Ακόμα κι αν μεταφράζαμε τη φράση με τον ποιο καλοπροαίρετο τρόπο, π.χ. «ας συνεχίσουμε τη δουλειά μας που είναι η Αμερική», η λέξη «business» παραπέμπει άμεσα σε εμπορική δοσοληψία. Είναι η πατρίδα business; Μια υπόθεση εμπορίου;
Ήταν η δημοκρατία της κλασικής Αθήνας μία business;
Τέτοιες άμεσες, ευθείς, ανυπόκριτες «δηλώσεις» λειτουργούν καμιά φορά (και αυτή είναι μια τέτοια δήλωση) σαν κλειδιά κατανόησης σοβαρών ερωτημάτων.
Σε ομιλία της στο Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν, τον Ιούνιο 1994, η Ελένη Αρβελέρ, είπε και τα εξής: «…Βρετανοί μαθητές της βικτωριανής εποχής, όταν ρωτήθηκαν ποιες είναι οι μεγαλύτερες νίκες του στρατού τής κραταιής τότε αγγλικής αυτοκρατορίας, μνημόνευσαν πρώτα-πρώτα τις κατά των Περσών νίκες των αρχαίων Ελλήνων…»!
Πρόκειται για ένα γεγονός που δείχνει με πόσο ενθουσιασμό οι Άγγλοι είχαν θέση ως πρότυπο της δικής τους πατρίδας, τη δημοκρατία της κλασικής Ελλάδας.
Ο ίδιος ο Άγγλος ποιητής Πέρσυ Μπης Σέλλεϋ, το είχε θέσει με ακόμα σαφέστερο τρόπο: «Οι θεσμοί μας, οι τρόποι σκέψεις μας, είναι όλα ελληνικά»… Το ίδιο και ο Σατωμπριάν: «θα μείνω πάντα και θα πεθάνω Έλληνας». Ο κατάλογος Δυτικών, Ευρωπαίων και Αμερικανών θαυμαστών και λάτρεων της αρχαίας Ελλάδας είναι ατελείωτος…
Στην αρχαία Ελλάδα, όμως, ο σκοπός της Πόλεως ήταν η σωτηρία τού ανθρώπου από τη βαρβαρότητα (πρωτίστως μέσα από την Τέχνη – την αρχαία τραγωδία και τους νόμους-διδάγματά της, μέσα από τη σεμνότητα και τον φόβο απέναντι στο υπερφυσικό, τους Θεούς).
Ο σκοπός ήταν η μετατόπιση της προσοχής και της φροντίδας τού ατόμου από το τομάρι του μόνο, στη φροντίδα και την αίσθηση του καθήκοντός του απέναντι στην Πόλη, την πατρίδα του. Εκεί θα εύρισκε τη σωτηρία του. Η Πόλη ήταν ο τρόπος σωτηρίας του, της βιολογικής και της ψυχικής.
Στην εξέλιξη του ο ελληνικός πολιτισμός, με την υιοθέτηση τού χριστιανικού πολιτισμού, αναγνώρισε τον Ιησού ως το πρότυπό του κι έθεσε σκοπό του ν’ αγιάσει.
Με πρότυπο την αρχαία Αθήνα οι Άγγλοι (και οι Αμερικανοί και γενικότερα οι Ευρωπαίοι), κάπου κάτι ουσιώδες τούς ξέφυγε, κάτι δεν κατάλαβαν καλά και πρώτοι και καλύτεροι οι Άγγλοι έφτασαν να πάρουν τα πρωτεία στο δουλεμπόριο και να καταλήξουν στην κορύφωση της αποικιοκρατίας με την East India Company, η οποία στη διαδικασία διακυβέρνησης των Ινδιών δημιούργησε δικό της στρατό, δικά της δικαστήρια, έκοψε δικό της νόμισμα και κόντεψε στο τέλος να «φάει» και την ίδια την Αγγλία. Μόλις που πρόλαβε η μητρόπολη να κόψει τα πόδια της «εταιρίας».
Στο «να φάει» (ρήμα «τρώγω») βρίσκεται ένα άλλο κλειδί κατανόησης των μεγάλων ερωτημάτων. Ο Κώστας Παπαϊωάννου αναγνωρίζει ότι μετά την «απελευθέρωση» από τον «θρησκόληπτο» και «σκοτεινό» μεσαίωνα, η «αναγέννηση» και ο «διθαφωτισμός» απελευθέρωσαν το αρχικό θηρίο-άνθρωπος, τον λύκο με την προβιά του πολιτισμού, ο οποίος ξεχύθηκε τώρα να κατακτήσει και να φάει ό,τι τρώγεται, να φάει τα πάντα.
Ο Θεόδωρος Ι. Ζιάκας, στο βιβλίο του «Πατριδεγωφάγος» θυμάται τον μύθο του Ερυσίχθονα (είπαμε, οι Έλληνες είπαν τα πάντα): Ο Ερυσίχθονας έτρωγε ό,τι εύρισκε μπροστά του, βρισκόταν σε μια συνεχή διασκέδαση, ένα φαγοπότι, «περνούσε καλά» τρώγοντας τα πάντα, μέχρι ολόκληρα δάση έφαγε, με αποτέλεσμα στο τέλος να φάει και την κόρη του… αλλά και τον ίδιο τον εαυτό του!
Τι κάνουν σήμερα οι «μεγάλες δυνάμεις», εταιρίες και κράτη; Τρων τα πάντα και τους πάντες, ό,τι μικρότερο βρεθεί μπροστά τους, ό,τι ανακόπτει τη φαγοποτική πορεία τους. Ανάμεσά τους κι εμάς, που μέσα στην άγνοια και την αδυναμία μας μιμούμαστε τους τρόπους τους ως πρότυπα, που είναι αποτέλεσμα της διαστρέβλωσης των τρόπων των προγόνων μας. Ξεχνούμε τον υπεύθυνο πολίτη, την πόλη, την πατρίδα, ξεχνούμε τον άγιο κι υιοθετούμε ως πρότυπο τον… επιτυχημένο επιχειρηματία! Τρώμε όλοι μαζί την ίδια τη γη που μας γέννησε, ολόκληρο τον πλανήτη, με αποτέλεσμα να τον καταστρέφουμε αλόγιστα και ως νέοι Ερυσίχθονες να φάμε στο τέλος και τον ίδιο τον εαυτό μας.
Θα πρέπει ν’ ανέβουμε λίγο ψηλότερα για να διακρίνουμε τι γίνεται κάτω από τα πόδια μας: Ο άνθρωπος-λύκος προσπαθεί να φάει τον άλλο πριν τον φάει εκείνος. Οι άνθρωποι-λύκοι βλέπουν εκτός τους άλλους ανθρώπους-λύκους και τρώγονται όλοι μεταξύ τους ή τρωγόμαστε όλοι μεταξύ μας. Αλλά δεν υπάρχει κανένας λύκος έξω. Μέσα είναι ο λύκος, μέσα μας.
Η Ελλάδα έδειξε πρώτη πώς ημερεύει ο λύκος κι ύστερα με το Βυζάντιο θέλησε να δείξει πώς εξορίζεται ο λύκος. Κέρδισαν οι λύκοι. Ζούμε σήμερα με τους λύκους. Την εποχή της κυριαρχίας των λύκων. Το να το ξέρουμε είναι ένα βήμα από την αρχή, με στόχο την εξορία τους.
Άντης Ροδίτης