Μανώλης Κοττάκης
Συνέβησαν και τα δύο την ίδια μέρα. Ενας πεντάχρονος μαθητής εγκαταλείφθηκε κλειδωμένος μέσα στο σχολικό λεωφορείο από τους συνοδούς του. Ωστόσο, δεν έχασε την ψυχραιμία του και περίμενε στωικά τον εντοπισμό του, διαβάζοντας ένα… βιβλίο. Ενας 23χρονος νέος, μοντέλο, με το εκπληκτικό όνομα «Ερμής», ο οποίος συμμετείχε σε γνωστό τηλεοπτικό ριάλιτι, «πέταξε» και έκανε το απονενοημένο διάβημα: έπεσε από τον πέμπτο όροφο της πολυκατοικίας του και έδωσε τέλος στη ζωή του. Η ανάγνωση και των δύο ειδήσεων θα πρέπει να μας συγκλονίσει. Και να μας ωθεί στο να αναζητούμε τις αιτίες.
Τι είναι αυτό που έδωσε δύναμη στον πεντάχρονο να διαχειριστεί μια άκρως επικίνδυνη για τη σωματική ακεραιότητά του περίσταση με ολύμπια ψυχραιμία; Τι είναι εκείνο που έσπρωξε ένα νέο αγόρι, που είχε όλη τη ζωή μπροστά του, να της δώσει πρόωρο τέλος και να επιδείξει τέτοια αδυναμία; Συνήθως στην πατρίδα μας σε κάτι τέτοια μένουμε στην επιφάνεια. Στην πρώτη περίπτωση, τα ΜΜΕ επικεντρώθηκαν στην Ενορκη Διοικητική Εξέταση που διέταξε η Περιφέρεια, η οποία εποπτεύει την κυκλοφορία των σχολικών λεωφορείων, και στις επαπειλούμενες ποινές προς τους συνοδούς του, που επέδειξαν ασύγγνωστη αμέλεια, με συνέπεια την εγκατάλειψή του.
Το παιδί είχε αποκοιμηθεί στο πίσω μέρος των καθισμάτων, αλλά κανείς, ούτε ο οδηγός ούτε η συνοδός, δεν έκανε σχολαστική έρευνα μέχρι τη γαλαρία, πριν κλειδώσουν και αφήσουν τον νέο μόνο του, στη μοίρα του. Στη δεύτερη περίπτωση, τα ΜΜΕ επικεντρώθηκαν στη δημοσίευση των φωτογραφιών του… Αδωνη που ονομαζόταν Ερμής. Ενός όμορφου παιδιού το οποίο, για άγνωστους μέχρι στιγμής λόγους, πήρε αυτή τη σκληρή και οδυνηρή απόφαση για τον εαυτό του και την οικογένειά του. Παρόντος του πατρός του, ο οποίος προσπάθησε να τον συγκρατήσει. Στο παρελθόν, νέα παιδιά επώνυμων γόνων, για άλλους λόγους, έδωσαν τέλος στη ζωή τους για να εκδικηθούν ένα σκληρό «όχι» των γονέων τους σε κάποια επιλογή τους.
