Χωρίς να τις αναφέρει ρητά, ο υπουργός Εργασίας Αδωνις Γεωργιάδης συμπεριέλαβε στο νομοσχέδιο που τέθηκε χθες σε δημόσια διαβούλευση τις ρυθμίσεις που είχε προαναγγείλει για τις συμβάσεις μηδενικών ωρών. Με αφορμή την υποχρέωση της ενσωμάτωσης Κοινοτικής Οδηγίας από τη χώρα μας (επ’ απειλή παραπομπής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, καθώς η προθεσμία έχει εκπνεύσει από τον Αύγουστο του… 2022), η κυβέρνηση νομιμοποιεί ελαστικές μορφές απασχόλησης, που ουδόλως ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες των εργαζομένων για σταθερούς και ικανοποιητικούς μισθούς, ενώ το «περιτύλιγμα» είναι οι θετικές διατάξεις που αναγκάζεται να θεσπίσει, καθώς η Οδηγία 2009/1152 της Ε.Ε. έχει ως στόχο «Διαρκείς και προβλέψιμους όρους εργασίας».
Σε ό,τι αφορά τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης, για τη σύναψη συμβάσεων κατά παραγγελία τίθενται συγκεκριμένοι όροι για τον εργαζόμενο. Ουσιαστικά, όμως, οι διατάξεις αυτές δεν είναι τίποτε άλλο παρά η μεταφορά στην Ελλάδα πρακτικών τις οποίες ούτε το ΔΝΤ τόλμησε να εφαρμόσει κατά την οκταετή παρουσία του στη χώρα.
Σύμφωνα με τη διάταξη, απαιτείται σωρευτικά:
Η εργασία να παρέχεται εντός προκαθορισμένων ωρών και ημερών αναφοράς, τις οποίες ο εργοδότης υποχρεωτικά θα πρέπει εξ υπαρχής να έχει γνωστοποιήσει στον εργαζόμενο.
Ο εργαζόμενος να έχει ειδοποιηθεί από τον εργοδότη για την ανάθεση της εργασίας εγγράφως ή με γραπτό μήνυμα μέσω κινητού τηλεφώνου ή με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή με άλλο πρόσφορο τρόπο σε εύλογο χρόνο, που δεν μπορεί να είναι μικρότερος των 24 ωρών πριν από την ανάληψη της εργασίας, πλην περιπτώσεων που δικαιολογούν αντικειμενικά μικρότερο χρόνο προειδοποίησης, τον οποίο ο εργοδότης γνωστοποιεί στον εργαζόμενο.
Επιπλέον, ο εργαζόμενος δικαιούται να αρνηθεί την ανάληψη εργασίας. Σε αυτή την περίπτωση απαγορεύεται οποιαδήποτε δυσμενής διάκριση σε βάρος του εργαζομένου από τον εργοδότη. Αν οποιαδήποτε χρονική στιγμή και πάντως πριν από την ανάληψη της εργασίας ο εργοδότης ακυρώσει την ανάθεσή της, ο εργαζόμενος δικαιούται αποζημίωση που αντιστοιχεί στο ημερομίσθιο της εργασίας που δεν του ανατέθηκε. Τα συμβαλλόμενα μέρη υποχρεούνται να συμφωνούν έναν ελάχιστο αριθμό αμειβομένων ωρών εργασίας, αλλιώς η σύμβαση κατά παραγγελία είναι άκυρη.
Παραδείγματα συμβάσεων κατά παραγγελία
Μέσα από τρία παραδείγματα που έδωσε στη δημοσιότητα, το Υπουργείο Εργασίας «φωτογραφίζει» τους εργοδότες οι οποίοι πίεσαν για τη θέσπιση αυτών των μορφών απασχόλησης.
I. Επιχείρηση catering έχει αναλάβει κοσμική εκδήλωση 200 ατόμων, έχοντας υπολογίσει ότι το προσωπικό που θα χρειαστεί είναι 10 εργαζόμενοι. Δύο ημέρες πριν από την εκδήλωση πληροφορείται η επιχείρηση ότι οι καλεσμένοι θα είναι επιπλέον 100 άτομα.
