Αροδαφνούσα η χρυσομορφη Κύπρια ερωμένη του Ρήγα βασιλιά της Κύπρου, Πέτρου του Α΄1328-1369

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

                     

Επιμέλεια από Αντώνη Αντωνά.

Κυπριακοί μύθοιθρύλοι και πραγματικότητα…..
«Αροδαφνούσα»                                                                                                                         Αφιέρωμα, στην «Αροδαφνούσα», στον αγαπημένο της «Βασιλιά-Ρήγα Πέτρο», στον «Διγενή Ακρίτα» και όλα τα μυθικά, θρυλικά πρόσωπα της Κύπρου, που θεωρώ ότι εκπροσωπούν πραγματικά ιστορικά πρόσωπα και δεν είναι φανταστικά. Στους γνωστούς και άγνωστους λαογράφους μας «Κύπριους Ποιητάρηδες», παλαιούς και σύγχρονους και στο υπέροχο θρυλικό αγαπημένο μας βουνό *«Πενταδάκτυλο», που μολύνουν βάρβαροι Μωαμεθανοί.                                       Το λαογραφικό παλαιό ποίημα σε κυπριακή διάλεκτο, που αφορά «την χρυσόμορφη και μυρωδκιοκοπημένη Αροδαφνούσα» είναι από τα αγαπημένα ποιήματα της Κύπρου..

*ΠΕΝΤΑΔΑΚΤΥΛΟΣ. Παρένθεση. Ένα συμβολικό εξαιρετικό ποίημα του Μητροπολίτη Προικοννήσου Ιωσήφ                                                                                                                    

Πέρασ’ ἡ ἐποχὴ ποὺ ἤσουνα ἕνα παλληκαρόβουνο                                                                ἀνάμεσα στὰ ἄλλα·                                                                                                             ἕνα ἀδέρφι τοῦ Τροόδους,                                                                                                           ἕνας ἀ’ρφότεκνος τοῦ Ὀλύμπου,                                                                                               ἕνας μυρωτικὸς κουμπάρος τοῦ Ταΰγετου                                                                                    ἕνας σύντεκνος τοῦ Ψηλορείτη.                                                                                                      Τὰ τελευταῖα χρόνια ἀλλοιώθηκες παράξενα.                                                                              Ἔγινες εὐλογία πενταδάχτυλη ἱερόπρεπη                                                                                    γιὰ τοὺς μισούς, ποὺ σὲ θωροῦνκαὶ κλαῖνε.                                                                                    Κι ἔγινες μούτζα μεγαλόπρεπη                                                                                                         καὶ φάσκελο ἀνοιχτοδάχτυλο                                                                                                               γιὰ τοὺς ἄλλους μισούς,                                                                                                              αὐτοὺς ποὺ σὲ χωρίσαν βίαια ἀπ’ τὰ παιδιά σου,                                                                         καὶ σὲ κοκκίνισαν μὲ μισοφέγγαρα,                                                                              χλευάζοντας τὶς ρίζες σου καὶ τὶς ἀγάπες τῆς καρδιᾶς σου... Και όπως ο Εθνικός μας ποιητής Κ. Μόντης έγραψε και λάλησε: Είναι δύσκολο να πιστέψω πως μας τους έφερε η θάλασσα της Κερύνειας, είναι δύσκολο να πιστέψω πως μας τους έφερε η αγαπημένη θάλασσα της Κερύνειας. Πικρή θάλασσα της Κερύνειας που πρέπει να αποσύρουμε πια τους στίχους που σου γράψαμε. Σκέψου να μας γίνει βραχνάς η οροσειρά της Κερύνειας σκέψου να την κοιτάμε με τρόμο, σκέψου να την υποψιαζόμαστε, σκέψου να τη μισάμεΑνασήκωσε την πλάτη κι απόσεισέ τους Πενταδάκτυλέ μου, ανασήκωσε την πλάτη κι απόσεισέ τους.

Να που χρειάστηκε τώρα

Η μούντζα της απαλάμης σου,

Να που ξηγήθηκε τώρα

Η ανεξήγητη μούντζα της υψωμένης απαλάμης σου.

Μούντζωσέ μας, *Πενταδάχτυλε ακριβέ,

έτσι π αφήσαμε τόσο άφρονα να τουρκοπατηθείς.

