Εξουσιοδότηση Τραμπ σε Πομπέο: Ανάληψη ενεργού δράσης στα ενεργειακά Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας και ο σχεδιασμός της Άγκυρας

Παρασκηνιακές κινήσεις για Αν. Μεσόγειο εν μέσω πανδημίας

Λίγα 24ωρα μετά τη γνωστοποίηση από το Υπουργείο Ενέργειας τής απόφασης της Exxon Mobil να αναστείλει τις επιβεβαιωτικές γεωτρήσεις της στην Κυπριακή ΑΟΖ αυτό το διάστημα επικαλούμενη λόγους που συνδέονται με την πανδημία του κορωνοϊού, η Τουρκία έσπευσε να γνωστοποιήσει τις προθέσεις της. Συγκεκριμένα, ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωσε ότι οι ερευνητικές δραστηριότητες της Άγκυρας για υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο θα συνεχιστούν και τώρα με το τρίτο πλωτό γεωτρύπανο που ενέταξαν στον στόλο τους.
Ωστόσο, σε μιαν άλλη είδηση, που πέρασε σχεδόν απαρατήρητη, εξαιτίας την πανδημίας του κορωνοϊού, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ενίσχυσε αυτήν την εβδομάδα τις εξουσίες του Υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο για τις πολιτικές της Ουάσιγκτον για την ανάπτυξη των ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο και την ενίσχυση της συνεργασίας με την Ελλάδα, το Ισραήλ και την Κυπριακή Δημοκρατία.
Το υπόμνημα του Λευκού Οίκου
«Αναθέτω στον Υπουργό Εξωτερικών τις εξουσίες που έχουν ανατεθεί στον Πρόεδρο με το άρθρο 1250A (δ) του Εθνικού Νόμου για την Άδεια Άμυνας για το Φορολογικό Έτος 2020 και το άρθρο 205 (δ) του Νόμου για την Ασφάλεια και την Ενεργειακή Εταιρική Σχέση της Ανατολικής Μεσογείου του 2019», γράφει ο Τραμπ σε υπόμνημα που εξέδωσε ο Λευκός Οίκος στις 14 Απριλίου.
Η απόφαση αυτή του Τραμπ ερμηνεύεται ουσιαστικά ως το πράσινο φως προς τον Πομπέο για ανάληψη πιο ενεργού δράσης στη διαμόρφωση της ενεργειακής πολιτικής και ασφάλειας, καθώς και διπλωματικών ζητημάτων στην ευρύτερη περιοχή μας.
Μια αιρετική «εισήγηση οριοθέτησης»
Αυτήν την εβδομάδα η ιστοσελίδα Τhe Hill δημοσίευσε ένα αμφιλεγόμενο άρθρο για τα ενεργειακά της Ανατολικής Μεσογείου, το οποίο υπογράφουν ο Jonathan Roberts, ο οποίος είναι ερευνητής στο Διατλαντικό Δίκτυο Ηγεσίας στην Ουάσιγκτον, και ο Πρέσβης John B. Craig, ο οποίος ήταν πρώην Ειδικός Βοηθός του Τζορτζ Μπους για την Καταπολέμηση της Τρομοκρατίας.
Αρχικά η ανάλυση αναφέρεται στη μεγάλη ενεργειακή προοπτική της Ανατολικής Μεσογείου και το γεγονός ότι τόσο το Καπιτώλιο όσο και οι Βρυξέλλες έχουν εστιάσει την προσοχή τους στη σημασία των υδρογονανθράκων της περιοχής. Σημειώνουν, μεταξύ άλλων, ότι χωρίς ισχυρότερους δεσμούς που δημιουργούνται από τη συνεργασία, οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου παραμένουν αδρανείς και ευάλωτες σε εξωγενή σοκ, ιδίως δεδομένης της συνεχιζόμενης κρίσης του κορωνοϊού. Μετά την πανδημία και τις τεράστιες ανησυχίες για την υγεία διαφαίνεται, όπως τονίζεται, μια ζοφερή οικονομική προοπτική, όπου οι παγκόσμιες αγορές εισέρχονται σε ύφεση και το πετρέλαιο πέφτει στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 18 ετών. «Μέσα σε αυτό, πολλά μέλη της διεθνούς κοινότητας συνεργάστηκαν για να αποτρέψουν την εξάπλωση του ιού στέλνοντας ιατρικό εξοπλισμό κ.λπ. Οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου μπορούν να μάθουν το μάθημά τους από αυτήν την υποδειγματική ηγεσία. Ήρθε η ώρα να σταματήσει η ανόητη συμπεριφορά στην Ανατολική Μεσόγειο, πριν σταματήσουν οι επενδύσεις ή η υποχώρηση των τιμών καταστρέψει τις αγορές», σημειώνουν.
