Το νέο Βρετανικό ζήτημα

Η έξοδος της Βρετανίας από την ΕΕ θα προκαλέσει πολιτικές εξελίξεις που θα επηρεάσουν το Κυπριακό και θα δοκιμάσουν τις διμερείς σχέσεις Λονδίνου-Λευκωσίας. Υπάρχουν πολύ σοβαρά ζητήματα που δεν έχουν συζητηθεί δημοσίως.

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΕΝΤΑ
Πρόσφατα, ένας εκ των επίδοξων ηγετών της Τουρκοκυπριακής κοινότητας, ο κ. Τατάρ, τάραξε τα νερά με τη δήλωσή του περί εξέτασης του ενδεχομένου απευθείας πτήσεων από τη Βρετανία στα κατεχόμενα. Μερικές βδομάδες προηγούμενος, ένας άλλος εκ των υποψηφίων για την ηγεσία των Τουρκοκυπρίων, ο κ. Οζερσάι, έθεσε θέμα απευθείας εμπορείου Βρετανίας-κατεχομένων.
Αυτά τα δύο θέματα θα είναι στην προμετωπίδα του νέου Βρετανικού ζητήματος. Η ουσία του ζητήματος αυτού θα αφορά σε κινήσεις που θα κάνει ή θα μελετήσει η Βρετανία σε σχέση με τα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ως γνωστό, ένα από τα βασικά δόγματα στην εξωτερική πολιτική της Βρετανίας είναι και η αναβάθμιση του καθεστώτος και της οικονομικής κατάστασης των Τουρκοκυπρίων, ως μέσο άσκησης πίεσης για διευθέτηση του Κυπριακού.
Μπορεί όντως να μην υπάρχει προοπτική απευθείας πτήσεων Βρετανίας-κατεχομένων στο άμεσο μέλλον, αλλά συζητήσεις και σκέψεις γίνονται σε διάφορα επίπεδα. Οι Τουρκοκύπριοι, με στήριξη της Άγκυρας, θέτουν το ζήτημα αυτό, δηλαδή τις απευθείας πτήσεις, μαζί και με ένα δεύτερο αίτημα για εμπόριο κατεχομένων-Βρετανίας. Στο παρελθόν γινόταν για χρόνια εξαγωγές εσπεριδοειδών και άλλων γεωργικών προϊόντων από τα κατεχόμενα απευθείας στη Βρετανία, μέχρι που το σταμάτησε απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ τη δεκαετία του 1990. Το Λονδίνο προσαρμόστηκε, όμως ποτέ δεν έκρυψε τη διαφορετική του άποψη.
Τώρα που φεύγει η Βρετανία από την ΕΕ, οι Τουρκοκύπριοι και η Τουρκία το επαναφέρουν ζήτημα αναβάθμισης σχέσεων Λονδίνου-κατεχομένων. Η Άγκυρα το βλέπει αυτό ως ευκαιρία και το επιδιώκει. Το κατεστημένο στο βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικών, καθώς και οι άνθρωποι που συμβουλεύουν σε τεχνοκρατικό επίπεδο, βλέπουν τις κινήσεις της Άγκυρας και σκέφτονται πως θα μπορούσαν να τις αξιοποιήσουν για να εξυπηρετηθούν τα βρετανικά συμφέροντα.
Η μέθοδος γνωστή. Το Λονδίνο βάζει «φιτιλιές» στη Λευκωσία, οξύνοντας τους φόβους της κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Διαμηνύει με τους γνωστούς τρόπους ότι θα πρέπει να είναι προσεκτική η Λευκωσία με τις ευαισθησίες του Λονδίνου. Στο προσκήνιο είναι οι 12000 Βρετανοί που ζουν στα κατεχόμενα. Το Λονδίνο απαιτεί από τη Λευκωσία όπως αυτοί έχουν το δικαίωμα ελεύθερης διακίνησης από τα κατεχόμενα στις ελεύθερες περιοχές. Απαιτεί όπως έχουν την ίδια αντιμετώπιση με τους Ευρωπαίους πολίτες. Ο δε πρέσβης της Βρετανίας στη Λευκωσία έθεσε ευθέως το ζήτημα αυτό και δημόσια.
Κρατάει λοιπόν ένα “μαστίγιο” το Λονδίνο (την απειλή για αναβάθμιση σχέσεων με τα κατεχόμενα) για να επιβάλει στη Λευκωσία “ίση” αντιμετώπιση των Βρετανών που ζουν εκεί, σε περιουσίες Ελληνοκυπρίων αρκετοί από αυτούς.
Βρήκε λοιπόν το Λονδίνο ένα νέο μοχλό πίεσης πάνω στη Λευκωσία, όχι μόνο για τους Βρετανούς που ζουν στα κατεχόμενα, αλλά και για να εξασφαλίσει την καλή συμπεριφορά της Λευκωσίας έναντι και των ευρύτερων συμφερόντων στην Κύπρο.
Ξεκάθαρα, η Άγκυρα έχει πολιτικό σχεδιασμό για αναβάθμιση του καθεστώτος των Τουρκοκυπρίων και αναμένει από το Λονδίνο να κάνει κινήσεις μετά την αποχώρηση από την ΕΕ.
Η Λευκωσία έχει “όπλα” στη φαρέτρα της για να αντιμετωπίσει όλα αυτά. Αυτό που πρέπει να κάνει πρωτίστως, ως πρώτη γραμμή άμυνας, είναι να θέσει, στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης για την ειδική σχέση ΕΕ-Βρετανίας, στόχο να μπουν ισχυρές ρήτρες που να απαγορεύουν το εμπόριο με το κατεχόμενο μέρος της Κύπρου ή οποιεσδήποτε άλλες σχέσεις που θα απειλούν την κυριαρχία της Δημοκρατίας. Οι δε Βρετανοί που κατοικούν στα κατεχόμενα πρέπει να έχουν την ίδια αντιμετώπιση με πολίτες τρίτων κρατών που εισέρχονται στα κατεχόμενα εδάφη παράνομα και ενισχύουν την αποσχιστική οντότητα της Τουρκίας στην Κύπρο.
Ως δεύτερη γραμμή άμυνας είναι οι διευκολύνσεις που θέλει το Λονδίνο για τις στρατιωτικές βάσεις και τα συμφέροντά του στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Αυτά όλα θα έπρεπε να τα είχε σκεφτεί η Λευκωσία πριν δύο χρόνια, όταν έκανε τη διαπραγμάτευση για το Brexit.
Στην Κύπρο υπάρχουν δύο κατοχικά καθεστώτα. Αυτό της Τουρκίας και εκείνο της Βρετανίας. Ενόσω η Λευκωσία δεν αντιμετωπίζει ευθέως το μετααποικιανό καθεστώς της Βρετανίας, θα έχει συχνά-πυκνά τα ίδια προβλήματα.
Αναδύεται λοιπόν ένα νέο βρετανικό ζήτημα για την Κύπρο, το οποίο θα είναι οξύ. Η Βρετανία «απαλλάχθηκε» από πολλούς περιορισμούς που είχε όταν ήταν κράτος μέλος της ΕΕ και θα εκμεταλλευθεί όλη τη «νέα» ελευθερία κινήσεων που έχει.
Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και Διακυβέρνησης, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
apopseis