Σήμερα για τον έκτακτο αυτό φόρτο εργασίας, καθώς θα χρειαζόταν τρεις επιπλέον εργαζομένους (τους λεγόμενους εξτρατζίδες), θα έψαχνε τελευταία στιγμή να προσλάβει έκτακτο προσωπικό, όπου τις περισσότερες φορές, επειδή καθίσταται αδύνατο αυτό, τελικά προσφεύγει στην αδήλωτη εργασία, βρίσκοντας τρεις εργαζομένους και πληρώνοντάς τους στο χέρι το μεροκάματο χωρίς ασφαλιστικές εισφορές. Η ανάγκη τον ωθεί εκ των πραγμάτων να προσφύγει σε παράνομη επίλυση του έκτακτου και αιφνίδιου γεγονότος.
Μετά την ενσωμάτωση της Οδηγίας θα μπορούσε να έχει ένα σύνολο εργαζομένων με σύμβαση κατά παραγγελία, αορίστου χρόνου, όπου θα είχε συμφωνήσει το σύνολο ωρών απασχόλησης ανά εβδομάδα/μήνα, χωρίς όμως εκ των προτέρων να έχει προσδιοριστεί επακριβώς ο χρονικός προγραμματισμός εκτέλεσης της εργασίας, αν δηλ. θα λάβει χώρα Δευτέρα με Παρασκευή.
Παρά ταύτα η σύμβαση κατά παραγγελία θα δημιουργούσε ασφάλεια και στις δυο πλευρές:
1ον, διότι ο εργαζόμενος θα είχε μια νόμιμη σύμβαση εργασίας που υπόκειται σε όλο το ισχύον προστατευτικό πλαίσιο, που αφορά τα ωράρια, την υπερεργασία και την υπερωρία,
2ον, διότι θα είχε διασφαλίσει τα ένσημά του,
3ον, διότι θα ήταν εξασφαλισμένη με νόμιμο τρόπο η αμοιβή του για τις ώρες που θα εκτελούσε την εργασία του,
4ον, διότι ο εργοδότης δεν θα χρειάζεται πλέον να καταφύγει σε παράνομες λύσεις.
Επιπλέον, πλέον θα υπάρχει μια διαρκής σύνδεση της επιχείρησης με τον εργαζόμενο, έτσι ώστε αφενός να απαγορεύονται καταχρήσεις (π.χ., στελέχη της επιχείρησης να καλούν συγκεκριμένους και μόνο εργαζομένους), αφετέρου ο εργαζόμενος να έχει προβάδισμα πρόσληψης με σύμβαση αορίστου χρόνου, αν η επιχείρηση χρειαστεί πρόσθετο μόνιμο προσωπικό.
II. Ανεβαίνει σίριαλ στην τηλεόραση στο όποιο εκτάκτως απαιτούνται τεχνικοί ή κομπάρσοι. Σήμερα η λύση είναι η σύμβαση εργασίας με πρόσληψη – απόλυση την ίδια μέρα. Με τις συμβάσεις κατά παραγγελία ο παραγωγός πλέον θα μπορεί να προβεί εξαρχής στη δημιουργία ενός pool εργαζομένων με ορισμένη διάρκεια μέχρι την ολοκλήρωση των γυρισμάτων, που με ειδοποίηση τουλάχιστον 24 ώρες πριν να μπορεί να απασχολήσει νόμιμα τους εργαζομένους για τις ώρες που έχουν συμφωνηθεί με νόμιμες αποδοχές και προστατευτικούς για εργαζομένους όρους.
Συγχρόνως, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, αυτό παρέχει στον εργαζόμενο τη δυνατότητα επίσημης σχέσης με την επιχείρηση, προς αποφυγήν καταχρήσεων και προς απόκτηση προβαδίσματος μελλοντικής πρόσληψης.
III. Εκτακτο φορτίο φτάνει στο λιμάνι του Πειραιά. Η εταιρία μεταφοράς δεν μπορεί να καλύψει την έκτακτη εκφόρτωση. Σήμερα καταφεύγει στην αδήλωτη εργασία προκειμένου να αντιμετωπίσει την έκτακτη ανάγκη. Με τη σύμβαση κατά παραγγελία θα είχε ήδη προσλάβει φορτοεκφορτωτές για την κάλυψη τέτοιων έκτακτων αναγκών, που θα μπορούσε νόμιμα να τους ειδοποιήσει ακόμα και 12 ώρες πριν από την ανάληψη της υπηρεσίας τους.