Σε αυτό το πλαίσιο αναφέρουν, επίσης, κάτι ιδιαίτερα αμφίσημο: «Οι ανεξάρτητοι διεθνείς νομικοί εμπειρογνώμονες στα θαλάσσια σύνορα πρέπει να συμμετέχουν μέσω μιας εξίσου ανεξάρτητης κατά προτίμηση πλατφόρμας με έδρα τις ΗΠΑ για την αντιμετώπιση των καλύτερων τρόπων σύνδεσης των μεθόδων οριοθέτησης αμφισβητούμενων περιοχών (στην Ανατολική Μεσόγειο) για την επίτευξη δίκαιων αποτελεσμάτων, που δεν μπορεί πλήρως να καλύψει το UNCLOS, επιτρέποντας δικαστικές αποφάσεις σχετικά με τις βέλτιστες διαθέσιμες μεθόδους».
Γεωπολιτική γέφυρα Σουνιτών – Σιιτών;
Απαντώντας σε ερώτημα στο πλαίσιο τηλεδιάσκεψης της δεξαμενής σκέψης Atlantic Council και της Οργάνωσης Τουρκικής Κληρονομιάς σχετικά με τις γεωτρήσεις της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ και αν η χώρα του επιθυμεί συμβιβασμό με την Ελλάδα, ο κ. Τσαβούσογλου, αφού επανέλαβε τα περί «μονομερών ενεργειών» της ε/κ πλευράς, είπε: «Ο Πρόεδρος Ερντογάν πράγματι το πρότεινε στο Λονδίνο στον Πρωθυπουργό Μητσοτάκη (διαμοιρασμό-οριοθέτηση), αλλά η Ελλάδα προτιμά να ασκεί πιέσεις ενάντια στα νόμιμα δικαιώματα της Τουρκίας στην περιοχή, αντί να απαντά στις εκκλήσεις μας για ειλικρινή διάλογο. Για μια εύλογη σταθερότητα, ο βασικός στόχος θα πρέπει να είναι να έλθουν μαζί οι δύο πλευρές στο νησί για δίκαιη κατανομή των εσόδων και η πρόταση των τουρκοκυπριακών αρχών αντιπροσωπεύει τη μόνη λογική και ρεαλιστική βάση για μια λύση».
Γι’ αυτόν τον λόγο, η Άγκυρα, βλέποντας το αβέβαιο των σχέσεων με τις ΗΠΑ αλλά και τη Ρωσία, κοιτάζει την επόμενη μέρα της πανδημίας και προσανατολίζεται σε μια προσπάθεια δημιουργίας μιας γεωπολιτικής γέφυρας μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών μουσουλμάνων. Πρόσφατη έκθεση του Ισραηλινού Κέντρου Στρατηγικών Σπουδών Begin Sadat αναφέρει πως «από την οπτική γωνία του Ερντογάν, η εμπειρία του επίγειου παιγνιδιού του Ιράν και η διεξαγωγή μυστικών επιχειρήσεων είναι απαραίτητη για την αποδυνάμωση και αποσταθεροποίηση χωρών, συμπεριλαμβανομένων των ευρωπαϊκών και αφρικανικών κρατών, που εμποδίζουν τις νεο-οθωμανικές φιλοδοξίες του. Το Ιράν μπορεί να ενισχύσει σημαντικά την παρουσία της Τουρκίας, καθώς ο Ερντογάν επιχειρεί επίδειξη ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Λιβύη».
Στην ίδια ανάλυση σημειώνεται πως «για το Ιράν, η πρόσβαση στην Ανατολική Μεσόγειο είναι ένας από τους τελικούς στόχους της στρατηγικής του ’’χερσαίου διαδρόμου’’ για τη σύνδεση των Μαχητών του Λιβάνου με τη Συρία μέσω του Ιράν και του Ιράκ». Η ναυτική, όπως σημειώνεται, παρουσία των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν θα μπορούσε να προστατεύσει τα τουρκικά πλοία που μεταφέρουν όπλα και μαχητές στη Συρία και να αποθαρρύνει τη δυτική επέμβαση στις παράνομες γεωτρήσεις της Τουρκίας στην περιοχή της Κύπρου. «Οι κινήσεις της Τουρκίας στη Λιβύη μπορεί επίσης να εμπνέονται άμεσα από το ιρανικό μοντέλο», αναφέρει μεταξύ άλλων η ανάλυση της Αμερικανίδας Ιρίνα Τσούκερμαν στο Begin-Sadat.