Κώστας Μόντης

*ΠΕΝΤΑΔΑΚΤΥΛΟΣ:

 Ο Πενταδάκτυλος το θρυλικό βουνό της Ελληνικής Κύπρου, αποτελείται από αλυσίδα βουνοκορφών, με ψηλότερο βουνό το Κυπαρισσόβουνο, το οποίο φτάνει τα 1025 μέτρα. Το μήκος της οροσειράς ξεπερνά τα εκατό χιλιόμετρα, ενώ το πλάτος της σε ελάχιστες περιπτώσεις υπερβαίνει τα πέντε. Στο δυτικό μέρος υψώνεται απότομα κοντά στο βορειοδυτικό ακρωτήριο Κορμακίτη, ενώ ανατολικά το ύψος των κορυφών μειώνεται για να καταλήξει βαθμιαία στη χερσόνησο της Καρπασίας, η οποία αποτελεί προέκταση του βουνού. Στα βόρεια, η οροσειρά χωρίζεται από τη θάλασσα με μια στενή παράκτια πεδιάδα, ενώ στα νότια απλώνεται η πεδιάδα της Μεσαορίας. 

Στη συνέχεια….                                                                                                                                    Από τα πιο γνωστά και πολυτραγουδισμένα δημοτικά τραγούδια, η «Αροδαφνούσα» θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο «Κυπριακός Ερωτόκριτος». Το ποίημα αναφέρεται στον απαγορευμένο έρωτα μίας πανέμορφης κοπέλας, που ήταν ερωμένη του Βασιλιά Πέτρου Α’.                                                      Αροδαφνούσα…. Ήταν η Κύπρια ερωμένη του Ρήγα – Βασιλιά, Πέτρου του Α΄ ( 9 Οκτ.1328 – 17 Ιαν. 1369,), που κατά τον θρύλο καταγόταν από την Χούλου της Πάφου και την οποία αιχμαλώτισε η γυναίκα του Πέτρου, Ρήγαινα Ελεωνόρα λόγω φθονερής ζήλειας και την έκλεισε στο κάστρο του Αγίου Ιλλαρίωνα… Ένα επικό ποίημα τραγούδι ζωής, έρωτα, θανάτου, μεταφοράς Ελληνικής αρχαίας τραγωδίας. Τα επικά ποιήματα των αρχαίων Κύπριων ποιητών, αλλά και των σύγχρονων επώνυμων ή ανώνυμων λαϊκώνποιητών και συγγραφέων, βάζουν χρυσή σφραγίδα στην πλούσια Κυπριακή λογοτεχνία και κληροδοτούν στους σύγχρονους Κύπριους αλλά και Έλληνες διαπρεπείς συγγραφείς, ποιητές, λογοτέχνες, πνεύμα αθάνατο, αφήνοντας ιστορικό αποτύπωμα, ότι η Κύπρος είναι από τα σημαντικότερα κέντρα του Ελληνικού πολιτισμού, πνευματικό κέντρο ανεπανάληπτης, λαογραφίας, σοφίας, λογοτεχνίας και Ιστορίας!