Να σας εξομολογηθώ τη μαύρη μου αλήθεια; Η πρώτη μου σκέψη μόλις άκουσα ότι ένας πεντάχρονος μαθητής επέδειξε ολυμπία ηρεμία και ψυχραιμία στο απρόοπτο γεγονός να παραμείνει μόνος στη μέση τού πουθενά και να περάσει τον χρόνο του διαβάζοντας ένα βιβλίο μέχρι να τον ανακαλύψουν ήταν «αυτός θα γίνει ηγέτης». Σε ποιον τομέα θα γίνει ηγέτης -στην πολιτική, στο πανεπιστήμιο, στην ιατρική, στον αθλητισμό, στην Τεχνητή Νοημοσύνη, στη ναυτιλία, στη Δικαιοσύνη, στην Εκκλησία- δεν ξέρω – κανείς δεν μπορεί να το ξέρει από τώρα. Αλλά θα γίνει ηγέτης. Η δύναμη και η νηφαλιότητα που επέδειξε σε ένα έκτακτο γεγονός, καθοριστικό για τη ζωή του, αυτό δείχνουν. Και αν ήμουν μάχιμος ρεπόρτερ ακόμα στο ελεύθερο ρεπορτάζ, θα προσπαθούσα να μιλήσω με αυτόν τον πεντάχρονο που έμεινε όρθιος την ώρα της κρίσης για να ακούσω πώς σκέφτηκε. Εχω δει πεντάχρονα να κρατούν βιβλία, αλλά να μην ξέρουν, όσο κι αν φαίνεται απίστευτο, πώς είναι να τα ξεφυλλίζουν και να επιχειρούν να ψηλαφίσουν το χάρτινο εξώφυλλο με τον τρόπο που διαβάζουν τις ειδήσεις στο κινητό και το iPad. Διά της κινήσεως της αφής με τα δάχτυλά προς τα πάνω για να μετακινείται το περιεχόμενο!
Η δεύτερη σκέψη μου ήταν για την οικογένεια: ποια μάνα, ποιος πατέρας, ποιο σχολείο, ποιος δάσκαλος και ποια δασκάλα ανατρέφουν, με ποιες αρχές, αυτό το παιδί για να ανταποκρίνεται στις άγριες συνθήκες αυτού του επικίνδυνου κόσμου; Γιατί, αν αυτό το παιδί συμπεριφέρθηκε σαν μεγάλος την κρίσιμη ώρα, αυτό το οφείλει στην παιδεία του. Στις μέρες μας έχουμε την τάση να υποτιμούμε τον ρόλο της μητέρας ως αποστολής στην ανατροφή και των επόμενων γενεών. Η γυναίκα σήμερα δοξάζεται κυρίως ως εργαζόμενη και λιγότερο ως μητέρα. Αλλά να μεγαλώνεις παιδί είναι σχεδόν επιστημονική υπόθεση, όπως έλεγε κάποτε η Μαριέττα Γιαννάκου. Για να συγκρατήσεις καθαρό το μυαλό του νέου παιδιού, ανεπηρέαστο από τις κακές επιρροές των video games, του διαδικτύου, της διπλανής βίας, χρειάζεται τιτάνιος αγώνας, κι αυτός ο αγώνας κερδίζεται μέχρι τα 7 το πολύ, όταν ο σκληρός δίσκος του εγκεφάλου του «γράφει». Τα παιδιά μάλιστα παρατηρούν τι κάνουν οι γονείς τους και τους αντιγράφουν μελλοντικά, παρά τους ακούνε. Το βλέπω και με τον εαυτό μου. Κορόιδευα τον πατέρα μου που αγόραζε λαχεία όταν ήμασταν μικροί – μετά την απώλειά του αγοράζω και εγώ κάθε εβδομάδα, στη μνήμη του. Τσαντιζόμουν που πηγαίναμε μία ώρα πριν σε συναντήσεις, γιατί ήθελε να είναι συνεπής στα ραντεβού του, αλλά το ίδιο κάνω και εγώ. Δεν μου το είπε. Τον έβλεπα να πληρώνει τους εργάτες στην ώρα τους, γιατί δεν ήθελε να χρωστάει – ούτε εγώ θέλω να χρωστάω. Μου έκανε τεράστια εντύπωση η υπομονή που έδειχνε η μητέρα μου στη διαχείριση προβλημάτων της οικογένειας – απ’ ό,τι