Εξέχουσα φυσιογνωµία της ιατρικής επιστήµης αλλά και του Δωδεκανησιακού Αγώνα. Ο ΣΚΕΥΟΣ Γ. Ζερβός, ο «αρχηγός του µαρτυρικού αγώνος της Δωδ/νήσου» όπως τον χαρακτήρισε η Ακαδηµία Αθηνών όταν στις 25 Μαρτίου 1948 τον εβράβευσε σε πανηγυρική συνεδρία µε το αργυρό µετάλλιο, γεννήθηκε στην Κάλυµνο το 1875 από πατέρα σφουγγαρά.
Σπούδασε Ιατρική στην Αθήνα και Γερµανία. Μιλούσε Γερµανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Τουρκικά, υπήρξε ερευνητής, συνέγραψε πλήθος βιβλίων, διετέλεσε βουλευτής, πήρε µέρος σε διπλωµατικές αποστολές ως εκπρόσωπος των Δωδ/νησίων, συνεργάστηκε µε τον Βενιζέλο (µε παρότρυνση του Ζερβού και χρηµατοδότηση του Δηµ. Θεολογίτη ιδρύθηκε η Λέσχη των Φιλελευθέρων) είδε τη Δωδ/νησο Ελεύθερη και απέθανε πάµπτωχος και µόνος το 1966.
«Μία απίστευτος ζωή», ως και ο τίτλος ενός βιβλίου του.
Με την άφιξη των Ιταλών στη Δωδ/νησο το 1912 και ευθύς ως διαλύθηκαν οι φρούδες ελπίδες για παράδοση των Δωδ/νήσων στην Ελλάδα αρχίζει η δράση του.
Ιδρύει τον Αιγαιοπελαγίτικο Σύλλογο και το 1917 το Δωδεκανησιακό Σύλλογο, ενώ επικεφαλής νησιωτών κάνει παραστάσεις και δίδει ψηφίσµατα στο Υπ. Εξωτερικών και τις Πρεσβείες των Μεγ. Δυνάµεων και δηµιουργεί δίκτυο συνεργασίας µε το Ελληνικο Προξενείο της Ρόδου.
Στους Βαλκανικούς πολέµους στρατεύεται εθελοντικά, υπηρετεί ως Λοχαγός στο 100 ορεινό χειρουργείο και παρασηµοφορείται µε το χρυσό σταυρό του Παναγίου Τάφου και αργυρό του Σωτήρος.
Στον Ευρωπαϊκό πόλεµο επίσης πήρε µέρος, ανακάλυψε τη βόµβα βυθού και παρασηµοφορήθηκε µε το παράσηµο των αξιωµατικών της Βρετ. Αυτοκρατορίας.
Στο µεταξύ η κατά της Ιταλίας δράση του είχε ως αποτέλεσµα να χάσει τη θέση του από το Παν/µιο Αθηνών (υπηρετούσε ως Υφηγητής της Μαιευτικής – Γυναικολογίας και Ιστορίας της Ιατρικής ήδη από το 1902).
«Μεταξύ της Τυραννουµένης Πατρίδος µου και της υπό ανάπτυξιν Ελληνικής Ιατρικής επιστήµης, σας δηλώ επισήµως ότι προτιµώ την πρώτην και λυπούµαι βαθύτατα αποχωριζόµενος της δευτέραο», ήταν η απάντησή του προς τον Πρύτανη Σπυρ. Λάµπρου, που του ζήτησε να ξεκαθαρίσει τη θέση του προς αποφυγήν διπλωµατικών παρεξηγήσεων µε την Ιταλία.
Οταν κηρύχθηκε ο Α” Παγκόσµιος πόλεµος και φάνηκε καθαρά η διαφωνία Βασιλιά Κων/νου και Βενιζέλου, κατά τα επεισόδια που ακολούθησαν ο Ζερβός φυλακίζεται και διαρπάζεται η Κλινική του στη γωνία Βαλαωρίτου 9 .