Ένας μεγάλος έρωτας με τραγικό επίλογο.                                                                                                 Η πανέμορφη Κύπρια Αροδαφνούσα και ο Βασιλιάς Πέτρος Α΄, παράφορα ερωτεύονται.
Μετά την αποκάλυψη και αφού το μαθαίνει η Ρήγαινα, η Αροδαφνούσα, η χρυσόμορφη, ερωμένη του Ρήγα σύρεται ύπουλα από την Ελεωνόρα γυναίκα του Ρήγα στα μπουντρούμια του κάστρου της Καντάρας, στον Πενταδάκτυλο. Βασανίζεται και στο τέλος σφάζεται, από την ίδια, λόγω ζηλοτυπίας και ερωτικής αντεκδίκησης.                                                                                                                        Με αυτούς τους στίχους ξεκινά ένα από τα σπουδαιότερα και παλαιά δημοτικά τραγούδια της Κύπρου, η «Αροδαφνούσα». Έχοντας τις καταβολές του από τη μεσαιωνική περίοδο το τραγούδι αυτό, γραμμένο σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, διασώθηκε στο πέρασμα των αιώνων σε διάφορες παραλλαγές                                                                                                                                               Μικρό απόσπασμα.                                                                                                                        «Κάπου στράφτει, κάπου βροντά, κάπου χαλάζιν ρίβκει, κάπου Θεός εθέλησεν μιαν χώρα ν αναύρη. Μήτε στράφτει, μήτε βροντά, μήτε χαλάζιν ρίβκει, μήτε θεός εθέλησεν μιαν χώρα ν’ αναύρη, μονόντας εν η Ρήγαινα τες σκλάβες της τζιαι δέρνει, τζιαι δέρνει τζιαι σκοτώνει τες για να της μολοήσουν, πκοιάν αγαπά ο Ρήας της τζιαι πκοιαν εν παγκαλίζει……τζιαι πολοάται η σκλάβα της ρήαινας τζιαι λέει…..η *τρίτη, εν η καλλύττερη, εν η Αροδαφνούσα, τον μήνα που γεννήθηκε ούλλα τα δέντρ’ ανθθούσαν, εππέφταν τ άνθθη πάνω της τζιαι μυρωδκιοκοπούσαν…..Τζιείνη εν π αγαπά ο αφέντης μου, τζιείνην εν’ π αγκαλίζει….»
*Ήταν τρείς πανέμορφες αδελφές, η Ροδού, η Αδορούσα και η Αροδαφνούσα.
Όταν ο Βασιλιάς είχε μάθει τα δυσάρεστα νέα για την φυλάκιση και τα βασανιστήρια στην ερωμένη του, από την ραδιούργα γυναίκα του…                                      Ο Ρήγας έγραψεν της Ρήγαινας πολλά θυμωμένα: «Εμαθα το κακόν το εποίκες της ηγαπημένης μας κυρά Τζουάνας Λ’ Αλεμά· διά τούτον τάσσομαί σου, ότι ανισώς και έλθω εις την Κύπρον… θέλω σου ποίσειν τόσον κακόν όπου να τρομάξουν πολλοί».
Μέρος της απειλητική επιστολή που εστάλη, περί τις αρχές Ιανουαρίου 1369, με αγγελιαφόρο….                                                                                                                                            Ο ίδιος καθυστέρησε λόγω πολεμικών επιχειρήσεων κατά των Μωαμεθανών και επέστρεψε στην Κύπρο περί τις 17 Ιανουαρίου 1369, όπου συνέβη και το μοιραίο δράμα και ερωτική τραγωδία. Η Αροδαφνούσα νεκρή από τα χέρια της γυναίκας του, η Ελεωνόρα νεκρή από τα χέρια του Πέτρου, ο Πέτρος αυτοκτονεί. Ένας τραγικός επίλογος ανείπωτος, ένα σπανιότατο μείγμα, επιθανάτιου δράματος και τραγωδίας, μύθου και θρύλου, αλλά και πραγματικότητας!
*Ο θρυλικός ΒασιλιάςΡήγας Πέτρος Α΄ της Κύπρου, ήταν φανατικός πολέμιος των Τούρκων Οθωμανών, ενίσχυσε την Κύπρο και κατά την διάρκεια της Βασιλείας του απέκρουσε πολλές πειρατικές επιδρομές τους με στρατό κυρίως Κυπρίων. . Οι συνεχείς του νίκες με ένα μικρό στρατό γενναίων Κυπρίων και λίγων ξένων συμμάχων εντυπωσιάζουν μέχρι σήμερα. Είναι γεγονός ότι, αν ο Βασιλιάς Πέτρος Α΄, δεν είχε κατατροπώσει τους Τούρκους Μωαμεθανούς στην Μ. Ασία, σίγουρα αυτοί, είχαν προετοιμασθεί να καταλάβουν την Κύπρο, από τότε. Μετά τον θάνατο του και αφού επικράτησαν έριδες και διαμάχες για πολλά χρόνια, η Κύπρος αποδυναμωμένη πλέον, τελικά υποτάχθηκε το 1571 στους Οθωμανούς.                                                                                                                      Δυστυχώς το μοιραίο πλέον είχε συμβεί…..Αντικρύζοντας τον μεγάλο του έρωτα, την χρυσόμορφηΑροδαφνούσα ξεψυχισμένη πνιγμένη μεσ’ τα αίματα, σκοτώνει την γυναίκα του και αυτοκτονεί… « Τζιαι πκιάνει τζιαι την ρήαινα στην κάμινο την βάλλει…..». Όπως αναφέρεται σε άλλη διασκευή… «…τζιαί βρίσκει την Αροδαφνού, στο γαίμα τυλιγμένην, τζιαι βλέπει τζιαι την Ρήαινα στα πεύτζια καθισμένη. Αρπάσσει την Αροδαφνού στα πεύτζια την καθίσκει, τζ αρπάσσει τζιαι την Ρήαινα στο γαίμα την τυλίει…»…… «θωρεί» την Αροδαφνούσα του, η οποία ήταν και οκτώ μηνών έγκυος, από τον ίδιον… «…χαμαί στην γην σφαγμένην….τραβά τζιαι το μαχαίρι του…τζιαι πάλε ξανασύρνει το, εις την καρκιάν του έμπην….Τζιαι πκιάσαν τους, τζιαί θάψαν τους τζιει πάνω πον τα Τζιόνια….» ( Τοποθεσία )                                                                                                              Αγκαλιά ο Πέτρος μαζί με την Αροδαφνούσα, θάβονται σε μυστική σπηλιά, από τους πιστούς του σωματοφύλακες, στου θρυλικού βουνού *Πενταδάκτυλου, απ΄ του Διγενή Ακρίτα το χέρι καμωμένο πανέμορφο της Κύπρου όρος, που Τούρκοι βεβηλώνουν.

