω EastMed, μπορεί να διαχειρίζεται χωρίς την Τουρκία.
Η ενεργειακή λογική των ΗΠΑ
Μετά την κατασκευή του Nord Stream 2 – στην ουσία η ολοκλήρωση του έργου έχει φτάσει στο 85% -, οι ΗΠΑ αποφασίζουν την επιβολή κυρώσεων σε συμμετέχουσες εταιρίες, διότι το έργο αυτό αυξάνει την πολιτική και γεωπολιτική επιρροή της Ρωσίας επί της Ευρώπης. Και αυτό, διότι η εξάρτηση των Ευρωπαίων από τη Ρωσία σε φυσικό αέριο ξεπερνά το 40%. Ταυτοχρόνως, η Gazprom, ως ρωσική εταιρία, έχει τον κύριο λόγο στα ενεργειακά, πράγμα που δεν θέλουν οι Αμερικανοί και αρκετοί Ευρωπαίοι, όπως Γάλλοι και Ιταλοί. Το ίδιο και οι Βαλτικές Χώρες, καθώς και η Πολωνία.
Η συμμαχία της Τουρκίας με τη Μόσχα και ο Turkish Stream θωρούνται από τις ΗΠΑ εχθρική στάση, αφού αυξάνουν την επιρροή της Μόσχας στις ενεργειακές εξαρτήσεις εντός της ΕΕ. Άρα, για τις ΗΠΑ και αρκετούς Ευρωπαίους ο EastMed συνιστά μια μερική, έστω, απεξάρτηση από τη Ρωσία και από την Τουρκία με ευρωπαϊκά, αμερικανικά και ισραηλινά κεφάλαια. Συνιστά μια συμμαχία που λειτουργεί αποτρεπτικά στις τουρκικές απειλές και εκβιασμούς, γεγονός που μας ευνοεί. Τονίζουμε, δε, επί του σημείου αυτού, ότι η συμμαχία Ρωσίας, Ιράν και Τουρκίας, με την τελευταία να είναι η αιχμή ενός αμυντικού και επιθετικού, ταυτοχρόνως, τόξου στην περιφέρεια της Ευρασίας, με στόχο να τρυπήσει τις γραμμές αμύνης των ΗΠΑ και να πλήξει τα γεωπολιτική τους συμφέροντα, ενίσχυσε τη λογική για την στήριξη του EastMed όχι ως απλού αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου, αλλά και ως αμυντικής συμμαχικής ασπίδας στην περιφέρεια της Ευρασίας και δη στον θαλάσσιο χώρο όπου θα επεκταθεί ο EastMed από τις χώρες που θα εμπλακούν.
Η ανάσχεση
Υπό αυτές τις συνθήκες γίνεται αντιληπτόν ότι ο EastMed έρχεται στην επιφάνεια ως μια εναλλακτική επιλογή ενεργειακών και γεωπολιτικών, γεωστρατηγικών συμφερόντων που επιβάλλεται:
α) Από τη σύγκλιση συμφερόντων μεταξύ Ισραήλ, ΗΠΑ και ευρωπαϊκών χώρων.
β) Από την αντιμετώπιση της «ρωσικής ενεργειακής εισβολής στην Ευρώπη» και της τουρκικής με αυτήν συμμαχίας, που επιβάλλει ενεργειακή και γεωπολιτική ανάσχεση στον θαλάσσιο χώρο της ανατολικής Μεσογείου και προς Βαλκάνια και Ευρώπη. Αυτή η ανάσχεση είναι συναφής με αυτήν που θα εφαρμόσει το ΝΑΤΟ στην περιοχή των Βαλτικών Χωρών και στην Πολωνία, δημιουργώντας μια νέα ζώνη ασφαλείας έναντι της Μόσχας. Αυτοί όλοι οι σχεδιασμοί δεν προέκυψαν εν μιά νυχτί. Απλώς, η κομματική μας ηγεσία ζει στον κόσμο της. Την έχουν πλακώσει τα γεγονότα. Η Κύπρος βρίσκεται εντός των νέων σχεδιασμών τους οποίους υποβοηθά η ατίθαση τουρκική πολιτική, καθώς και η ρωσική αναθεωρητική πολιτική.