Αυτό θα διευκολύνει και τους εν λόγω φορτοεκφορτωτές, οι οποίοι θα έχουν επίσημη σύνδεση με την επιχείρηση, προβάδισμα στην πρόσληψη με σύμβαση αορίστου χρόνου και διασφάλιση για την αποφυγή καταχρηστικών συμπεριφορών
«Παράθυρο» για απλήρωτες υπερωρίες
Οπως υποστηρίζει η κυβέρνηση, το νομοσχέδιο προβλέπει ότι «νομιμοποιείται η εργασία σε περισσότερους του ενός εργοδότη, κάτι που σήμερα απαγορεύεται από την ελληνική έννομη τάξη βάσει του ΠΔ 27.6/ 1932, καθιστώντας έτσι παράνομη την εργασία σε δεύτερο εργοδότη. Ειδικότερα, σήμερα απαγορεύεται να έχει κάποιος μισθωτός στην Ελλάδα δύο δουλειές. Μετά την ενσωμάτωση της Οδηγίας, θα επιτρέπεται πλέον η δεύτερη δουλειά σε άλλον εργοδότη, για ό,τι αυτό σημαίνει για την αύξηση των εισοδημάτων του, θα διασφαλίζεται ο έλεγχος της δεύτερης εργασίας, που μέχρι σήμερα αποτελούσε ένα “μαύρο” πεδίο για εργαζομένους και εργοδότες, και όλα αυτά χωρίς να προκαλείται έκπτωση του επιπέδου προστασίας του, που αφορά τον ελάχιστο χρόνο ανάπαυσής του, που είναι οι 11 ώρες/24ωρο (ΠΔ 88/1999), το οποίο σημαίνει με απλά λόγια ότι εντός ενός 24ώρου χωρά μόνο μια πλήρης απασχόλησή και μια μερική απασχόληση κατ’ ανώτατο όριο, δεν θίγεται η 40ωρη/5νθημερη εργασία ούτε το ανώτατο όριο των 48 ωρών (στον οποίο περιλαμβάνεται ο χρόνος υπερεργασίας και υπερωρίας) ως μέσος όρος στους 4 μήνες περιόδου αναφοράς, όπως ορίζεται στο ΠΔ 88/1999».
Ωστόσο, είναι προφανές πως με αυτήν τη διάταξη ανοίγει διάπλατα ο δρόμος για την υπερεκμετάλλευση των εργαζομένων, καθώς θα μπορεί ένας εργοδότης με δύο ή περισσότερα ΑΦΜ να απασχολεί υπερωριακά τον εργαζόμενο με 8 ώρες στη μία επιχείρηση και 5 σε μία άλλη, χωρίς να του καταβάλλει τις προβλεπόμενες από τον νόμο προσαυξημένες απολαβές λόγω υπερωριών.
Ενσωμάτωση της Κοινοτικής Οδηγίας με 4 χρόνια καθυστέρηση
Η χώρα μας υποχρεώθηκε να ενσωματώσει με τεράστια καθυστέρηση την Κοινοτική Οδηγία υπό την απειλή της παραπομπής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο! Πράγματι, παρότι στο κείμενο της Οδηγίας, που εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2019 (!!!), τάχθηκε προθεσμία σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την εναρμόνιση και την ενσωμάτωσή της στα κατ’ ιδίαν εθνικά δίκαια έως την 1η Αυγούστου 2022, η χώρα μας μέχρι και σήμερα δεν έχει συμμορφωθεί με αυτήν.
Συγκεκριμένα, η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις τρεις ευρωπαϊκές χώρες που δεν την έχουν ενσωματώσει στο εθνικό τους Δίκαιο, μαζί με την Ισπανία και το Λουξεμβούργο, σε αντίθεση με τις λοιπές 24 (Βέλγιο, Βουλγαρία, Τσεχία, Δανία, Γερμανία, Εσθονία, Ιρλανδία, Γαλλία, Κροατία, Ιταλία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Μάλτα, Ολλανδία, Αυστρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβενία, Σλοβακία, Φινλανδία και Σουηδία). Απάντηση από τα κυβερνητικά στελέχη για το πού οφείλεται αυτή η αβελτηρία στην υιοθέτηση θετικών παρεμβάσεων για περισσότερα από 4 χρόνια (σε αντίθεση με τις δεκάδες ΠΝΠ που ψηφίστηκαν… μεσάνυχτα με πλείστες όσες αφορμές, όπως ο κορωνοϊός), δεν δόθηκε ποτέ.
Θετικές διατάξεις: Οι αλλαγές για ωράρια, εποχικά επιδόματα, απεργίες
Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει μια σειρά από θετικές διατάξεις, καθώς αυτή εξάλλου είναι και η φιλοσοφία της Κοινοτικής Οδηγίας, δηλαδή εντελώς διαφορετική από τη στόχευση της κυβέρνησης.