Μετά την επικράτηση του Βενιζέλου, επιστρέφει από τη Σαλαµίνα όπου ήταν περιορισµένος και αφοσιώνεται στον υπέρ της Δωδ/νήσου αγώνα. Ως εκλεγµένος αντιπρόσωπος των Δωδεκανησίων βρίσκεται το 1918 στο Λονδίνο, όπου προκηρύσσει διαγωνισµό για τη συγγραφή της Ιστορίας της Δωδ/νήσου µε έπαθλο 1.000 χρυσές λίρες και δηµοσιεύει τη Λευκή βίβλο των Δωδ/νήσων.
Τον Αύγουστο-Σεπτέµβριο 1919 παρακάθεται στο Συνέδριο της Ειρήνης. Παρευρίσκεται στην υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών γεµάτος υπερηφάνεια και ενθουσιασµό και ο Βενιζέλος του χαρίζει το χρυσό του στυλογράφο, «µαζί µε την απελευθέρωση της προσφιλούς και πεφιληµένης του Δωδ/νήσου». Γι” αυτό ο ίδιος σηµειώνει στο βιβλίο του «Μια απίστευτος ζωή» σελ. 199 «Αντιπροσωπεύσας τη Δωδ/νησον εις τα Διεθνή συνέδρια του Λονδίνου και των Παρισίων, εις την Κοινωνίαν των Εθνών, εις το Διεθνές Συνέδριον των Μειονοτήτων της Γενεύης, εις το Αντιφασιστικόν Συνέδριον των Ιταλών Σοσιαλιστών εν Παρισίοις, εις το Οικουµενικόν Πατριαρχείον της Αλεξανδρείας, αλλά και εις πολλάς Ακαδηµίας και Πολιτικά Συνέδρια, διεξήγαγον τας µάλλον λεπτάς διαπραγµατεύσεις, τας µάλλον δυσκόλους και εξαντλητικάς κατηχήσεις και διαφωτήσεις … διπλωµατικών κύκλων … της τε Ευρώπης και της Βορείου Αµερικής.
Τα γεγονότα που ακολούθησαν (απόπειρα κατά του Βενιζέλου, οι χαµένες εκλογές του 1920, Μικρασιατική Καταστροφή) αποµάκρυναν την απελευθέρωση της Δωδ/νήσου.
Το 1924 ο Ζερβός στη Δ” Συντακτική Εθνοσυνέλευση πήρε µέρος ως εκλεγµένος εκπρόσωπος. «Πρόεδρος ων της Κοινής Επιτροπείας των αλυτρώτων, υπέβαλα υποψηφιότητα τη προτροπή του Πλαστήρα. Επί 69.603 ψηφισάντων πήρα 60.891 ψήφους».
Στις 2 Ιανουαρίου 1924 έγινε η πανηγυρική έναρξη των εργασιών. Αργότερα, το 1930 εξέδωσε το ογκώδες βιβλίο η Δωδ/νησος και η Δ” Συντακτική Εθνοσυνέλευση, όπου µαζί µε τις αγορεύσεις του συµπεριέλαβε στην πολύτιµη έκδοση ιστορία, αρχαιολογία και πληθώρα άλλων θεµάτων από την Πάτµο, την Κάλυµνο και άλλα νησιά, µε θαυµάσιες φωτογραφίες που ο ίδιος τράβηξε, όταν µεταµφιεσµένος σε καλόγηρο περιήλθε τη Δωδ/νησο επί στυγνής Ιταλοκρατίας.
Από το 1928, όταν η επίσηµη πολιτική της Ελλάδος ως προς το Δωδεκανησιακό µετεβλήθη µετά την επίσκεψη του Βενιζέλου στην Ιταλία, ο Ζερβός πήγε στα Χανιά και τον συνάντησε. «Είναι ξηρά και άγονα νησιά» του είπε ο µεγάλος Κρητικός, «δεν αξίζει τον κόπο».
Μετά τη διαφωνία αυτή ο Βενιζέλος τον απέκλεισε από τις βουλευτικές και γερουσιαστικές εκλογές και του απαγόρευσε να µιλήσει στα αποκαλυπτήρια του αγάλµατος του Ξάνθου, που ο ίδιος φρόντισε να στηθεί στο Κολωνάκι.