Συμφέροντα και Γαλάζια Πατρίδα
Ο EastMed επιβάλλεται από αμερικανικά, ισραηλινά και άλλα συμφέροντα και από την τουρκική πολιτική, που τα θέλει όλα και δεν θα συναινέσει σε μια ομοσπονδιακή λύση, που να μπορούν να δικαιολογήσουν οι ημέτεροι, οι οποίοι, στην πλειοψηφία τους, δεν πιστεύουν στον EastMed, διότι θα πρέπει να αλλάξουν το αφήγημά τους. Αλλιώς, θα συνεχίσουν να λένε ψέματα στον κόσμο. Εάν, όμως, πουν την αλήθεια, ότι, δηλαδή, απέτυχαν, θα πρέπει να πάνε στα σπίτια τους. Επειδή δεν έχουν τέτοια πρόθεση, θα συνεχίσουν τα πολιτικά ακροβατικά νούμερα υποσκάπτοντας τον EastMed, προσευχόμενοι πρωί και βράδυ να αποτύχει και θα τον πολεμούν, όπως ήδη πράττουν για να «δικαιωθούν» και να πάρουν τον αγωγό προς Τουρκία.
Το πρόβλημα, όμως, που έχουν είναι ότι η Τουρκία δεν θέλει μόνον τον αγωγό, αλλά και την ΑΟΖ και τον έλεγχο της περιοχής μέσα από την πολιτική της Γαλάζιας Πατρίδας, στη βάση της οποίας υπολογίζει ότι, ώς το 2027, θα κυριαρχεί στη θάλασσα, αφού, εκτός των άλλων, θα έχει κατασκευάσει επτά νέα υποβρύχια, άλλα σκάφη επιφανείας και ένα ελικοπλανοφόρο. Η συμμαχία κρατών μέσα από τον EastMed και η χρήση των ναυτικών τους δυνάμεων, όπως είναι της Ελλάδας και του Ισραήλ, της Γαλλίας, της Ιταλίας, ακόμη και της Αιγύπτου, που αναμένεται να μπει και αυτή στον συνολικό στρατηγικό σχεδιασμό, σταδιακά, δε, και της Λιβύης, είναι η απάντηση στην τουρκική στρατηγική της Γαλάζιας Πατρίδας.
Αυτό σημαίνει ότι, τόσο η Κύπρος, όσο και η Ελλάδα, θα πρέπει να επανεξετάσουν τις αμυντικές τους δαπάνες και να τις δουν ως ζήτημα ασφάλειας και ως επένδυσης στην ασφαλή εκμετάλλευση του φυσικού τους αερίου, στο πλαίσιο μιας ευρύτερη συμμαχίας, την οποία περισσότερο από τους άλλους, λόγω τουρκικής απειλής, θα έπρεπε να επιδιώκουν και όχι να υποσκάπτουν. Κάποιοι εξ ημών…για να υπογραφεί ομοσπονδία, δεν έχουν πρόβλημα να έχουν οι Τούρκοι τον έλεγχο και τα οφέλη! Τα ίδια έπραξαν και στο παρελθόν με τους S-300 και το Δόγμα, με απώτερο στόχο το σχέδιο Ανάν…
Γι’ αυτό, κύριε Πρόεδρε, εάν δεν είναι ήδη ο EastMed ενταγμένος σε μια ευρύτερη νέα στρατηγική και αν δεν πιστεύετε σε αυτήν, μην δημιουργήσετε στον κόσμο, με την υπογραφή της συμφωνίας, φρούδες ελπίδες.
Γιάννος Χαραλαμπίδης
Δρ Διεθνών Σχέσεων