Ειδικότερα, παρέχεται ιδιαίτερο κίνητρο στις επιχειρήσεις που εφαρμόζουν την Ψηφιακή Κάρτα Εργασίας να δύνανται να μην προδηλώνουν τις αλλαγές του ωραρίου εργασίας ή της οργάνωσης του χρόνου εργασίας καθώς και την υπερωριακή απασχόληση στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ II. Με τον τρόπο αυτόν η έναρξη και η λήξη του χρόνου εργασίας καθώς και η νόμιμη υπέρβαση του δηλωθέντος ωραρίου αποδεικνύονται σε πραγματικό χρόνο, μειώνοντας το υπέρμετρο διοικητικό βάρος για τις επιχειρήσεις που κάνουν χρήση της ψηφιακής κάρτας.
Επιπλέον, θεσπίζεται βαρύτατο πρόστιμο, αντίστοιχου ύψους με το πρόστιμο για την αδήλωτη εργασία, ήτοι 10.500 ευρώ ανά εργαζόμενο, σε κάθε περίπτωση αναντιστοιχίας της πραγματικής απασχόλησης με τη σχετική σήμανση της κάρτας, κυρίως κατά την προσέλευση στην εργασία και την υπερωρία, η οποία διαπιστώνεται από σχετικό έλεγχο της Επιθεώρησης Εργασίας.
Επιλύεται το πρόβλημα που έχει ανακύψει κατά την οργάνωση του προγράμματος των εναλλασσόμενων βαρδιών σε επιχειρήσεις που είτε λειτουργούν 24/7 συνεχώς είτε έχουν 24ωρη λειτουργία 5 ή 6 ημέρες την εβδομάδα και εφαρμόζουν πενθήμερο σύστημα εργασίας για τους εργαζομένους. Ετσι θα καθίσταται πλέον επιτρεπτή η απασχόληση κατά την έκτη ημέρα της εβδομάδας, με υποχρεωτική προδήλωσή της στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ σε κάθε περίπτωση, μη δυνατότητα υπέρβασης των 8 ωρών ημερησίως, με απαγόρευση υπερεργασίας και υπερωρίας, ημερομίσθιο για την έκτη ημέρα απασχόλησης προσαυξημένο κατά 40%.
Επεκτείνεται το δικαίωμα καταβολής του εποχικού επιδόματος και στους εργαζομένους που παραχωρούνται μέσω εταιριών προσωρινής απασχόλησης (ΕΠΑ) σε επιχειρήσεις του κλάδου του τουρισμού.
Καθιερώνεται πρώτη φορά ρητά η προσμέτρηση της ενδοεπιχειρησιακής κατάρτισης, όταν αυτή είναι εκ του νόμου υποχρεωτική, ως αμειβόμενος χρόνος εργασίας. Η κατάρτιση πλέον παρέχεται δωρεάν, όταν την απαιτεί ο νόμος. Σταματάει η καταχρηστική εργοδοτική πρακτική που χρέωνε την κατάρτιση στον εργαζόμενο ή τον υποχρέωνε προκειμένου να εξοφλήσει το κόστος της κατάρτισης να παραμείνει στον ίδιο εργοδότη για μακρό χρονικό διάστημα.
Αν δεν τηρήσει ο εργοδότης τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την Οδηγία, καθιερώνεται νομική βάση αξίωσης για επανόρθωση της ζημίας του εργαζομένου. Προβλέπεται επίσης ακυρότητα της καταγγελίας απόλυσης (εκδικητική απόλυση), αν διαπιστωθεί ότι αυτή προκλήθηκε λόγω άσκησης από τον εργαζόμενο των νόμιμων δικαιωμάτων του που απορρέουν από την Οδηγία.
Αναγορεύεται, τέλος, σε ποινικώς κολάσιμη πράξη η παρεμπόδιση της εργασίας. Οποιος εμποδίζει την ελεύθερη προσέλευση ή αποχώρηση από την εργασία ή την παροχή της εργασίας από εργαζομένους που επιθυμούν να εργαστούν ή όποιος ασκεί σωματική ή ψυχολογική βία εις βάρος αυτών των εργαζομένων που επιθυμούν να εργαστούν ή όποιος συμμετέχει σε κατάληψη χώρων εργασίας ή εισόδων τους κατά τη διάρκεια ή μη απεργίας τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών και χρηματική ποινή τουλάχιστον 5.000 ευρώ, αν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη διάταξη.