Mετά την καραντίνα
Τo κατά πόσον η νέα πρωτοβουλία του Αμερικανού ΥΠΕΞ στην Ανατολική Μεσόγειο θα συνοδευτεί το επόμενο διάστημα με προτάσεις και ιδέες όπως αυτές που σημειώθηκαν πιο πάνω για επίλυση του ζητήματος των θαλάσσιων οριοθετήσεων στην περιοχή, παραμένει υπόθεση εργασίας και θεωρητικό σενάριο. Το σίγουρο είναι ότι η Τουρκία συνεχίζει να βλέπει και να σχεδιάζει πέραν της πανδημίας του κορωνοϊού. Από την άλλη, Αθήνα και Λευκωσία επέδειξαν μια πρωτόγνωρα σωστή ανταπόκριση στην προσπάθεια αναχαίτισης και περιορισμού της πανδημίας δρώντας προληπτικά. Το επιθυμητό θα ήταν αυτή η προληπτική στάση να υιοθετηθεί και σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής σε σχέση με τα εθνικά ζητήματα. Αργά ή γρήγορα η καραντίνα του κορωνοϊού θα τερματιστεί και τότε θα έχουμε πάλι να διαχειριστούμε τα ανοιχτά καυτά μέτωπα σε Αιγαίο, Θράκη, Ανατολική Μεσόγειο και Κυπριακό.
Ενθετο
Όλο και πιο αυταρχικός ο Ερντογάν
Εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού, που συνεχίζει να μαστίζει τον πλανήτη, η έξοδος από την παγκόσμια αυτή κρίση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αλληλεγγύη που δείχνει ο ένας στον άλλον. Ειδικά στους νομοθέτες και δικαστές, που αναμένεται να δείξουν κατανόηση και επιείκεια – κυρίως σε αυταρχικές χώρες όπως η Τουρκία, όπου η εμπιστοσύνη στις πολιτικές ελίτ έχει διαβρωθεί.
Ωστόσο, όπως εύστοχα παρατηρεί η γερμανική Deutche Welle, παρά τις δύσκολες στιγμές, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνεχίζει να ασκεί το κατασταλτικό ηγετικό του στυλ, με δημοσιογράφους και αντιφρονούντες να φυλακίζονται για τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Το τουρκικό κοινοβούλιο, όπως σημειώνεται, έχει πλέον θεσπίσει νόμο που χορηγεί αμνηστία σε περίπου 90.000 κρατουμένους, για να αποτρέψει τον κίνδυνο μόλυνσης από κορωνοϊό. Δημοσιογράφοι και πολιτικοί κρατούμενοι αποκλείονται ρητά από αυτήν την αμνηστία, ωστόσο, παρόλο που δεν έπρεπε ποτέ να είχαν φυλακιστεί αρχικά – η κράτησή τους παραβιάζει το κράτος δικαίου. Το κυβερνών ΑΚΡ της Τουρκίας έχει δείξει ελάχιστο σεβασμό για το κράτος δικαίου εδώ και χρόνια – και μπορεί να αναμένεται ότι η κυβέρνηση σύντομα θα εκδώσει νόμο για να καταπνίξει την κριτική για τον χειρισμό της κρίσης του κορωνοϊού.
Η ισλαμική κυβέρνηση του ΑΚP φοβάται δημοσιογράφους που κατηγορούν τον Ερντογάν ότι δεν είχε φροντίσει να υιοθετήσει μέτρα για τον περιορισμό της επιδημίας του κορωνοϊού, και δημοσιογράφους που τον επικρίνουν για το ότι ξεκίνησε μια προσπάθεια δωρεάς, αντί να δεσμευτούν δημόσια κεφάλαια για την αντιμετώπιση της πανδημίας στο εσωτερικό της χώρας. Οι κινήσεις αυτές του καθεστώτος Ερντογάν δεν περνάνε πάντως απαρατήρητες και από τρίτες χώρες και ηγέτες που διακρίνουν την υποκρισία πίσω από τις δωρεές ιατρικού εξοπλισμού προς τρίτες χώρες εκ μέρους του Τούρκου προέδρου, την ώρα που ο τουρκικός λαός βυθίζεται περισσότερο μέσα στη φτώχια και την αβεβαιότητα, λόγω της πανδημίας.
Οικονομικές και υγειονομικές επιπτώσεις
Χρόνια πολιτικής και οικονομικής κακοδιαχείρισης από τον Τούρκο πρόεδρο έχουν τοποθετήσει την Τουρκία αναμφισβήτητα ανάμεσα στις πιο ευάλωτες απ’ όλες τις αναδυόμενες οικονομίες κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης του κορωνοϊού, κάτι που αναγνωρίζουν και σε πρόσφατη ανάλυσή τους ακαδημαϊκοί στο περιοδικό Foreign Policy. «Εν μέσω μιας απαράμιλλης κρίσης που απαιτεί αλληλεγγύη και εμπιστοσύνη εντός και μεταξύ των εθνών, αναμένονται καταστροφικές οικονομικές συνέπειες και υγειονομικές επιπτώσεις στην Τουρκία – και καθεμιά από αυτές θα είναι μεταδοτική για τους εμπορικούς εταίρους της χώρας, εκτός εάν ο Τούρκος πρόεδρος σταματήσει να διπλασιάζει τα λάθη τού παρελθόντος».
Μάριος Πούλλαδος
simerini