                                   2Q==

Όντως το λαογραφικό, αγαπημένο ποίημα – τραγούδι «Η Αροδαφνούσα», είναι ίσως από τα πλέον χιλιοτραγουδημένα δημοτικά τραγούδια της Κύπρου. Αναφέρεται στο μεγαλείο του έρωτα και στο υπέρτατο δράμα του θανάτου αγγίζοντας τα όρια αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Η αειφόρος ζωηφόρος πνευματική Ελληνική Κύπρος, αυτό το ταλαίπωρο και έρημο εγκαταλελειμμένο «μακρυνό» νησί, που ανά τους αιώνεςαγωνίζεται εύτολμα να παραμείνει Ελληνικό, διατήρησε και την ιστορία του και τον πνευματικό ανεκτίμητο πλούτο και την σοφία των αρχαίων φιλοσόφων ποιητών, τραγωδών και ιστορικών του Ελληνισμού….                                                                                                                                       Αυτό το περίφημο λαογραφικό – δημοτικό ποίημα ( Και όχι μόνο…), το οποίο γράφτηκε σε πολλές και διαφορετικές διασκευές, είναι σε δεκαπεντασύλλαβο Ιαμβικό ρυθμό, ένας ρυθμός ανεπανάληπτος, που έχει χαρακτηριστικά εξαιρετικής μελοποίησης και ευφωνίας. Η ομοιοκαταληξία του είναι τέλεια και συναρπαστική. Οι άγνωστοι λαϊκοί Κύπριοι ποιητές, μάλλον μελέτησαν άριστα τις τραγωδίες του Αισχύλου και άλλων Ελλήνων διάσημων φιλόσοφων τραγωδών και τους ανταγωνίστηκαν επάξια, γράφοντας στην κυπριακή αρχαϊζουσα, εύηχη και μουσική γλώσσα της Κυπριακής διαλέκτου, που εμπλουτίζεται με εκατοντάδες ιδιωματισμούς αρχαιοελληνικών ποιητικών λέξεων.                                                                                                                                                             Η Ελληνική αρχαία γλώσσα στην αρχαιότητα λεγόταν, αυδή, λέξη, που προέρχεται από το άδω, τραγουδώ, λόγω της αρμονίας και μουσικότητάς της, όπως η μουσική Κυπριακή διάλεκτος που εμπλουτισμένη είναι με αρχέγονες Ελληνικές λέξεις ……                                                                                                                     «Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φως, θα ελιχθώ προς τα πάνω, όπως ένα ποταμάκι που μουρμουρίζει. Κι αν τυχόν ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους, συναντήσωαγγέλους, θα τους μιλήσω ελληνικά, επειδή δεν ξεύρουνε γλώσσες. Μιλάνε μεταξύ τους με μουσική,»
Νικηφόρος Βρεττάκος. Ποιητής και ακαδημαϊκός.                                                                             «Η μουσικότητα της ελληνικής γλώσσας είναι εφάμιλλη της συμπαντικής.»
Ο διεθνούς φήμης Ι. Ξενάκης.                                                                                                                           «Η Ελληνική φυλή γεννήθηκε ευνοημένη με μια γλώσσα εύηχη, γεμάτη μουσικότητα.»
Ο Ρωμαίος Οράτιος.

