Οι αιτήσεις θα υποβάλλονται ηλεκτρονικά σε ειδική πλατφόρμα, που αναμένεται να ανοίξει στα τέλη του έτους ή στις αρχές του 2023.
Επιδοτήσεις από 40% έως 90% για την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών και 30% για την ανακαίνισή τους μπορούν να διεκδικήσουν νέοι από 18-39 ετών μέσα από το πρόγραμμα «Εξοικονομώ – Ανακαινίζω», συνολικού προϋπολογισμού 350.000.000 ευρώ. Οι αιτήσεις θα υποβάλλονται ηλεκτρονικά σε ειδική πλατφόρμα, που αναμένεται να ανοίξει στα τέλη του έτους ή στις αρχές του 2023.
Του Βασίλη Παπακωνσταντόπουλου
Το πρόγραμμα δομείται σε δύο πυλώνες: στην ενεργειακή αναβάθμιση και την ανακαίνιση. Για την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικίας ορίζονται ως ανώτατος προϋπολογισμός τα 22.500 ευρώ, με κλιμακωτή επιδότηση από 40% έως 90%, ανάλογα με το εισόδημα του νέου και την περιοχή της κατοικίας, καθώς προβλέπεται μπόνους αποκέντρωσης 15%, ενώ για την ολοκλήρωση των εργασιών μπορεί να ληφθεί άτοκο δάνειο. Περιλαμβάνει παρεμβάσεις βελτίωσης ενεργειακής κλάσης του σπιτιού, όπως είναι η αναβάθμιση του συστήματος θέρμανσης/κλιματισμού, η αλλαγή κουφωμάτων, η εξωτερική μόνωση και οι υπόλοιπες παρεμβάσεις που συμβάλλουν στη βελτίωση της ενεργειακής κλάσης του σπιτιού.
Προϋποθέσεις για τη λήψη της επιδότησης είναι το ατομικό/οικογενειακό εισόδημα να είναι έως 50.000 ευρώ, το ακίνητο να είναι είτε πατρογονική κατοικία που έχει μεταβιβαστεί είτε ιδιόκτητο ή ιδιοκατοικούμενο, να έχει πλήρη κυριότητα ή επικαρπία και να κατατάσσεται σε ενεργειακή κατηγορία Γ΄ ή χαμηλότερη.
Ο δεύτερος πυλώνας στοχεύει στην ανακαίνιση παλαιών κατοικιών. Περιλαμβάνει παρεμβάσεις προϋπολογισμού έως 10.000 ευρώ με ενιαίο ποσοστό επιδότησης 30% για όλους (δηλαδή, η επιδότηση φτάνει μέχρι τα 3.000 ευρώ). Το ποσό που απομένει μπορεί να χρηματοδοτηθεί με χαμηλότοκο δάνειο έως 7.000 ευρώ.
Μέσω του προγράμματος, οι δικαιούχοι μπορούν να προχωρήσουν σε παρεμβάσεις που αφορούν ανακαινίσεις χώρων κουζίνας, μπάνιου, ειδών υγιεινής, ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων, αντικατάσταση και επισκευές υδραυλικών εγκαταστάσεων, καθώς και δαπέδων και επιχρισμάτων. Επίσης, για αγορά οικιακών συσκευών, όπως είναι ψυγείο ή κουζίνα υψηλής ενεργειακής κλάσης.
Στο «Ανακαινίζω» θα μπορούν να ενταχθούν νέοι με ατομικό/οικογενειακό εισόδημα έως 20.000 ευρώ. Το ακίνητο θα πρέπει να είναι είτε ιδιόκτητο είτε να υπάρχει η πλήρης επικαρπία ή η κυριότητα. Οι ενδιαφερόμενοι όμως πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν είναι δυνατή η υποβολή αίτησης μόνο για το «Ανακαινίζω», αλλά η συμμετοχή στο «Εξοικονομώ» αποτελεί προϋπόθεση για την αίτηση υπαγωγής στο «Ανακαινίζω».
