Απόστολος Αποστόλου
Η Δύση πάσχει από μια κόπωση του εκσυγχρονισμού και πιο συγκεκριμένα από έναν επιταχυνόμενο μεταβολισμό σ’ όλα τα επίπεδα όπου τα συμβάντα κινούνται τόσο γρήγορα μέσα στα πολλά τους κυκλώματα που επιστρέφουν ως μάρτυρες στην σκηνή της ιστορίας, και συγκεκριμένα ως μάρτυρες του κακού παρελθόντος.
Φαίνεται πως τα γεγονότα έχουν σπάσει την τροχιά αναφορά τους και προκαλούν επαναλήψεις από τις πιο σκοτεινές ιστορικές περιόδους. Όλα μοιάζουν να έχουν ευθυγραμμιστεί με την αντίληψη ότι ο κόσμος έχει μόνο μέλλον αλλά στη τρελή επιτάχυνση του, αυτό το μέλλον με τα όρια του να εξωθούνται προς όλες τις κατευθύνσεις τροφοδοτεί τις ρεπλίκες του παρελθόντος.
Εξαπατήθηκε ο Μπενζαμέν Κονστάν, όταν διατράνωνε ότι η σύγχρονη ελευθερία του δυτικού κόσμου με τον επιταχυνόμενο μεταβολισμό της είναι σαφώς ανώτερη από εκείνη των αρχαίων Ελλήνων. Η προφητεία όμως του Τοκεβίλ βγαίνει αληθινή όταν υποστήριζε ότι «οι εξουσίες όσο πιο διεισδυτικές είναι τόσο πιο αδύναμες, ευμετάβλητες και χωρίς πεποιθήσεις γίνονται.»
Να λοιπόν που ή δυτική αστική δημοκρατία με τα καλά της και τα λάθη της γίνεται μια φαντασίωση του πουθενά που παγιώνει το μίσος και την αιχμαλωσία συγχωνεύοντας περιορισμούς και ελευθερία, αλήθεια και μετα-αλήθεια, αναζήτηση και σκλαβιά. Ο Τζώρτζ Στάινερ έγραφε ότι «έχει τρομερό ενδιαφέρον να ζει κανείς σ’ αυτήν την προχωρημένη και ανελέητη στιγμή του δυτικού πολιτισμού.»
Όλα πια παίρνουν τη μορφή των επετειακών εορτασμών που βαλσαμώνονται και μουσιοποιούνται ασφυκτικά κάτω από τα εγκώμια. Διαβρωμένα όμως από την αρρώστια του επιταχυνόμενου εκσυγχρονισμού μαρτυράνε πως όλα τα συστήματα έχουν υπονομευτεί.
Η Δύση εξατμίζεται προς τα πάνω ως αγορά καταναλωτικών αγαθών, ακόμη και τις ιδεολογίες προσπαθούν να μας τις πουλήσουν ως άποψη και ως σωτηρία οι μυαλοπώληδες και αποστραγγίζεται προς τα κάτω ως καταφύγιο νεύρωσης και τρόμου.
Τρανό παράδειγμα η διαχείριση της πανδημίας. Πουλήθηκε μπόλικη σωτηρία με απειλητική ρητορική ωμότητα αλλά και πολλές αντιφάσεις για να δώσει τη σκυτάλη της στον πόλεμο Ρωσίας και Ουκρανίας. Έχουμε χάσει πια όλα τα αυτονόητα δεδομένα με την μειωμένη αξιοπιστία των δήθεν ειδικών.
Τη θέση των λοιμοξιολόγων πήραν στα ενημερωτικά δελτία τρόμου οι διεθνολόγοι για να κρύψουν τους πρωταγωνιστές των καταστάσεων της νέας σκηνής που άλλαξε όνομα και από πανδημία λέγεται πόλεμος. Ποτίζοντας από το πρωί έως το βράδυ όλα τα άνθη της εξουσία, των σκοτεινών σαλονιών της αριστοκρατίας του πλούτου και της κατοχής και κάνοντας λοβοτομή στους ανυποψίαστους πολίτες.
Δεν ξέρεις πια αυτό που ακούς ή βλέπεις αν έχει τη σφραγίδα των μυστικών υπηρεσιών, αν δηλαδή προέρχεται από κάποια μονταζιέρα ή είναι προϊόν της μπουγάδας από το πλυντήριο της παραπληροφόρησης. Ο Γεράσιμος Κακλαμάνης έχει πει ότι η «οι μυστικές υπηρεσίες είναι ένα είδος εφαρμοσμένης πολιτικής.»