φαίνεται, την κληρονόμησα και εγώ αυτή την υπομονή. Κοντολογίς, ο «τελικός» της οικογένειας κρίνεται μέχρι τα 7, και μετά ό,τι διορθώνεται στο σχολείο ή και στο πανεπιστήμιο, ειδικά αν σπουδάσεις σε επαρχιακή πόλη. Θα ήθελα λοιπόν να γνωρίσω τους γονείς και τους δασκάλους αυτού του πεντάχρονου. Γιατί αυτή η δύναμη δεν γεννήθηκε σε μια στιγμή. Καλλιεργήθηκε από την κούνια. (Την ώρα που διατυπώνω αυτές τις σκέψεις, ακούω από τον γειτονικό παιδικό σταθμό δημοτικά τραγούδια στη διαπασών! Υπάρχει ελπίς!). Ωστόσο, εκτός από τον πεντάχρονο, με συγκλόνισε και η ιστορία του 23χρονου «μοντέλου». Ζούμε, δυστυχώς, σε μια κοινωνία που παράγει αναγνωρίσιμους, αλλά όχι πάντοτε σκεπτόμενους. Η απόφαση να φύγει κανείς από τη ζωή πέφτοντας στο κενό λαμβάνεται σε δευτερόλεπτα, αλλά κυοφορείται βαθιά μέσα στον χρόνο. Κανείς δεν ξέρει τι μπορεί πραγματικά να έφταιξε μέσα στην οικογένεια, αν έφταιξε, μέσα στο σχολείο, μέσα στα πρόωρα εκτυφλωτικά φώτα της δημοσιότητας, τα οποία μπορούν να σε διαλύσουν αν δεν έχεις την εκπαίδευση να τα δαμάζεις και να τα τιθασεύεις.
Αδιέξοδο
Αυτό που ξέρω όμως καλά από δικηγόρους είναι ότι πολλά καλοζωισμένα παιδιά των βορείων προαστίων, και όχι των συνοικιών της δυτικής όχθης, αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα αδιέξοδα. Κάποτε έγραψε η Παυλίνα Νάσιουτζικ, η μητέρα του Νίκου Ρωμανού, το βιβλίο «Μαμάδες βόρειων προαστίων» για να δείξει πόσο λάθος γίνεται η ανατροφή των παιδιών με τη δωροδοκία των 50 € και των 100 €, και της πέταξαν προκηρύξεις στο Ψυχικό και στη Φιλοθέη. Πρέπει να πέρασαν και 15 χρόνια από τότε. Αλλά καθημερινά οι αξιωματικοί της Ασφάλειας στα βόρεια προάστια διαχειρίζονται υποθέσεις βίας και υποθέσεις προσωπικών αδιεξόδων σαν του 23χρονου. Στην καλή κοινωνία της Αθήνας, η οποία βεβαίως φροντίζει με τον τρόπο της να αποκρύπτει αυτά τα προβλήματα για λόγους φήμης. Εύχομαι η περίπτωση του πεντάχρονου να μην είναι η εξαίρεση, αλλά να κρύβονται δεκάδες άλλα τέτοια παιδιά που ανατρέφονται μέσα στις οικογένειες και μέσα στα σχολεία. Το έχουμε ανάγκη. Αλλά η υπόθεση του Ερμή είναι η κορυφή του παγόβουνου, όχι το παγόβουνο το ίδιο, και μας θέτει το αμείλικτο ερώτημα: τι λάθος κάνουμε; Τι λάθη γίνονται μέσα στις οικογένειες και τι λάθη γίνονται μέσα στα σχολεία; Ενας παθιασμένος γονέας ή ένας φωτισμένος δάσκαλος μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή. Food for thought. Τροφή για σκέψη το σημερινό σημείωμα. Για όλους μας. Ως γονείς, ως θείους, ως παππούδες. Κυρίως για το υπουργείο Παιδείας, που πρέπει να ηγείται. Καλό είναι να έχουν οι μαθητές όλο το σχολείο σε υπολογιστή. Ακόμη καλύτερα, να έχουν εγκαίρως όλες τις αξίες που θα καθορίσουν τη ζωή τους στο μυαλό τους. Ο άνθρωπος προηγείται.