«Κλειδί» σε ένα ακόμα «Εξοικονομώ» αποτελεί το Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ), βάσει του οποίου θα τεκμηριώνεται η αναγκαιότητα των παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης. Ως ημερομηνία έναρξης επιλεξιμότητας δαπανών ορίζεται η 1η/2/2020 και το ΠΕΑ θα πρέπει να έχει εκδοθεί από τη συγκεκριμένη ημερομηνία και μετά. Γίνονται δεκτά ΠΕΑ που έχουν εκδοθεί μετά τις 27/11/2017 (ημερομηνία ενεργοποίησης του πληροφοριακού συστήματος έκδοσης Πιστοποιητικών Ενεργειακής Απόδοσης βάσει του ΚΕνΑΚ) και προ της 1ης/2/2020, η δαπάνη τους όμως δεν είναι επιλέξιμη από το πρόγραμμα. Με τις παρεμβάσεις θα πρέπει να επιτευχθούν εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας τουλάχιστον κατά 30% και αναβάθμιση της ενεργειακής κατηγορίας βάσει ΠΕΑ τουλάχιστον κατά τρεις ενεργειακές τάξεις σε σχέση με την υπάρχουσα κατάταξη ή υποχρεωτικά Β’ κλάση, όταν πρόκειται για ριζική ανακαίνιση.
Για κάθε επιλέξιμο φυσικό πρόσωπο (για κάθε ΑΦΜ αιτούντος) είναι δυνατή η υποβολή μόνο μίας αίτησης, ενώ και για κάθε επιλέξιμη κατοικία μπορεί να υποβληθεί μία μόνο αίτηση. Η αξιολόγηση των αιτήσεων θα είναι συγκριτική, στο πλαίσιο συνολικής βαθμολογίας που θα προκύπτει βάσει μιας σειράς κριτηρίων, όπως το ανηγμένο κόστος εξοικονόμησης ενέργειας, το εισόδημα, τα μέλη της οικογένειας (επιπλέον μοριοδότηση για πολυτέκνους και ΑμεΑ), οι βαθμοημέρες, η ενεργειακή κλάση και η παλαιότητα της κατασκευής.
Ποιοι είναι οι δικαιούχοι
Σύμφωνα με τον προδημοσιευμένο οδηγό του προγράμματος, που θα βρίσκεται σε διαβούλευση μέχρι τις 16 Νοεμβρίου, στο «Εξοικονομώ – Ανακαινίζω» μπορούν να συμμετάσχουν φυσικά πρόσωπα που έχουν γεννηθεί από 1/1/1984 έως και 31/12/2005 με εμπράγματο δικαίωμα σε επιλέξιμη κατοικία.
Το εμπράγματο δικαίωμα (πλήρης κυριότητα/επικαρπία/ψιλή κυριότητα) του αιτούντος θα πρέπει να υφίσταται κατά το έτος αναφοράς του προγράμματος (φορολογικό έτος 2021), όπως και κατά την υποβολή της αίτησης.
Σε περίπτωση δωρεάν παραχώρησης/ενοικίασης σε επιλέξιμη κατοικία, ο αιτών (επιλέξιμος σύμφωνα με τα ηλικιακά κριτήρια) θα πρέπει να έχει εμπράγματο δικαίωμα πλήρους κυριότητας/επικαρπίας (αποκλείεται η ψιλή κυριότητα).
Για την υπαγωγή και στο σκέλος «Ανακαινίζω», ο αιτών (επιλέξιμος σύμφωνα με τα ηλικιακά κριτήρια) θα πρέπει να έχει εμπράγματο δικαίωμα πλήρους κυριότητας/επικαρπίας σε ποσοστό 100% (αποκλείεται η ψιλή κυριότητα).