Ένα λυρικό ερωτικό ποίημα πραγματικά ανεπανάληπτο, της Κυπριακής λαογραφικής ποίησης. Υποστηρίζεται, ότι το ποίημα αυτό, ήταν ατελείωτο με εκατοντάδεςδιαφορετικές θρυλικές ενότητες και ιστορικά θέματα και από διάφορους Κύπριους λαϊκούς ποιητές ή ποιητάρηδες, όμως με την πάροδο του χρόνου το μεγαλύτερο του μέρος χάθηκε. Και ο θρύλος αυτός βασίστηκε σε πραγματικά γεγονότα.                                                                                                                             Ο θρύλος λέει, πως μαζί με τον Ρήγα και την Αροδαφνούσα, θάφτηκε σε σπηλιά, από τους πιστούς του σωματοφύλακες και υπηρέτες, στα «Τζιόνια» και ολόκληρος ο αμύθητος θησαυρός του Πέτρου. Δεκατρία «γαϊδουροζύγια, γαιδουροφορτώματα ή κανταρογάϊδουρα», όσα σήκωνε ένας γαϊδουράκος επί δεκατρία, έφερε μαζί του λάφυρα πολέμου, τελευταία επιστρέφοντας στη Κύπρο. Μαζί, για να την εκδικηθεί, έδωσε τελευταία εντολή, στους πιστούς του υπασπιστές, όπως θαφτούν και της Ρήγαινας τα αμύθητα κοσμήματα και θησαυροί. (Πολλοί κυνηγοί θησαυρών, μέχρι σήμερα, ψάχνουν για να βρουν την μυστική θρυλική τοποθεσία). Λέγετε ότι 100 υπηρέτες έσυραν βράχο και έκλεισαν την είσοδο της σπηλιάς…. Αυτό τον βράχο μόνο ο Ακρίτας Διγενής μπορείνα ανασηκώσει….. όπως ανασήκωσε και άλλο βράχο και τον πέταξε από Πενταδάκτυλο στην ακτή της Πάφου καταστρέφοντας την ναυαρχίδα των εισβολέων Σαρακηνών….. (Πέτρα του Ρωμιού).                                                                                  Η μυστηριώδης θρυλική Ρήγαινα, με τα 101 σπίτια, κατά τον θρύλο στο 101ο μυστικό της σπίτι έκρυβε και τον μεγαλύτερο θησαυρό της. Και η Ρήγαινα, είχε αμύθητους θησαυρούς, τους οποίους έκρυβε σε απίθανες κρύπτες, τους δε εργάτες, που έκρυβαν τους θησαυρούς της, μετά τους σκότωνε για να μην αποκαλύψουν τα επτασφράγιστα μυστικά της. Στον πύργο της στη Λάρνακα – Κίτιον, στην περιοχήΠερβόλια – Μενεού, με το χαραγμένο βασιλικό σύμβολο του Πέτρου Α΄στην πύλη, λέγεται ότι υπάρχουν μυστικά ατέλειωτα λαγούμια με κρυμμένο αμύθητο θησαυρό. Κάποιοι, χάθηκαν στα δαιδαλώδη λαγούμια ψάχνοντας……Δεκάδες πύργους είχε επίσης, στον Πενταδάκτυλο, Άγιο Ιλαρίωνα ή Αη Λάρκο, Βουφαβέντο, Καντάρα, Κολόσσι, Πάφο…Στο Τρίκωμο λέγεται ότι έκρυψε αμύθητο θησαυρό, στα Ανώγυρα…. για να κρύψει τα διαμάντια και ρουμπίνια έσκαψε τόσο διαδαλώδες λαγούμι …που σ΄αυτό χάθηκε και ο γιος της….