Από την παθητικοποίηση ολόκληρων πληθυσμών με τα λοκντάουν περάσαμε στο βομβαρδισμό και στην επισιτιστική κρίση. Μόνο που διαφαίνεται ότι πράγματι πάμε σε μια συνάντηση αναφοράς με τις σκοτεινές στιγμές της ιστορίας και αυτό γιατί οι σκηνοθέτες και οι παραγωγοί των γεγονότων ήταν ατζαμήδες και μάλιστα πάμε με μια αύξουσα ακολουθία που επιχειρεί να παγιδεύσει κάθε δύναμη αλλαγής. Αν ο χρόνος του ολέθρου ξεκίνησε ως πείραμα ή ως απεριόριστη εκκρεμότητα για να παγιδεύσει και να περιθωριοποιήσει πληθυσμούς εξελίχτηκε όμως σε μοιραία στρατηγική.
Εκεί όπου η ιστορία σαρκοφαγική και νεκροφιλική είχε μπει στην αμετάκλητη ακινησία της και μας τράβαγε στον παγωμένο χωροχρόνο της, κάποια κρίσιμη πυκνότητα της σχέσης μεταξύ Δύσης και Ρωσίας μας πάει σε μια αμείλικτη κίνηση της δράσης, της άρνησης, του ιστορικού λόγου.
Η Δύση είχε καταργήσει ακόμη και το γόητρο των γεγονότων ακόμη και την ιστορική αίγλη, όλα είχαν γίνει μια σκληρή ρουτίνα ή μια τελετουργική παντοδυναμία μιας πολυκεντρικής Αυτοκρατορίας. Και να τώρα που παλινδρομεί σε γαλαξίες του παρελθόντος. Μπαίνει και πάλι στο παιχνίδι της διάκρισης μεταξύ εχθρού και φίλου (όπως το υποστήριζε κάποτε ο Καρλ Σμίτ), δηλαδή στον ψυχρό πόλεμο και σε ένα νέο μακαρθισμό.
Ο Πασκάλ Μπρυκνέρ έχει γράψει «πως αν υπάρχει ανάμεσα στην Αμερική και τη Ρωσία μια προφανής ιδιοσυστασιακή διαφορά, υπάρχει εξίσου αναμφίβολα μεταξύ τους μια αμοιβαία απώθηση και γοητεία, αυτό που μπορούσαμε να ονομάσουμε ναρκισσισμό της μεγάλης δύναμης που εξηγεί ταυτόχρονα και τον ανταγωνισμό τους και τη συνενοχή τους στο σιωπηρό μοίρασμα των εδαφών.»
Εκείνο όμως που προκύπτει σήμερα είναι ότι η Δύση ξαναμπαίνει σε λογικές που λένε ότι ο εχθρός δεν είναι αρκετά μακριά και αποτελεί μια μεγάλη απειλή και ο κίνδυνος είναι πραγματικός. Ο πόλεμος μας λένε στη Δύση οι ειδικοί του τρόμου, δεν είναι μια κακή ανάμνηση ή ένα βιντεοπαιχνίδι, ή ακόμη μια συμφορά για τους φτωχούς λαούς, είναι στην είσοδο της πόρτας μας. Αυτό όμως που δεν μας λένε πριν από οτιδήποτε άλλο είναι ότι η «φωνή του επιλοχία» τώρα πια μας δείχνει τον εχθρό μας (Ω Θεέ μου, δείξε μου τον εχθρό μου. Όταν ξέρει κανείς ποιος είναι ο εχθρός του μπορεί να τον σκοτώσει. Β. Σ. Νάιπουλ) και δοκιμάζει να εφαρμόσει ένα νέο πρέπει.
Η εποχή μας ξαναβρίσκει τον Ραϋμόν Αρόν που έλεγε ότι «ο πόλεμος διδάσκει τους ανθρώπους να είναι πολίτες», ή φοβισμένοι δούλοι λέμε εμείς και μαζί το απεριόριστο μέγεθος να γίνονται όλα μια προσομοιωμένη ανακύκλωση.
Απόστολος Αποστόλου. Καθηγητής φιλοσοφίας.