Οι εισοδηματικές κατηγορίες και οι κλιμακωτές επιδοτήσεις
Για το σκέλος του «Εξοικονομώ» υπάρχουν τέσσερις εισοδηματικές κατηγορίες. Αντίθετα, για το «Ανακαινίζω» το εισοδηματικό όριο είναι 20.000 ευρώ για όλους και επιπλέον το σύνολο της ακίνητης περιουσίας του αιτούντος δεν πρέπει να υπερβαίνει το ποσό των 300.000 ευρώ.
Οι τέσσερις κατηγορίες του «Εξοικονομώ» είναι οι εξής:
1. Εως 5.000 ευρώ ετήσιο ατομικό εισόδημα ή 10.000 ευρώ οικογενειακό.
2. 5.000-10.000 ευρώ ετήσιο ατομικό εισόδημα ή 10.000-20.000 ευρώ οικογενειακό.
3. 10.000-20.000 ευρώ ετήσιο ατομικό εισόδημα ή 20.000-30.000 ευρώ οικογενειακό.
4. 20.000-30.000 ευρώ ετήσιο ατομικό εισόδημα ή 30.000-50.000 ευρώ οικογενειακό.
Το ποσοστό επιχορήγησης είναι κλιμακωτό, ανάλογα με την εισοδηματική κατηγορία στην οποία εντάσσεται ο αιτών, αλλά και με το αν πρόκειται για ιδιοκατοίκηση ή χρήση του ακινήτου από έτερο πρόσωπο.
Συγκεκριμένα, το βασικό ποσοστό επιχορήγησης για το σκέλος «Εξοικονομώ» διαμορφώνεται ως εξής:
1. Για την πρώτη εισοδηματική κατηγορία, 75% για ιδιοκατοίκηση και 65% για χρήση του ακινήτου από έτερο πρόσωπο.
2. Για τη δεύτερη εισοδηματική κατηγορία, 70% ιδιοκατοίκηση και 60% χρήση του ακινήτου από έτερο πρόσωπο.
3. Για την τρίτη εισοδηματική κατηγορία, 55% για ιδιοκατοίκηση και 50% για χρήση του ακινήτου από έτερο πρόσωπο.
4. Για την τέταρτη εισοδηματική κατηγορία, 45% ιδιοκατοίκηση και 40% για χρήση του ακινήτου από έτερο πρόσωπο.
Για όλες τις κατηγορίες προβλέπεται μπόνους αποκέντρωσης 15%. Αφορά αιτήσεις όπου η επιλέξιμη κατοικία βρίσκεται σε δημοτική ενότητα με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων.
Για το «Ανακαινίζω», το ποσοστό επιχορήγησης είναι 30% οριζόντια για όλους. Σε περίπτωση ύπαρξης περισσότερων συγκυρίων σε επιλέξιμη κατοικία ή αν η χρήση κατοικίας γίνεται από έτερο πρόσωπο, (άλλος συγκύριος, δωρεάν παραχώρηση, ενοικίαση), τότε ο αιτών (επιλέξιμος σύμφωνα με τα ηλικιακά κριτήρια) θα πρέπει να έχει εμπράγματο δικαίωμα πλήρους κυριότητας/επικαρπίας (αποκλείεται η ψιλή κυριότητα).
Ποιοι μένουν εκτός
Σύμφωνα με τον προδημοσιευμένο οδηγό, το πρόγραμμα δεν αφορά παρεμβάσεις ακινήτων βραχυχρόνιας μίσθωσης. Επίσης δεν είναι επιλέξιμες οι αιτήσεις που αφορούν ενεργειακή αναβάθμιση/ανακαίνιση κτιρίου πολυκατοικίας.
Παράλληλα, δεν έχει δικαίωμα συμμετοχής κατοικία με ενεργή αίτηση σε κάποιο από τα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης, «Εξοικονόμηση κατ’ Οίκον ΙΙ», «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» και «Εξοικονομώ 2021». Εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση συμμετέχοντος διαμερίσματος αίτησης πολυκατοικίας «τύπου Β» του Προγράμματος «Εξοικονομώ – Αυτονομώ», για το οποίο επιτρέπεται να υποβληθεί αίτηση ως μεμονωμένο διαμέρισμα στο τρέχον πρόγραμμα.
Οι προϋποθέσεις για τις επιλέξιμες κατοικίες
Μια κατοικία, προκειμένου να κριθεί επιλέξιμη, πρέπει να πληροί τις τέσσερις ακόλουθες γενικές προϋποθέσεις: να υφίσταται νόμιμα, να μην έχει κριθεί κατεδαφιστέα, να χρησιμοποιείται ως κύρια κατοικία και να έχει καταταγεί βάσει του Α΄ Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης (Α΄ ΠΕΑ) σε κατηγορία χαμηλότερη ή ίση της Γ΄.
Για τη νομιμότητα της κατοικίας, ο αιτών κατά την υποβολή θα πρέπει να προσκομίσει τα σχετικά νομιμοποιητικά της έγγραφα. Εφόσον η αίτηση κριθεί κατ’ αρχάς επιλέξιμη, θα απαιτηθεί η υποβολή της Ηλεκτρονικής Ταυτότητας Κτιρίου/Διηρημένης Ιδιοκτησίας. Η κύρια χρήση της κατοικίας προκύπτει από τα στοιχεία της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος του χρήστη των τελευταίων τριών ετών, με προτεραιότητα το έτος αναφοράς (φορολογικό έτος 2021). Σε περίπτωση που από τα στοιχεία της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος για το έτος αναφοράς προκύπτει ότι το ακίνητο δεν ήταν σε χρήση (κενό διαμέρισμα, κενή μονοκατοικία) το εν λόγω φορολογικό έτος, για την πιστοποίηση της κύριας χρήσης κατοικίας θα χρησιμοποιηθούν αντίστοιχα δικαιολογητικά ενός εκ των δύο προηγούμενων φορολογικών ετών.
Εάν η κατοικία έχει αποκτηθεί μετά τις 31/12/2021 («πρόσφατη απόκτηση» ακινήτου), θα ζητηθεί έγγραφη δέσμευση για την κύρια χρήση της κατοικίας. Στις ενοικιαζόμενες/δωρεάν παραχωρούμενες κατοικίες εφαρμόζονται οι διατάξεις του κανονισμού 1407/2013 της Επιτροπής Ε.Ε. για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας (de minimis), όπου καθορίζονται τα όρια σώρευσης (200.000 ευρώ).
Τα απαραίτητα δικαιολογητικά για την ένταξη στο πρόγραμμα
Για να υποβάλει κάποιος αίτηση θα πρέπει κατ’ αρχάς να διαθέτει κωδικούς πρόσβασης στην εφαρμογή TAXISnet, καθώς δεν υφίσταται δυνατότητα υποβολής αίτησης στο πρόγραμμα για φυσικά πρόσωπα που δεν είναι πιστοποιημένα μέσω της ανωτέρω εφαρμογής και δεν έχουν κωδικούς πρόσβασης σε αυτή. Πέρα απ’ αυτό, θα πρέπει να υπαχθεί στον νόμο για την τακτοποίηση αυθαιρέτων, σε περίπτωση που υπάρχουν εκκρεμότητες νομιμοποίησης/τακτοποίησης στο ακίνητο. Η αρχική δήλωση υπαγωγής σε νόμο τακτοποίησης αυθαίρετων κατασκευών θα πρέπει να έχει γίνει πριν από την υποβολή της αίτησης στο πρόγραμμα. Μεταγενέστερη δήλωση από την υποβολή αίτησης στο πρόγραμμα για υπαγωγή σε νόμο τακτοποίησης αυθαίρετων κατασκευών δύναται να υποβληθεί μόνο σε περίπτωση απόκλισης της ωφέλιμης επιφάνειας του ακινήτου μέχρι του ορίου των επτά τετραγωνικών μέτρων, προκειμένου οι ενεργειακές παρεμβάσεις να είναι σύμφωνες με την κείμενη νομοθεσία.