Ο Ζερβός πικράθηκε τότε, αλλά δεν κατέθεσε τα όπλα. Για να αποτρέψει το αυτοκέφαλο, που τότε βρισκόταν σε κρίσιµη καµπή, ταξίδεψε στην Κων/πολη. Εκεί µετά τις επαφές που είχε µε το Πατριαρχείο ζήτησε ακρόαση και από τον Κεµάλ Ατατούρκ, που ωστόσο δεν πραγµατοποιήθηκε.
Για την αλλαγή στάσης του Βενιζέλου πήρε πίσω την πίκρα του, όταν µετά την απελευθέρωση της Δωδ/νήσου, τηλεγράφησε στο Δήµαρχο Χανίων Μουντάκη να κάνει λειτουργία και µετά να πάει στο Ακρωτήρι στον τάφο του Βενιζέλου και να του διαβάσει το εξής τηλεγράφηµα: «Η Δωδ/νησος ηλευθερώθη, ηλευθερώθη η Δωδ/νησος, ακούτε κύριε Πρόεδρε; Ηλευθερώθη η Δωδ/νησος, µου τηλεγραφεί ο Σκεύος Ζερβός για να χαρείτε».
Το 1941 φεύγει από την Ελλάδα.
Ερχεται στην Αίγυπτο, όπου έκανε πολλές ραδιοφωνικές οµιλίες και δηµοσίευσε το βιβλίο «Δάκρυα ενός εξ Ελλάδος πρόσφυγα µετά εικόνων» πριν συνεχίσει το ταξίδι του για την αφρικανική ζούγκλα.
Μετά το τέλος του Β” Παγκοσµίου Πολέµου το Δωδεκανησιακό ήταν, όπως λέει ο ίδιος, «Παγκοσµίως και διεθνώς έτοιµο προς λύσιν».
«Εκ το συνεδριάζον εν Παρισίοις διά την Ειρήνην συνέδριον των συµµάχων νικητών, απέστειλα τότε µακροσκελέστατα τηλεγραφήµατα υπέρ της απελευθερώσεως της Δωδ/νήσου µη δυνάµενος, ελλείψει µέσων, να µεταβώ αυτοπροσώπως εκεί.
Εκ των τεσσάρων συµµάχων η Αγγλία µου απήντησεν εγγράφως δι” αυτού τούτου του Βασιλέως τηο».
Η επίσηµη απελευθέρωση της Δωδ/νήσου έγινε στις 28 Οκτωβρίου 1947. Ο Ζερβός, επιβαίνων του πολεµικού Αβέρωφ, επισκέπτεται τη Δωδ/νησον. «Το βαρύ πυροβολικό του Αβέρωφ και της Δωδ/νήσου», όπως είπε ο Δαµασκηνός, ή «Σκεύος Ζερβός θα πει Δωδ/νησος και Δωδ/νησος θα πει Σκεύος Ζερβόο», όπως είπε ο Γεώργιος ο Β” όταν του απένειµε τον ταξιάρχη του Τάγµατος του Σωτήρος.
Η υποδοχή που του έγινε στα νησιά, και µάλιστα στην πολυαγαπηµένη Κάλυµνο που τον ετίµησε και µε το χρυσό της µετάλλιο ως άξιο της Πατρίδος, είναι κάτι το ανεπανάληπτο.
Τιµήθηκε όσο λίγοι τόσο για την εθνική όσο και για την επιστηµονικη του δράση. Και ακολούθησε την κατά κανόνα κοινή µοίρα µετά τη δόξα, η λησµονιά. Το έργο όµως µένει.
Της Μαρίας Μ. Ζαΐρη, Φιλολόγου
Πηγή: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ – ΚΥΡΙΑΚΗ 30 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1997
Ιατρική και επαγγελματική δράση
Σε μεγαλύτερη ηλικία αναγκάστηκε να εργαστεί ως σφουγγαράς όπου νόσησε από την νόσο των σφουγγαράδων. Παρακουλούθησε μαθήματα στο τετρατάξιο γυμνάσιο της Καλύμνου και στο Γ΄ Γυμνάσιο της Πλάκας, εισήχθη στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών από όπου αποφοίτησε με άριστα και εργάστηκε στο Νοσοκομείο Ευαγγελισμός. Μιλούσε επίσης γερμανικά, γαλλικά, ιταλικά, αγγλικά και τουρκικά.