9k=          *Τα περισσότερα κάστρα – πύργοι χτίσθηκαν επί Βυζαντινής εποχής, στις κορυφές του Πενταδακτύλου, για να ελέγχονται οι εισβολείς, κυρίως Μωαμεθανοί και Σαρακηνοί.                                                                                                                     Η λαϊκή παράδοση αναφέρει, ότι στο χωριό Χοιροκοιτία της Λάρνακας, η Ρήγαινα διατηρούσε πολυτελή πύργο. Οι υπηρέτες της, την χαιρετούσαν με το « Χαίρε Κιτία» εξ ου και η παράφραση του σε Χοιροκοιτία η πιο σωστά Χαιρεκιτία. Άλλες εκδοχές Χειρογητιά # Χειρομαντία ή Ιεροκοιτίδα ή Ιεροκοιτίδα# Ιερός χώρος και γύρος και οικία από τις προϊστορικές (από το 7000 π.Χ περίπου) κατοικίες που ανακαλύφθηκαν εκεί το 1934.                                      Μετά τον θάνατο του Ρήγα, αφού τότε σκόπιμα, διαδόθηκε ότι ο Βασιλιάς δολοφονήθηκε, για να μην αποκαλυφθεί το σκάνδαλο, ότι επρόκειτο περί αυτοκτονίας, λόγω ερωτικού πάθους, εξαφανίζονται τα ίχνη της Ελεωνόρας. Τρείς εκδοχές υπάρχουν, πρώτη, ότι την εκδικήθηκε και τη σκότωσε ο Ρήγας πριν αυτοκτονήσει, όπως αναφέρεται και στον θρύλο…..                                                   Όπως υποστηρίζεται από άλλους θρύλους αν η *Ρήγαινα διέφυγε, υπάρχει δεύτερη εκδοχή, ότι μετά πολιορκημένη, από βαρβάρους, αυτοκτόνησε και αυτή, πέφτοντας από τον απόκρημνο γκρεμό του κάστρου της Καντάρας, χωρίς ποτέ να βρεθεί το σώμα της. Στους πρόποδες του κάστρου, υπάρχει βράχος με ανθρωποειδή μορφή, που λέγεται ότι είναι η μαρμαρωμένη Ρήγαινα. Και τρίτη… ότι κρύφτηκε στα μυστικά λαγούμια του κάστρου της μαζί με τις πιστές της σκλάβες και αθάνατα ζει και βασιλεύει. Υπόκωφες φωνές φαντασμάτων, ακούγονται, από τα αβυσσαλέα μυστικά λαγούμια λαβύρινθους, του στοιχειωμένου κάστρου μυστηρίου…. Για να μπει κάποιος στα ατέλειωτα λαγούμια της Ελεωνόρας, δεν θα του φτάσει καν το νήμα, απ’ το κουβάρι της Αριάδνης, κόρης του Μίνωα, που έδωσε στο Θησέα, για να το ξετυλίγει, μην χαθεί στον Λαβύρινθο, που μπήκε για να σκοτώσει τον Μινώταυρο.