Χρειάζονται επίσης εκκαθαρισμένη δήλωση φορολογίας εισοδήματος (Ε1) για το έτος 2021 και τακτοποίηση κάθε είδους εκκρεμοτήτων στην αναλυτική κατάσταση μισθωμάτων ακίνητης περιουσίας (Ε2) ή στη δήλωση των στοιχείων ακινήτων (Ε9). Επισημαίνεται ότι στα έντυπα φορολογίας, μίσθωσης ακινήτων και περιουσιακής κατάστασης πρέπει να αναγράφεται ορθά ο αριθμός παροχής ηλεκτρικής ενέργειας. Σε περίπτωση πρόσφατης απόκτησης ακινήτου (απόκτηση για πρώτη φορά εμπράγματου δικαιώματος επί του ακινήτου μετά τις 31/12/2020) πρέπει να έχει προηγηθεί η καταχώριση/τροποποίηση των στοιχείων στη δήλωση των στοιχείων ακινήτων Ε9. Σε περίπτωση ύπαρξης περισσότερων δικαιούχων εμπράγματων δικαιωμάτων στο ακίνητο, θα πρέπει να έχει εξασφαλισθεί η συναίνεση των συγκυρίων και να αναγράφεται ορθά ο αριθμός παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στη δήλωση των στοιχείων ακινήτων τους (Ε9).
Απαραίτητη φυσικά η έκδοση Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης του ακινήτου και η διαμόρφωση της πρότασης παρεμβάσεων ενεργειακής εξοικονόμησης. Επισημαίνεται ότι σε επόμενο στάδιο μετά την υποβολή αίτησης, και μόνο στην περίπτωση όπου βάσει των αρχικών πινάκων κατάταξης αιτήσεων η αίτηση κληθεί «Καταρχήν Επιλέξιμη», θα απαιτηθεί η έκδοση και υποβολή στο Πρόγραμμα Ηλεκτρονικής Ταυτότητας.
Οι αιτήσεις υποβάλλονται μόνο ηλεκτρονικά και υποχρεωτικά μέσω του πληροφοριακού συστήματος του Προγράμματος. Κατά το στάδιο υποβολής της αίτησης δεν απαιτείται προσκόμιση φυσικού φακέλου με δικαιολογητικά. Τα δικαιολογητικά επισυνάπτονται από τον υποψήφιο ηλεκτρονικά. Για την υποβολή αίτησης πραγματοποιούνται αυτοματοποιημένοι ηλεκτρονικοί έλεγχοι, μέσω σχετικής διασύνδεσης με βάσεις δεδομένων, έπειτα από συγκατάθεση και εντολή του χρήστη. Η αίτηση στο πρόγραμμα επέχει θέση υπεύθυνης δήλωσης για τα ουσιώδη στοιχεία που αναφέρονται σε αυτήν και στα υποβαλλόμενα με αυτήν δικαιολογητικά
Τι ισχύει για τα δάνεια
Για το «Εξοικονομώ» η διάρκεια του δανείου είναι 4 ή 5 ή 6 έτη και η επιδότηση επιτοκίου αφορά όλη τη διάρκεια του δανείου. Το επιτόκιο της δανειακής σύμβασης για τις ανάγκες του προγράμματος είναι σταθερό και επιδοτούμενο σε ποσοστό 100% για όλες τις εισοδηματικές κατηγορίες.
Αντίστοιχα, για το «Ανακαινίζω» η διάρκεια του δανείου είναι έως 6 έτη. Το ύψος του δανείου προκύπτει από την έγκριση του πιστωτικού ιδρύματος και από την απόφαση υπαγωγής του ωφελουμένου στο πρόγραμμα, με ανώτατο ύψος 7.000 ευρώ. Το 50% του συναφθέντος δανείου για τις ανάγκες του προγράμματος χρηματοδοτείται από τη ΔΥΠΑ και είναι άτοκο, ενώ το επιτόκιο για το υπόλοιπο 50% έχει όριο Euribor τριμήνου +4%.