Το 1898 δημοσίευσε την πρώτη του επιστημονική μελέτη με τον τίτλο «Δύο περιπτώσεις αιματοθώρακος τραυματικού μετά στατιστικής των εν τω Ελληνοτουρκικώ πολέμω του 1897 τραυμάτων», τα οποία ο ίδιος θεράπευσε. Το 1900 – 1902 παρακολούθησε μεταπτυχιακά μαθήματα στα πανεπιστήμια Μονάχου, Βερολίνου, Βιέννης, Λειψίας και Παρισιού, ενώ επιστρέφοντας στην Ελλάδα εκλέχτηκε υφηγητής της Μαιευτικής, της Γυναικολογίας, της Ιατρικής της Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών. Ανήκε στους υποστηρικτές της δημιουργίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ενώ συμμετείχε και στην ανάλογη επιτροπή. Την ίδια περίοδο πραγματοποίησε πειράματα σε σκύλους για τη μεταμόσχευση γεννητικών οργάνων.
Το 1902 στο Β΄ Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής αλλά και το 1903 στην Ακαδημία του Παρισιού έδωσε διαλέξεις για την νόσο γυμνών σπογγαλιέων, τη νεκρωτική δερματίτιδα των σφουγγαράδων (Νόσος Σκεύου Ζερβού) από όπου πήρε το όνομα του.
Θεωρείται ένας από τους μεγάλους μελετητές του Ιπποκράτη και συνέγραψε διάφορα άρθρα αναδεικνύοντας το έργο του πανελλαδικώς αλλά και διεθνώς. Το 1909 εξέδωσε το βιβλίο του «Περί μεταμοσχεύσεως των όρχεων» στη γαλλική γλώσσα.
Κατά την διάρκεια κατοχής της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα, ο Ζερβός, για να αποφύγει τη σύλληψη, αναγκάστηκε να καταφύγει στην Αίγυπτο κι αργότερα στην Κεντρική Αφρική όπου αρρώστησε βαριά. Σκέφτηκε έτσι την επόμενη εφευρεσή του, την τηλεξέταση όπως την ονόμασε, βάζοντας ένα ακόμα λιθαράκι στο τομέα της ιατρικής. Για το λόγο αυτό κυρήχθηκε καθηγητής του πανεπιστημίου του Ιλλινόις το 1950 και επίτιμος καθηγητής χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου.
Θάνατος
Έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του τυφλός και φτωχός, καθώς είχε ξοδέψει το σύνολο της περιουσίας του στους αγώνες για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου. Απεβίωσε στις 13 Αυγούστου 1966 στο Ασκληπιείο της Βούλας και τάφηκε στην περιοχή Θερμά.
Τιμές και διακρίσεις
Αργυρού Σταυρού του Σωτήρος,
Χρυσού Σταυρού του Παναγίου Τάφου, για την εθελοντική του δράση ως λοχαγός, διοικητής του του 10ου ορεινού χειρουργείου, στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων,
Χρυσού Σταυρού του Σωτήρος το 1922,
Λεγεώνος της Τιμής, από τη Γαλλική κυβέρνηση,
Ταξιάρχη του Τάγματος του Σωτήρος το 1946, από τον βασιλιά Γεώργιο Β΄ στο Λονδίνο,
Αργυρό παράσημο της Ακαδημίας Αθηνών, στις 25 Μαρτίου 1948, και ονομάστηκε Αρχηγός του απελευθερωτικού αγώνα της Δωδεκανήσου,
Χρυσό βραβείο με μετάλλιο τιμής το 1952, στο διεθνές συνέδριο της χειρουργικής στη Μαδρίτη,
Χρυσό μετάλλιο της Καλύμνου.
[wikipedia.org]