*Η θρυλική Ρήγαινα συναντάται στους περισσότερους κυπριακούς θρύλους, που σε μαγνητίζουν όταν τους διαβάζεις, είναι, η Βασίλισσα Ελεωνόρα γυναίκα του ΒασιλιάΠέτρου του Α΄, ραδιούργα, δυναμική, φλογερή και διάσημη για τους έρωτες και τα πάθη της, οπότε ναι μεν, ήθελε τον Ρήγα της «πιστό», αλλά, κάνοντας αυτή τις…. «απιστίες» της. Πάντως, όποια και αν ήταν η θρυλική Ρήγαινα της Κύπρου, μέσω της Κυπριακής Ποίησης και Λυρικής αφήγησης, άφησε πίσω της αιώνια, ιστορικό λαϊκόκυπριακό έργο ερωτικής τραγωδίας και φανταστικού παραδοσιακού θρύλου, μύθου και πραγματικότητα, που συγκινεί, αλλά και συναρπάζει μέχρι σήμερα. Πραγματικά επάξια αντιπροσωπεύει το τραγικό ποίημα «Αροδαφνούσα», κάποιες από τις τραγωδίες ή τα τραγικά ποιήματα, του Αισχύλου…., που αποδώθηκε σε αρχαϊζουσα κυπριακή γνήσια διάλεκτο….. με αρχαιοελληνικές ρίζες…..                                                                                      Τα Κυπριακά επικά λυρικά ποιήματα, εκτός από την λαογραφική ποιητική τους αξία, έχουν και ανεκτίμητο ιστορικό αποτύπωμα, διότι έμμεσα και άμεσα, αποκαλύπτουν, ιστορικά γεγονότα της Κύπρου. Σε σχέση με αυτόπαρατίθεται το εξής, όπως αναφέρθηκε τότε και μεταδόθηκε από στόμα σε στόμα.                           Όντως η πανέμορφη Κυπρία Αροδαφνούσα καταγόταν από την Χούλουτης Πάφου, όμως κατά κάποιους άγνωστους, τότε λαογράφους ιστορικούς, είχε παντρευτεί νεαρή τον Φεουδάρχη της περιοχής, ο οποίος σύντομα πέθανε και έμεινε χήρα με το όνομα Ιωάννα Λ΄Αλεμάν. Τότε, μετά τον θάνατο του άνδρα της η Λ΄Αλεμάν ή Αροδαφνούσα, μαζί με τον *Πέτρο Α΄, σύζυγο της Ελεωνόρας ερωτεύθηκαν παράφορα. Ένας απαγορευμένος δραματικός έρωτας που οδηγήθηκε αναπόφευκτα σε ανείπωτο δράμα…..                                                                Πάντως τα ιστορικά στοιχεία και γεγονότα, όχι μόνο συμπίπτουν, αλλά και βαθιά ριζωμένα είναι στον θρύλο της Αροδαφνούσας. Ίσως ο μόνος μύθος, που υπήρξε ήταν οι φήμες από τους Ευγενείς, περί δήθεν «δολοφονίας» του Πέτρου του Α΄, για να συγκαλύψουν το το ερωτικό δράμα και σκάνδαλο.                                        Όταν πέθανε ο Αισχύλος γράφτηκε ένα επίγραμμα, για τον τάφο του, … «ΑισχύλονΕυφορίωνος Αθηναίον τόδε κεύθεικλπ…» Στον τάφο που θάφτηκαν ο Ρήγας και η Αροδαφνούσα, επιτύμβια θα γραφόταν, το δραματικό λυρικό επίγραμμα….:
«Μέγας έρωτας τόδε κεύθει, μνήμα καταφθίμενο, πυροφόροιο της Αροδαφνούσας, μούσας χρυσομόρφου, αλκήν δ’ ευδόκιμον Πενταδακτύλου όρος, αν είπει….» (Δική μου παράφραση)                                                                              «Μέγας έρωτας, ενθάδε κείται. Κρύβει νεκρούς αιώνια το μνήμα αυτό, το καταφθίμενο και πυροφόρειο, τον βασιλιά ρήγα και την Αροδαφνούσα την μούσα του, την χρυσόμορφη, που την άξια νιότη της θα ειπεί του Πενταδάκτυλου το όρος…..»                                                                                                                   (11) Ύμνος στην Αροδαφνούσα. Του Αντώνη Αντωνά.
Μικρό απόσπασμα.
«Η Μούσα, η Χρυσόμορφη Αροδαφνούσα, η μυροβαφτισμένη, απ΄ τα ερωτικά βέλη, του φτερωτού έρωτα καρδιοκτυπημένη, σε νύφη μεταμορφώθηκε, με πέπλο μακρύ, χρυσοκεντημένο, διάφανα μπλεγμένο, με σμίλες λεπτές κρυστάλλινες, απ΄αράχνηςνήμα νεραϊδοϋφασμένο, π’ απλώνεται στου Πενταδάκτυλου, βουνό το στοιχειωμένο, των Αγίων και ηρώων νήσου Κύπρου όρος, απ΄ του Ακρίτα Διγενή, το χέρι περίκαλλα, καμωμένο…….
Εν’ η Αροδαφνούσα η *Παφία, κι΄ εύμορφα απ την Θεά Αφροδίτη Κύπριδα που και αυτή στην Πάφο, γεννήθηκε απ΄ τους γλύπτες Πραξιτέλη και Φειδία σμιλεμένη. Μαζίμε τις Αγγελίνες Νεράϊδες, αέρινα, αρμονικά πετούν σέρνοντας, τα μεταξοϋφαντα πέπλα τους, π΄ αγγίζουν τις λεπτές κορυφές, χορδές των λυγερών πεύκων, σαν απαλάδοξάρια… Από χίλια κλασσικά βιολιά φανταστική, δραματική μελωδία ακούγεται, σ΄ όλη την οικουμένη…..
Εν’ ο Πέτρος, δίπλα στην Αροδαφνούσα, που καλπάζει καβάλα, στο αγαπημένο του μαύρο άλογο, τ’ ατίθασσο, το σελλοχαλινωμένο, με σέλλα βελούδινηχρυσοκεντημένη, από νεράιδες και μούσες αραχνοϋφασμένη, με γκέμια μεταξένια, πέταλα ασημένια.
Ο Πέτρος Βασιλιάς και Ρήγας φορώντας, την πλουμιστή πολεμική στολή του, με την κόκκινη χλαμύδα, ν’ ανεμίζει, να σμίγει με το πέπλο της αγαπημένης του, κρατώντας της ερωτικά σφικτά, το απαλό της βελούδινο χέρι……
Έν’ ο θρυλικός Βυζαντινός Ακρίτας Διγενής, ΄ π΄ ακολουθεί τα βροντεράποδοβολητά, τ΄ τ΄ατίθασου αλόγου του Πέτρου, την Αροδαφνούσα και τις αιθέριεςνεράιδες, αρματωμένος φύλακας άγγελος τους, που δρασκελίζοντας πελώριουςβράχους, στο διάβα του μύριες πυγολαμπίδες φωτεινές, ξεπηδούν, φωτίζοντας τον δρόμο του. Υψωμένο το βγαλμένο, από χρυσό θηκάρι, χρυσόλαβο, άθραυστο, ατσαλένιο βαρύ σπαθί του, τα βράχια κτυπά και θρυμματίζει με την ορμή του, κι’ απ’ τις σπίθες, αστραπές γεννιούνται, κεραυνοί, χιλιάδες αντίλαλοι ακούγονται, λυγίζουν από φόβο οι εχθροί του……..                                 Η πυροφόρειος αυτή δραματική ερωτική ιστορία κατέληξε σε ένα απερίγραπτο συγκινητικό τέλος, που ρίγη προκαλεί…Όπως και άλλες δεκάδες παρόμοιες λυρικές ιστορίες και ποιήματα, που αποδόθηκαν από τους αρχαίους, αλλά και σύγχρονους μας λαογράφους Έπαινοιπρέπει να αποδίδονται στους παλαιούς λαογράφους ποιητάρηδες μας, που με τόση απερίγραπτο και μοναδικό λυρισμό κατέγραψαν σε ποιήματα ή ακόμη και σε αφηγήσεις έμμεσα και άμεσα την ιστορία της πατρίδας τους. Παρακολουθώντας και τους σημερινούς μας λαογράφους ποιητές με τα τσιαττιστά τους και τες ποιητικέςτους αφηγήσεις δραματικές η σατυρικές, διαπιστώνεις ότι ιστορικές παρακαταθήκες κληρονόμησαν από τα λυρικά και επικά ποιήματα των προγόνων τους, αυτοδίδακτων ποιητών, συγγραφέων και αφηγητών. Η κυπριακή διάλεκτος η εμπλουτισμένη με αρχαιοελληνικές μουσικές ποιητικές λέξεις ή ιδιωματισμούς είναι ανεπανάληπτη σε ποιητική μουσικότητα και πρέπει να την διαφυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού…                                                                                                                    Αόρατο μαγικόπέπλο, τα βράδια απλώνεται στις απόκρημνες χαράδρες του θρυλικού βουνούΠενταδάκτυλου. Μυστηριακό, υπόκωφο μουσικό θρόισμα τραγωδίας – μελωδίας, κλαυθμοί και οδυρμοί, ήχοι από αστραπόβροντα, ακούγονται, ανάμικτα μαζί με ποδοβολητά αλόγου, κλαγγή σπαθιού του Διγενή Ακρίτα, που στα βράχια, κτυπά, κυνηγώντας τους εχθρούς του….( Απόδιωξε τους Διγενή…. Απόδιωξε τους βαρβάρους Τούρκους εισβολείς που το θρυλικό βουνό σου μολύνουν…..) Ένα πρελούδιο και ακολουθεί νοερά μια συνταρακτική λυρική, κλασσική συμφωνία, που μαζί με την επική και λυρική απαγγελία των ποιημάτων της «Αροδαφνούσας» και του «Διγενή Ακρίτα», σε μαγεύουν, σε καθηλώνουν, σε μεταφέρουν νοερά στην εποχή εκείνη, αλλά και σε παγώνουν….!

Αντώνης Αντωνάς.

Search: Λαογραφία της Κύπρου. Ποιήματα Αροδαφνούσα – Το έπος του Διγενή Ακρίτη κ.ά.π.

ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΝΤΩΝΑΣ – ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΔΗΜΟΦΙΛΗ